کار مشکل شرکت های دانش بنیان

گروه تأسیسات: بسیاری از مسئولان کشور رشد عددی، مقالات علمی و پژوهشی در نشریات معتبر را نشانه ای از بالا رفتن جایگاه علمی کشور می دانند؛گرچه این گفته بسیار جای مناقشه دارد، اما همان مسئولان، خود اذعان می کنند که برای بالا رفتن جایگاه و نمود علم در کشور می باید تدابیری جز توانایی بهترِ دانشجویان دکتری در نوشتن مقالات ISI یافت، و از آن جمله است. مراکز تحقیقاتی، دانشگاه های پژوهش محور، پارک های علم و فناوری و البته شرکت های دانش بنیاد که حلقه آخر این زنجیره است و به مثابه نمود عینی حضور علم در اجتماع به شمار می روند. حضور شرکت های دانش بنیاد حاصل برنامه ریزی طولانی است که جوانه های آن به ثمر رسیده است، گرچه راهی طولانی در پیش است. شاید شاخصی معتبرتر برای درک جایگاه علم در کشورمان باشد. توسعه در سایه اعتماد ظفرعلی مقیمی مدیر داخلی یکی از شرکت های دانش بنیاد وابسته به دانشگاه شریف می گوید: همراهی مسئولان فی نفسه موجب پیشرفت این شرکت ها نمی شود بلکه محصول این شرکت ها نیز همانند دیگر شرکت های حاضر در بازار باید خریداری شود که تنها در سایه اعتماد مردم امکان پذیر است. اگر محصولی خوب تولید شود شرکت پیشرفت می کند ولی اگر محصول خوب درست نشود نهایتاً از گردونه رقابت حذف می شود. این فعال صنعت نانو پیشنهاد کرد فرهنگ سازی برای خرید کالاهای ایرانی، کار مؤثرتری است که دولت می تواند انجام بدهد: اصل کار این است که سرانجام این فعالیت ها منجر به یک محصول ایده آل بشود، اگر تسهیلات دولت و کمک های مسئولان نتواند به تولید آن محصول ایده آل بینجامد، دیگر تقصیرِ این کار به مسئولان بازنمی گردد! متأسفانه مردم به محصولی که داخل کشور تولیدشده باشد اطمینان کمتری دارند. این فرهنگ باید اصلاح شود و شاید بهتر باشد مسئولان روی این بعد بازار که به جای کمک مالی به شرکت ها، فرهنگ سازی کنند. مقیمی گفت: اینکه "بگوییم این محصول خوب است چون خارجی است"، لزوماً حرف درستی نیست. پیش آمده کالایی را از کشوری پیشرفته در اروپا و یا استرالیا آورده ایم و در اینجا آزمایش کرده ایم، نتیجه این بوده که آنها نه تنها بهتر نبوده اند، بلکه کیفیت پایین تری هم داشته اند؛ اما آن محصول باقیمت بالایی در بازار عرضه می شود و مردم هم به آن محصول اعتماد بیشتری دارند. کار شرکت های دانش بنیاد مشکل است دکتر سید مصطفی حسینعلی پور، استاد مکانیک دانشگاه "علم و صنعت"، مسئول یکی از شرکت های دانش بنیاد که درزمینهٔ انرژی، آب و محیط زیست مشاوره می دهد، درباره وظیفه انجام مطالعات اولیه کلان بازار می گوید: زمینه ای که شرکت ما فعالیت می کند، موضوعات کلان و ملی هستند اما شرکت های کوچکِ دانش بنیاد، نه مأموریت دارند، و نه توان انجام مطالعات گسترده را؛ البته در پروژه کاری خودشان اگر بخواهند تجارت موفقی داشته باشند، طبعاً باید تمام این جوانب صورت گرفته باشد. وی جهت گیری های سیاستی را موضوعی ملی و فراملی دانست که به نظام های حکومتی بازمی گردد: "موضوع تغییر اقلیم کاملاً به سیاست های سازمان محیط زیست بازمی گردد تا آن سیاست ها را بررسی و بازبینی کنند". حسینعلی پور در ادامه،کار شرکت های دانش بنیاد را مشکل دانست و گفت: ورود این شرکت ها به بازار سخت است، چراکه آنها بر اساس یک سری مطالعات دانشی به بحث فناوری ورود پیدا می کنند تا "فناوری" را تبدیل به "فن" کنند. ایجاد بازار طبعاً نیاز به سرمایه گذاری جدی دارد که به دلایل متعدد ورود دولت به این عرصه منطقی نیست! معمولاً مؤسسات و نهادهایی هستند که وظیفه ترجمان بین فناوری، شرکت های دانش بنیاد و بازار را انجام می دهند؛ اما در کشور ما این مکانیسم هنوز جا نیفتاده است. شرکت های دانش بنیان مقداری در این زمینه دچار مشکل هستند چون با سرمایه گذاری اندک روی مسائل خاص، خودشان را به قابلیتی می رسانند ولی این قابلیت برای تبدیل شده به تولید انبوه با مشکل ساختاری نبود مکانیسم همان نهادها و مؤسسات ترجمانی مواجه است. وی افزود: تصدی گری دولت طبعاً پذیرفته نیست؛ دولت ها تنها می توانند تسهیل گر، بسترساز و تضمین کننده چنین مکانیسمی باشند. پارک های علم و فناوری در همه جای دنیا چنین وظیفه ای بر عهده دارند. مرکزی برای هماهنگی خسرو شوقی مدیرعامل یکی دیگر از شرکت های دانش بنیاد وابسته به دانشگاه تهران نیز به ما گفت: صنعت قدیمی و فرسوده کشور مشکلات زیادی برای ما ایجاد کرده است. طبعاً برای حل این مشکلات چاره ای نیست جز اینکه به دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت های دانش بنیاد رجوع کنیم تا در گام اول، این مشکلات شناسایی شوند؛ در گام دوم، این مراکز ایده هایی برای نوکردن فرآیندها بدهند که مفید باشد و در گام سوم، پیشنهاد تکنولوژی های نوین و نصب این تکنولوژی ها به صورت پایلوت و استاندارد است تا عملاً از آنها استفاده شود. وی افزود: صنعت کشور به گونه ای نیست که ما وارد فاز دوم شویم، زیرا این مراکز از جمله شرکت های دانش بنیاد در گام اول یعنی رفع نواقص و مشکلات هستیم. شوقی مشکل این شرکت های دانش بنیاد را کمتر مالی دانست، و گفت: البته مشکل مالی همیشه هست و در سال های اخیر هم تشدید شده است اما با نگاهی به گزارش ها و گردش مالی صنایع می بینیم که گردش مالی در صنعت ایران، بسیار چشمگیر است! تنها باید مدیریت شود و به سمت شرکت های دانش بنیاد و دانشگاه ها بیاید. وی افزود: در بُعد کلان، باید مرکزی برای پژوهش در صنایع به وجود آید تا اولویت ها مشخص شود. الان هر صنعت بی توجه به دیگر صنایع و بر اساس نیاز خود، اولویت های پژوهشی تعریف می کند. دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت های دانش بنیاد انجام پذیر است خبردار بشوند، فعالیت خود را بر اساس آن اولویت ها سامان بدهند و یا خبردار نشوند. از طرف دیگر، ممکن است به جواب برسند و یا نرسند. به نظر من بهتر است مرکزی برای تشخیص و ساماندهی اولویت های صنعت کشور و هدایت این مراکز اندیشیده شود.