روستایی زنده ودوست داشتنی

کد مطلب : 2759 اگر خواستی شهر را با تمام دود ودم و ماشین هایش ترک کنی و جایی بروی که آرامش خیال داشته باشی و هوای پاکیزه تنفس کنی و معماری خانه های خشتی و گلی را به تماشا بنشینی، حتما روستای قلعه بالادر شاهرود باید یکی از انتخاب هایت باشد .روستایی پلکانی که در 140 کیلومتری جنوب شرقی شاهرود و 24 کیلومتری شهر زیبای بیارجمند قرار دارد.آثار تاریخی زیادی در این روستا وجود دارد که نشان دهنده قدمت و پیشینه تاریخی روستاست.شرایط آب وهوایی کوهستانی در جنب کویر ،دسترسی مناسب به راه های اصلی چشمه های فراوان در دامنه ها و کوه ها، کلاته های زیبا با چشم انداز های عالی و غارهای تاریخی و سنگ چین های ساخته دست بشر در ارتفاعات بناهای تاریخی وشکل بافت روستا پارک ملی توران از مهم ترین جاذبه های گردشگری اینجا است.وجه تسمیهوجه تسمیه روستا را می توان برگرفته از ویژگی های غالب این مکان و به خاطر مسایل استحفاظی و دفاعی آن دانست. مردم روستا از دو طایفه عرب و عجم تشکیل می شوند که در راس عرب ها کی قبادی ها و در راس طایفه عجم ها، عجمی ها به عنوان سر سلسله قرار دارند .هر گوشه روستا حال و هوایی خاص دارد .کوچه باغ ها ،کف آنها که به تازگی توسط بنیاد مسکن سنگفرش شده، ارتفاع بیشتر نسبت به روستاهای مجاور و چشم انداز کامل بر دشت بیارجمند، قلعه بالا را به روستایی خاص تبدیل کرده است.غار ملحدودر کتاب خداوند الموت به گروهی از فرقه اسماعیلیه تحت امر حسن صباح اشاره شده که به این منطقه گسیل و به علت حفظ جان و هراس از دام دشمنان در غاری در حوالی ارتفاعات این روستا سکنی گزیدند و این گروه معروف به ملاحدین و بعدها محل سکونتشان معروف به غار ملاحدین که در اصطلاح اهالی غار ملحدو نام گرفته است. هنوز هم نمونه هایی از آثار به جای مانده از آنان طی سالیان دراز وجود دارد.شب روستاچقدر خاطره انگیز است شب نشینی در قلعه بالا. آسمان پر ستاره کویر را رصد می کنی؛دور آتش می نشینی شب را با سیب زمینی زغالی همراه با آواها و نواهای سرکویری و ساربانی و شنیدن داستان ها و افسانه های قدیمی توسط کهنسالان سر می کنی. خوابیدن در خانه های کاهگلی قلعه بالا و در رختخواب های گلدوزی شده و چهل تیکه با چَه چَه نوعی بلبل که تا صبح آوازه خوانی می کند آرامش بخش است.سادگی و بی آلایشی بافت معماری روستاجواد محمدی مدرس دانشگاه و پژوهشگر بافت های تاریخی استان سمنان که در هنگام بازدید از روستا همراهمان آمده بود، به خبرنگار پیام ساختمان گفت:روستای قلعه بالا از سلسله روستاهای شهرستان شاهرود است که با محوریت حفظ امنیت شکل گرفته و همانطور که مشخص است وجه تسمیه آن نیز به برخورداری از مشترکات قلاع نظامی اشاره دارد. این روستا در دامنه سلسله جبال واقع در دشت بیارجمند قرار گرفته و بنا به شرایط حاکم بر قلعه های نظامی، مشرف به دشت بیارجمند می باشد.وی افزود :سیر تطوری زمان و بهبود شرایط امنیتی حاکم بر جامعه باعث شده که کم کم شمایل کلی این روستا از هویت نظامی به قرارگاه اجتماعی تغییر نماید و جامه خاص مخصوص قلاع نظامی را از تن بیرون کند و به دهکده ای آرام با شاخصه های یک قرارگاه رفتاری صرف، تبدیل شود. این مدرس دانشگاه با اشاره به بافت معماری روستا گفت: سادگی و بی آلایشی سطوح و بدنه ها از خصوصیات این نوع خاص از معماری قلعه بالا است. زیبایی موجود در بافت بومی عاریتی و دکوراتیو نیست ومتأثر از ترکیب بندی کالبد و تنظیم روابط انسانی محیط است.نمونه ای در خور تحسین از حذف تزئیناتمحمدی تأکید کرد :در حقیقت بافت بکر روستای قلعه بالا، نمونه ای در خور تحسین از حذف تزئینات و بهره گیری از تمامیت فضا برای نمایش یک پانورامای جذاب است.این مدرس دانشگاه بیان کرد:همانطور که لویی کان اذعان می دارد آجر و قوس با یکدیگر سنخیت هویتی دارند،، ما نیز معتقدیم که یک بافت روستایی ترجیح می دهد دری را بر بدنه خود نگه دارد که از جنس چوب با گل میخ های اتصال دهنده باشد تا تکه ای از فولاد رنگ شده و دکوراتیو. تووش بندها و فخرمدین های کار شده در جداره نورگیر فضا در این روستا ، کارآیی مناسب تری را نسبت به پنجره های پیش ساخته فلزی خواهند داشت.محمدی گفت:مقبولیت به کارگیری مصالح و عناصر بومی در روستای قلعه بالا ، توسط باورهای درونی ساکنین مورد تأیید قرار گرفته بنابراین به سختی دچارتغییر می شوند. با ساخت واحدهای ناهمگون کالبدی و حذف فضاهای سینرژیک در روستاهایی با خصوصیت بوم گرا، وحدت بصری و اجتماعی آسیب می بیند و همین امر موجب افتراق رفتاری در محیط روستا خواهد شد.وی به رشته های آویخته شده بر سر در خانه های روستایی اشاره کرد و گفت:ساکنین این روستاها سعی دارند تا همواره ارتباط خود را با طبیعت تقویت کنند و سرشت طبیعت را وارد زندگی شان نمایند. در همین راستا، آویختن رشته های نخ که از دانه های گیاه اسفند گذر کرده واز سقف سکونتگاه های روستایی این بوم، به مثابه رشته ارتباطی نمادین بین انسان، طبیعت و باورهای او است.این استاد دانشگاه به معماری فضاهای روستا اشاره کرد و گفت: توانایی طراحان در ایجاد فضاهای دیداری و ملاقات و همچنین شناخت فرهنگ و سنن آیینی مختص بوم های بیابانی به برقراری ارتباطات خوشایند بین ساکنین کمک کرده است. مردم در این روستا به ایجاد برقراری روابط بیشتر با همسایگان تمایل دارندالبته جوانان و سالخوردگان بیشترین بهره را از فضاهای قابل استفاده، جهت ایجاد برخوردهای چهره به چهره و تعاملات گفتاری و شنیداری می برند فضاهایی که همزمان قابلیت دیدن و دیده شدن را داشته باشند.این پژوهشگر بیان کرد:گذرهای روستایی، تبدیل به قلمروهای عمومی و نیمه عمومی جهت مکث و نشستن می شوند. برقراری تعاملات اجتماعی پایدار در مسیرها، محیط روستا را تبدیل به فضایی زنده و دوست داشتنی کرده است.آرزو افشارزاده