معماران تحت فشار کارفرماها

* آیا معماری و محیط شهر بر روی رفتار اجتماعی شهروندان تاثیر خواهد داشت؟آیا معماری مطلوب و مناسب باعث بروز رفتارهای مناسب در محیط شهری می شود؟ خستگی و رکود ذهن، فعال نشدن حواس در درک محیط شهری و بیتوجهی به محیط اطراف از جمله عواید بینظمی در معماری محیط شهر است. در گفتگو با کارشناسان و صاحب نظران معماری به این موضوع پرداخته ایم که در ادامه میخوانید. خیابان محل زندگی اجتماعی مهندس سهراب مشهودی در رابطه با تأثیر فضاهای معماری بر روی رفتارهای اجتماعی میگوید: هیچ شکی نیست که معماری و فضاهای شهری بر روی رفتارهای اجتماعی و فرهنگ معاشرت آنها اثر مستقیم دارد. به طور مثال کافی است انتهای کوچه ای بن بست باشد و ماشین از آن عبور نکند کاملاً بر روی روابط کسانی که در همسایگی هم در آن منطقه قرارگرفته اند تأثیر میگذارد. وی اضافه میکند: فرض کنید دو ساختمان در مقابل هم به گونه ای ساخته شود که همه مجبور باشند در تمام ساعات پرده را بکشند تا از معرض دید قرار گرفتن در امان باشند. روابط خاصی را برای تمام افراد ساکن آنجا ایجاد میکند. وی اضافه میکند: به دلیل عدم وجود پارکینگ کافی، برخی از ماشین ها در پیاده روهایی که مخصوص عابران پیاده است ماشین خود را پارک میکنند و این مسئله باعث میشود عابر پیاده نتواند تمام مسیر را در پیاده رو حرکت کند و برای اتمام مسیر خود به خیابان بیاید و این موضوع کاملاً بر روی حس افراد به یکدیگر و تعامل آنها اثر خواهد گذاشت. این مهندس معمار به تجربیات دیگر کشورها اشاره میکند و میگوید: بعضی خانه های انگلیس چند بلوک یا چند مجتمع یک فضای سبز مشترک دارند که این طراحی شهری باعث تقویت روابط اجتماعی ساکنان آن و تعامل آنها با یکدیگر خواهد شد. اما متاسفانه در حال حاضر در ایران برج هایی ساخته می شود که چند صد خانوار هم در آن زندگی میکنند اما این برج ها به گونه ای ساخته شده که افراد ساکن حتی با همدیگر سلام و علیک هم ندارند. وی درباره راهکار حل چنین معضلاتی گفت: متقاضیان واحدهای آپارتمانی باید بدانند خانه هایی که می خرند چه تاثیری بر روحیه و رفتار آنها خواهد داشت. به نظر من نگاهی تخصصی لازم است وباید این فرهنگ سازی انجام شود تا به متقاضی گفته شود هنگامیکه برای خرید خانه میروند، اگر فاصله ساختمان ها با همسایگان برای رسیدن به سود بیشتر رعایت نشده باشد، از خرید آن خانه خود داری کنند. وی تأکید میکند: نشریات ورسانه ها باید به این موضوع بپردازند که وقتی فردی میخواهد به خرید خانه بپردازد چه موارد دیگری غیر از ظاهر خانه را باید در نظر بگیرد. مشهودی تأکید میکند: در حال حاضر خیابان های ما فقط محل عبور شده اند اگر که خیابان باید محل زندگی اجتماعی شهروندان باشد. باید این مسائل در طراحی شهری ما تقویت شود و این تنها با فرهنگ سازی ممکن است. مشهودی در رابطه با نقش معماران گفت: به نظر من معماران به شدت تحت فشار کارفرماها قرار میگیرند. آنها کوشش هایی را انجام میدهند اما زیر فشار کارفرما، اقدامات متفاوتی هم انجام میشود . فضای شهر متعلق به مردم است دکتر سپیده شفایی معمار وشهر ساز، در این رابطه به ما میگوید: شهروند امروز با حواس پنج گانه اش با محیط اطراف ارتباط برقرار میکند . اما متاسفانه در حال حاضر نه تصویر خوبی را با چشمانش میبیند و باوجود چنین ترافیکی، نه صدای خوبی را میشنود، نه باوجود دود گازوییل و بنزین زباله ها بوی خوبی را می شنود، و تمام حواس پنج گانه اش دریافت خوبی از شهر ندارد. شفایی اضافه می کند: ما تجربیاتی را درگذشته داشته ایم. شهروند ما درگذشته آسمان،کوه و درخت را میدید. حتی صدای جوی آب را میشنید. چشم شهروند فضای مطلوب تری میدید. در خیابان های شهر که عبور میکرد ، در چهارراه استانبول بوی خوش قهوه فروشیها نشانه ای از شهر تهران بود. شهرها بوی خوشی داشت و آدم ها وارد این فضا که میشدند احساس تعلق خاطر خوبی میکردند. وی ادامه میدهد:زمانی بود که روی چنارهای ولیعصر، صدای گنجشک ها را میشنیدی .آدم ها پیش ترها اگر سر گذر یا معبری میآمدند یا روی سکوی خانه شان مینشستند طعم خوش حقوق شهروندی را میچشیدند . اگر شهروند با تمام حواس پنج گانه اش دریافت مطبوعی از شهر داشته باشد، بازتاب یا واکنش مطبوعی نیز نشان خواهد داد. این معمار ادامه میدهد: در حال حاضر با دستان خود این همه اغتشاش عجیب وغریب بصری را در نماهای ساختمانی به وجود آورده ایم. وی به تخریب محیط طبیعی در شهر اشاره میکند ومی گوید: هرجایی که تپه ای وجود داشته آن را صاف کرده ایم تا اتوبان راحت تر از آن عبور کند. مثلا ما تپه قیطریه و تمام ساختار محیطی قیطریه را از بین بردیم تا اتوبان صدر را از آن عبور بدهیم. در یوسف آباد تپه اکبریه را برداشتیم تا بزرگراه حکیم را از آن عبور بدهیم. وی در رابطه با اینکه چگونه میتوان هم به پیشرفت و تکنولوژِی دست پیدا کرد و هم محیط طبیعی را خراب نکرد میگوید: میتوان بزرگراه را از پایین تپه عبور داد. در خیلی از جاهای دنیا که چند میلیون نفر جمعیت دارند، آلودگی و ازدحام ما را ندارند. در شهر نیویورک با 17 میلیون نفر جمعیت، یک اتوبان بیشتر وجود ندارد . راهکار حل این معضل وظیفه مدیریت شهری وی با اشاره به اینکه راهکار حل این معضل وظیفه مدیریت شهری است، اضافه میکند: تفکر به شهر باید عوض شود. تا زمانی که خیال میکنیم حل مشکل شهر از طریق اتوبان است، معضلات و مشکلات، حل نخواهد شد. شفایی تأکید می کند: روی شهر و فضاهای روی شهر متعلق به مردم است. ماشین ها و ازدحام ماشین ها را باید به زیرزمین انتقال داد.کاری که در فرانسه انجام میشود. راهکارها در دنیا زیاد است ما باید چشمان خود را بازکنیم و ببینیم در دنیا چه اتفاقاتی میافتد تا از آنها الگو بگیریم. در همه دنیا به این مسئله رسیده اند که اتوبان فضای شهری نیست، یا باید آن را زیرخاک دفن کرد یا وسایل حمل ونقل عمومی دیگر را جایگزین آن کرد. در همه دنیا شهر دارد به شهریت مدنیت و روابط اجتماعی آن برمیگردد. این معمار در پایان تأکید میکند: سیاست های نادرست باید اصلاح شود .همه باید دست به دست هم بدهند تا در یک محیط شهری مطلوب زندگی کنیم. معلوم است در شهری که صدای ماشین ها و بوی دود آلودگی و بوی گند آن و اغتشاشات بصری آن آدم را دیوانه میکند و آفتاب گرم داغ آن هم روی سرمان میخورد، فرد احساس شادابی و خرمی نخواهد کرد. در این شرایط فرد کارهایی را که نباید، انجام میدهد چون محیط باعث این مسائل شده است. نتیجه گ یری شهری که در آن زن، کودک و سالمند نباشد یک محیط خشن مردانه است. محیط تلطیف شده ای نیست که میتواند باعث واکنش منفی شهرندان شود.باید به شهر نگاهی اجتماعی داشته باشیم.شهر ظرفی برای زندگی مظروفی به نام انسان است.ما به این مظروف ارجی نمیدهیم و کاملاً آن را فراموش کرده ایم.