چالش های استاندارد تاسیسات در ایران

گروه تاسیسات: استاندارد مفهوم گسترده ای است که بر حسب دامنه تحت پوشش در سطوح مختلفی مورد تعریف میشود. استانداردهای کارخانه ای، شرکتی، ملی، منطقه ای و بین المللی پنج سطح تعریف شده استاندارد هستند. به همین ترتیب گاه کارخانه ها و شرکت ها برای تنظیم امور خود به تدوین استانداردهایی میپردازند که ویژه آن کارخانه و یا شرکت است و در بیرون از آن به رسمیت شناخته نمیشود. در این میان استانداردهای ملی از اهمیت ویژه ای برخوردارند چرا که توسعه و پیشرفت صنعت کشور وابستگی به دقت و به روز بودگی این استانداردها دارد. بر این روال تنها تنظیم استانداردهای به روز و هماهنگ با فن آوریهای روز دنیا کافی نیست و میباید بر اعمال درست و دقیق آن استانداردها نیز صحه گذاشت. بیاعتنایی به تاسیسات استاندارد تدوین استاندارد حوزه ای بسیار تخصصی است که نیاز به دانش گسترده ای در مورد هر کدام از کالاها و بخش های صنعتی دارد. بنا بر حساسیت هایی که در مورد هر کدام از حوزه های تولیدی وجود دارد بعضی از آن استانداردهای باید بسیار سختگیرانه باشند، بیشک میان استاندارد تجهیزات حوزه های نفتی با استاندارد لوله ای که در آبرسانی ساختمان استفاده میشود تفاو هایی خواهد بود. حساسیت ها کیفی و ایمنی و مقاومتی که در تجهیزات نفتی وجود دارد نظارت و دقتی را طلب میکند که تنها با اعمال دقیق، منظم و جدی آن استانداردها میتوان مقصود را برآورد. به این ترتیب همراهی سازمان استاندارد با حوزه دانشگاه و صنعت از اهمیت شایانی برخوردار است. به دلیل حساسیت فنی که نیاز است بسیاری از استانداردهای کشور از روی نمونه های بین المللی مانند BS یا British Standard و سایز استانداردهای معتبر آمریکایی و اروپایی نمونه برداری شده اند. مبحث استاندارد را از دو منظر میتوان مورد بررسی قرار دارد نخست به کارگیری قوانین و نظام نامه های استاندارد در مورد صنایع و تولیدات داخلی است که وظیفه آشنای استاندارد به شمار میآید و عموم مردم با این وظیفه بیشتر آشنا هستند و دیگری اعمال نظارت بر روی کیفیت کالاهای وارداتی خارجی که با همکاری سازمان های دیگری از جمله گمرک باید به نتیجه برسد. اما آنچه آشکار است کارنامه استاندارد کالاهای تاسیساتی نه در زمینه تولیدات داخل و نه در مورد واردات چندان روش نیست. شواهد آن آشکار است، تعداد زیاد شرکت های بیکیفیت، شرکت های زیرپله ای که به راحتی به فعالیت میپردازند، واردات بیرویه محصولات بیکیفیت مخصوصاً از کشور چین مشخص میکند که اگر هم استانداردهای خوبی تدوین شده ولی به دلیل خلاء مدیریتی و یا ضعف در اجرا، سازمان استاندارد ایران نتوانسته نظارت قدرتمندی بر کالاهای تأسیساتی داشته باشد. تا آنجا که از زبان یک مقام مسؤل در وزارت راه و شهرسازی میخوانیم که در سال های گذشته ساخت وسازها بدون توجه به تاسیسات استاندارد صورت میگرفته است. شهرام دلفانی مدیر بخش تاسیسات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی میگوید: درصد قابل ملاحظه ای از ساختمان های تحویل داده شده به مردم چیزی به نام تاسیسات ندارد و درصد زیادی نیز مقررات تاسیساتی ساختمان ها رعایت نشده است. اجرای نادرست در کنار خلاء قوانین در مورد بسیاری از محصولات و کالاهای داخلی استاندارد مناسبی هنوز تدوین نشده است و اگر هم تدوین شده باشد به خوبی اجرا نمیشود. دکتر محمود لازمیزاده مدیرعامل یک شرکت معتبر که در زمینه ساخت چیلر فعالیت میکند به فقدان استانداردی برای چیلر اشاره کرد و گفت: بنده خود برنامه ای برای استاندارد نوشته ام و به سازمان استاندارد ارائه داده ام اما انجام آن کار پیچیده و مشکلی است. در این مورد در حال حاضر تنها باید به علامت های تجاری باسابقه توجه کرد. آرتوش قروچیان مدیرعامل یک شرکت معتبر تهویه نیز میگوید: استاندارد ایران تست به روزی ندارد که مسائل و جزئیات را کاملاً مشخص کند. وی در مورد اعمال نظارت بر روی واردات خارجی گفت: ما تا کنون هیچ نظارتی بر واردات در مورد هیچ محصولی ندیده ایم. در استرالیا اگر جنسی از چین یا کشور دیگری توسط کشتی وارد شود اگر گواهینامه داشته باشد و تمام استانداردها و مقررات را رعایت کرده باشد آنگاه وارد خاک کشور میشود، مگرنه در همان کشتی آن را بازمیگردانند. اما در اینجا حتی اجناس درجه 10 وارد میشود و کسی نظارت ندارد و این عامل باعث شده است که رکود کامل در بازار تهویه ایجاد شود. جلال لدین ابیانه، استاد دانشگاه به اهمیت دانشگاه در تدوین استاندارد اشاره کرد و گفت: اگر میخواهیم استانداردی را تدوین کنیم باید جستجو کنیم، کار علمی و دقیق انجام دهیم و بهترین را برای ایران انجام دهیم. حمید بشکوه نیز که در صنعت آسانسور فعالیت میکند یعنی وسیله ای که با جان و سلامت انسان در ارتباط است ولی روایت او از استاندار این وسیله چندان گویای حساسیت دستگاه استاندارد نیست: در اوایل دهه 80 بود که زمینه های ظهور اداره استاندارد در زمینه آسانسور ایجاد شد. دلیل آن نیز میزان تلفاتی بود که در آن دوره در کشور به وجود میآمد چرا که هیچ نظارتی وجود نداشت و آسانسورها تنها بتن هایی بود که با موتور پایین میآمدند و در پشت بام نظارت ها و استحکامات خوب انجام نمیشد چنانکه میتوانیم بگوییم اصلاً وجود نداشت و تا آنجا که صدای اعتراض وزارت صنایع هم درآمد، کمی بیشتر توجه شد اما نه آنچنان که باید ولی بعد با توجه به تلفاتی که دوباره پیش آمد صدای اعتراض وزارت کشور درآمد و در نهایت مجبور شدند نسخه ای از استاندارد EN81 اروپا را ترجمه کنند. از سال 85 خواستند مقررات ملی آسانسور را خواستند لحاظ بکنند. این همه را با مشکل تبلیغات نادرست که امروز به عنواین ایزو در شرکت ها همه گیر شده است باید همراه کرد. در حالی که سازمان بین المللی استانداردسازی (The International Organization for Standardization) با نام اختصاری ISO موسسه بین المللی تعیین استاندارد مدیریتی موسسات تجاری و صنعتی است اما در فضای تبلیغاتی کشور تبلیغاتی شاهد سوءاستفاده هایی از طرح واره ISO بوده ایم در حالی که این استاندارد تنها حاکی از نظام مدیریتی و نه کیفیت آن وسیله است. نتیجه اینکه در این بازار مکاره ای که هر دم از آن صدایی و ادعایی برمیخیزد فقدان حضور قدرتمند نهادی نظارتی و سنجشگر بسیار به چشم میآید.