تجدیدنظر در ساختار انرژی ایران

گروه تاسیسات: سوخته ای فسیلی، سوخت های تجدیدناپذیرند یا به عبارت دیگر زمان مورد نیاز برای شکل گیری مجدد این منابع، بسیار طولانی است به گونه ای که در عمر کوتاه یک نسل بشر نمی گنجد. بنابراین، استفاده بی حد از این منابع باعث زوال آنها شده به گونه ای که مطالعات نشان می دهند اگر روند مصرف سوخت های فسیلی طبق رویه کنونی ادامه یابد در کمتر از 100 سال آینده کلیه منابع این سوخت ها در جهان پایان خواهد پذیرفت.از طرف دیگر استفاده روز افزون سوخت های فسیلی با آلایندگی شدید هوا و تخریب محیط زیست همراه است. احتراق سوخت های فسیلی در خودروها و کوره های صنعتی، حجم عظیم آلودگی را وارد هوا کرده که از آثار مخرب آن گرمایش زمین است که امروزه بسیاری از کشورهای جهان با آن دست به گریبانند. به علت فراوانی سوخت های فسیلی در ایران، قیمت نوع سوخت ها نسبت به سایر کشورهای جهان دارای سطح پایین تری است و لذا ساختار مصرف انرژی در ایران به شیوه ای بیمارگونه به سوخت ها فسیلی وابسته است. آمار ارائه شده در سال 2013 نشان می دهد که حدود 54.4 درصد از کل انرژی مصرفی در ایران از طریق گاز طبیعی و 44.1 درصد آن توسط پالایش نفت خام تامین میشده است. براساس این آمار بالغ بر 98 درصد انرژی مورد نیاز ایران از طریق مصرف سوخت های فسیلی فراهم میشود که در مقایسه با آمار جهانی که تنها 81 درصد از انرژی مصرفی جهان ازسوخت های فسیلی است، ساختار تولید انرژی در ایران بسیار نگران کننده است. در حال حاضر مصرف سالانه انرژی الکتریسیته در ایران حدود 50 هزار مگاوات است که بالغ بر 80 درصد آن توسط سوخت های فسیلی تامین می شود. براساس پیش بینیهای انجام شده، مصرف انرژی الکتریسیته در کشور تا سال 2030 به 200 هزار مگاوات در سال خواهد رسید که مسلما تداوم تولید الکتریسته براساس ساختار کنونی چالشی بزرگ برای آینده کشور خواهد بود. ایران کشوری بزرگ و در حال توسعه است که رشد سریع جمعیت و تمایل شدید به صنعتی شدن و زندگی مدرن، پیامد مصرف انرژی بیشتر را در پی خواهد داشت. بنابراین تجدیدنظر در ساختار تولید انرژی در ایران و حفظ منابع فسیلی و رویکرد به انرژیهای تجدیدپذیر از اساسیترین و مهمترین سیاست هایی است که نیازمند نگاه ویژه دولتمردان ایران است. نگاهی به اثرات مخرب زیست محیطی ناشی از استفاده روز افزون منابع فسیلی در کشور، اتخاذ سیاست های جدید در مصرف انرژی را آشکارتر مینماید. بر اساس آمار ارائه شده در سال 2005 ، ایران از استانداردهای مشخص شده تولید آلاینده های هوا در پروتکل کیوتو عبور کرده و هم اکنون یکی از بیست کشور برتر تولیدکننده گازهای گلخانه ای جهان است که مسئول تولید 75 درصد از کل گازهای گلخانه ای جهان هستند. عمده علت این پیشروی سریع، مصرف بنزین و گاز طبیعی است که حجم عظیمی از دی اکسید کربن را وارد جو میکند. اگرچه در سال های اخیر بروز مشکلات ناشی از سوخت های فسیلی از جانب دولتمردان ایران رصد شده و تدابیری اندیشیده شده است، اما حجم عظیم مشکلات زیست محیطی و آینده مبهم تامین انرژی در کشور، همتی مضاعف و تلاشی روزافزون می طلبد. بدون شک رویکرد به انرژی های تجدیدپذیر و پایدار که در حقیقت دوستدار محیط زیست نیز هستند راهی مناسب و آزموده شده توسط کشورهای پیشرفته است که سیاست های تامین انرژی ایران نیز راهی جز سرمایه گذاری در این عرصه نخواهد داشت. تولید انرژی از ضایعات طبق برآوردها 30 درصد از سطح کشور قابل کشت است اما محدودیت ها باعث شده تنها 12 درصد آن زیر کشت کشاورزی قرار گیرد. از این بین سالانه حدود 20 میلیون تن پسماندهای کشاورزی آتش زده می شود که نه تنها حجم عظیم آلودگی هوا را به همراه دارد بلکه منبع مناسبی از انرژی نیز به هدر می رود. این مواد زائد قابلیت تبدیل به بیوفوئیل را دارند. همچنین با بهره برداری مناسب از زائده های کشاورزی و جنگل ها امکان تولید سالانه 8.78 میلیون تن انرژی در کشور وجود دارد. حجم عظیم زباله شهری منبع مناسبی برای تولید الکتریسیته است و استراتژی تولید ضایعات به انرژی از مهم ترین دستاوردهایی است که نه تنها باعث امحای مواد زائد میشود، بلکه باعث تولید انرژی مطلوب نیز می شود.در ایران زباله های شهری که منبع تولید گازهای گلخانه ای هستند در گوشه ای خارج از شهر رها شده و یا در بهترین حالت با زباله سوزها نابود میشوند و این در حالی است که تولید بیوگاز از زباله های شهری و در نتیجه انرژی الکتریسته از آن در اکثر کشورهای پیشرفته رایج شده است. فاضلاب شهر نیز از جمله دیگر مواردی است که باید توجه ویژه ای به آن شود. جمع آوری فاضلاب شهری و هدایت آن به مخازن مخصوص جهت تصفیه و تولید آب مناسب کشاورزی شیوه ای است که در اکثر نقاط کشور اجرا شده، اما گازهای خروجی از سیستم های تصفیه فاضلاب بدون هیچ گونه توجهی در فضا رها میشود. این گازها حاوی حجم عظیمی از متان بوده که اثرات مخرب آن بر محیط زیست 23 برابر بیش از دی اکسید کربن است. در بهترین حالت بنا به توصیه ها و اخطارهای سازمان حفاظت محیط زیست، این گازها جمع آوری شده و به دلیل عدم وجود فناوری احتراق مناسب، بدون استفاده موثر سوزانده میشوند. کشورهای توسعه یافته از فضولات انسانی برای تولید انرژی بهره گیری میکنند. در کشورهایی نظیر دانمارک، سوئد و نروژ تولید الکتریسیته با استفاده از بیوگاز متصاعد شده از فضولات حیواناتی مانند اسب و گاو روشی متداول در تولید انرژی است. در ایران برای روستایی با حدود 10 خانوار که در فاصله ای مثلا 60 کیلومتری و یا بیشتر از انشعاب اصلی گاز قرار دارد خط انتقال گاز با هزینه های سنگین اجرا میشود، در حالی که شغل اصلی اهالی آن دامداری است و بیوگاز تولیدی از دام ها با کمترین هزینه قابل بهره برداری برای تولید گرما و سایر مصارف خانگی را دارد. انرژی خورشیدی استفاده از انرژی های خورشیدی در اکثر کشورهای جهان پیشرفت چشمگیری به همراه داشته است. علیرغم موقعیت های متفاوت آب و هوایی در ایران، میانگین انرژی خورشیدی در کشور از سطح بالایی نسبت به میانگین جهانی برخوردار است که شرایط مناسبی جهت تامین انرژی خورشیدی بخصوص در مناطق مرکزی کشور را فراهم کرده است. هم اکنون تولید الکتریسیته از انرژی خورشیدی در استان های یزد و فارس به صورت جدی آغاز شده و امید است با پیشرفت های سریع صنعتی، ساخت تجهیزات کلکتورهای خورشیدی به طور کامل بومی شده تا زمینه های گسترش روزافزون آن فراهم شود. انرژی باد یکی دیگر از تمیزترین شیوه های تولید انرژی در جهان استفاده از انرژی باد است که در کشورهایی نظیر آمریکا، چین، آلمان، اسپانیا و هند به شدت توسعه یافته است. موقعیت استقرار ایران در جغرافیای جهان به گونه ای است که از این موهبت الهی نیز برخوردار و لازم است که هوشمندانه از وجود آن استفاده شود. اگرچه ایران تنها کشوری است که در خاورمیانه مبادرت به نصب توربین های بادی و تولید برق از این طریق کرده است، اما مطالعات نشان می دهد که امکان تولید 15 گیگاوات الکتریسیته بادی در کشور وجود دارد که هنوز فاصله زیادی تا رسیدن به آن وجود دارد .با این وجود بتازگی امکان سنجی هایی در خصوص نصب توربین های بادی در یزد، قزوین، سمنان، خراسان شمالی و جنوبی، تهران و توسعه سایت منجیل انجام شده تا از ظرفیت های موجود استفاده شود.