زیست توده از گذشته تا حال

زیست توده ترجمه لغت انگلیسی بیوماس(Biomass) است. برای زیست توده تعاریف مختلف و متنوعی در جهان مطرح شده است در یک تعریف ساده میتوان گفت: زیست توده شامل کلیه موادی در طبیعت میشود که در گذشته نزدیک جاندار بوده اند و یا از موجودات زنده بعمل آمده و یا زائدات و ضایعات آن موجودات هستند. منشاء منابع فسیلی نیز منابع زیست توده محسوب میشوند، تفاوت آنها در قدمت موجودات آلی وجود آورنده منابع فسیلی است که در گذشته های بسیار دور شاید (ده ها میلیون سال پیش) زنده بوده اند و پس از گذشت این دوره بسیار طولانی تحت شرایط فشار و دمای خاص به منابع فسیلی تبدیل شده اند. اتحادیه اروپا نیز تعریف ویژه ای از منابع زیست توده مطرح کرده است به این شکل که کلیه اجزای قابل تجزیه زیستی از محصولات، فاضلاب ها و زایدات کشاورزی (شامل مواد گیاهی و حیوانی)، صنایع جنگلی و سایر صنایع مرتبط، فاضلاب ها و زباله های تجزیه پذیر زیستی شهری و صنعتی جزو منابع زیست توده محسوب می شوند. در اروپا بیشترین استفاده از منابع زیست توده برای تولید برق صورت میگیرد. تاریخچه بهره برداری از زیست توده استفاده از انرژی زیست توده به ابتداییترین دوره های تاریخ باز میگردد؛ زمانی که آتش شناخته شد و انسان از چوب و برگ خشک درختان برای سوخت استفاده میکرد تا قرن حاضر که این منابع زیستی به شکل صنعتی بهره برداری میشود. در خصوص بیوگاز، قدیمیترین مورد خروج گاز و اشتعال ناقص آن به وسیلة دفن زباله در طبقات زیرین زمین توسط پیلینیروس گزارش شده است. وی خروج گاه به گاه گاز طبیعی و اشتعال ناقص آن را از طبقات زیرین زمین مشاهده کرد و وان هلمونت درسال 1630 شناسائی و اشتعال این گاز را رسماً اعلام کرد. در ایران استفاده از بیوگاز سابقه ای دیرین دارد، نخستین کسی است که بر اساس منابع تاریخی این منبع انرژی را به کار برد محمدبن حسین عاملی معروف به شیخ بهائی (1031-935 ه.ق) است؛ وی از فاضلاب حمام شهر اصفهان برای تولید گرما استفاده کرد. همچنین اولین هاضم تولید گاز متان در ایران در روستای نیاز آباد لرستان در سال 1354 ساخته شده است؛ این دستگاه به گنجایش 5 متر مکعب فضولات گاوی روستا را مورد استفاده قرار داده و بیوگاز مصرفی حمام مجاور را تأمین میکرده است. بهره برداری از زیست توده در جهان امروزه منابع مفید و کاربردی زیست توده تنها به چوب و برگ خشک محدود نمیشود و طیف وسیعی از مواد از جمله پسماندهای جامد و مایع شهری و پسماندهای صنعتی و غیره را نیز در بر میگیرد. منابع انرژی تجدید پذیر پس از زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی، چهارمین منبع بزرگ انرژی در دنیا است. این منبع حدود 14 درصد از انرژی اولیه جهان را تامین میکند و در حال حاضر بیش از 5/11 درصد از انرژی اولیه جهان توسط منابع زیست توده تامین میگردد، این در حالی است که در ایالات متحده آمریکا 3 تا4 درصد از انرژی اولیه مورد نیاز فقط از منابع زیست توده تامین میشود. قابلیت های زیست توده تنها در تولید حرارت نیست، بلکه در تولید سرما، سوخت های مورد نیاز برای حمل و نقل و تولید انرژی الکتریکی نیز کاربرد دارد. در سال 2005 حدود 44 هزار مگاوات نیروگاه تولید برق ( با انواع فن آوریها ) و 225 هزار مگاوات حرارتی نیروگاه مدرن تولید حرارت با منبع زیست توده احداث شده که حدود 10 هزار مگاوات آن فقط در ایالات متحده قرار دارد. این کشور به تنهایی حدود 58 درصد از بازار تولید انرژی از منابع تجدید پذیر را در اختیار دارد و سرمایه گذاریهای زیادی نیز بر روی زیست توده صورت گرفته است. همچنین سالانه بیش از 50 میلیارد لیتر سوخت تجدیدپذیر از منابع زیست توده تولید و مصرف میگردد. برمبنای مطالعات انجام شده، منابع زیست توده حدود 64 درصد از منابع اولیه انرژیهای نو در اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داده است با در نظر گرفتن منابع برق آبی حدود 9 درصد از انرژی الکتریکی تولیدی و 98 درصد از انرژی حرارتی تولیدی از طریق منابع انرژیهای نو به منابع انرژی زیست توده تعلق دارد. انرژی زیست توده تنها منبع انرژی تجدیدپذیر است که انرژی را به شکل های برق، حرارت، سرما و سوخت خودرو و به اشکال جامد، مایع و گاز تحویل میدهد، به علاوه مواد زیستی جایگزین خوراک پتروشیمی و ... نیز از محصولات دیگر آن است.