باغ گیاهی تجریش؛ فرصتی برای توسعه

مرتضی بهروز* باغ مسجد گیاهی تجریش یکی از فرصت هایی است که شهری مانند تهران دارد تا از آن برای بهبود کیفی یک محله و بازگشت به مقیاس انسانی استفاده کند. باغ مسجد گیاهی تجریش به شکلی که امروز در سال 1393 برای احداث مجتمع تجاری در آن برنامه ریزی شده ، صرف نظر از سبک و زیبایی شناسی معماری آن نمی تواند پروژه موفقی باشد. تخریب باغ ها و فضای سبز از جمله معضلاتی هستند که تهران و بسیاری از شهر های ایران با آن مواجه شده اند. آسیب شناسی در برنامه ریزی منظر شهری در تهران و محله های آن از این رو اهمیت دارد که بسیاری از آنچه در شهرسازی تهران رخ می دهد در سایر شهر های ایران نیز رواج پیدا می کند. محله های مختلف تهران از جمله تجریش با پدیده نا مبارک افزایش بی رویه تراکم ساختمان های تجاری و مسکونی مواجه شده اند. سرعت بالای ساخت و ساز در غیاب یک هدف آماری و سرانه مشخص سبب شده است که رشد و ارتقای کمّی و کیفی فضای باز عمومی مورد غفلت قرار بگیرد. کمیت و میزان سطح فضاهای سبز عمومی نیز نقش بسیار مهمی در شکل شهر و بالطبع بر کیفیت زندگی شهروندان دارد. فضای سبز عمومی شامل بلوار، خیابان، نوار سبز کنار پیاده رو ها و یا حاشیه رودخانه ها، مسیل ها و بزرگراه ها نمی شود و نباید این نوع از سطوح سبز را در معادلات آماری و محاسبات سرانه فضای سبز در نظر گرفت. در غیر این صورت مبنای آماری صحیحی برای برنامه ریزی و تعیین برنامه راهبردی به دست نمی آید. بنا بر این شناسایی و تملک زمین های درون بافت شهری توسط شهرداری ها و اختصاص این گونه زمین ها به فعالیت های عمومی مانند پارک ها و فضای باز اهمیت ویژه ای دارد. تهران نسبت به بسیاری از شهرهای دنیا از کمبود شدید فضای سبز عمومی رنج می برد. این کمبود در مناطق پر جمعیت و رو به رشد مانند تجریش بیشتر دیده می شود. گسترش و ارتقای فضا های عمومی شهری مستلزم درک اهمیت این مقوله در میان سیاست گذاران کلان شهری است تا از کارشناسان امور اجتماعی، معماران منظر و شهرسازان به نحو احسن و در جهت ارتقای کیفی شهر نشینی استفاده کنند. چرا که: 1) مطالعات کافی و اراده لازم برای تملیک آن از سوی یک نهاد عمومی مانند مسجد یا ارگان های وابسته به شهرداری صورت نگرفته است. شهرداری می توانست بخشی از منابع مالی حاصل از فروش تراکم ساختمانی در دیگر نقاط همین محله را صرف خرید ملک باغ مسجد گیاهی بنماید. 2) به ظرفیت زیست محیطی میدان تجریش و مسیل مقصود بیک به لحاظ جذب جمعیت و به تبع آن ترافیک و تامین آب و فاضلاب و خدمات شهری بی توجهی شده است. موضع گیری اخیر شورای شهر تهران مبنی بر احتمال مصادره زمین باغ گیاهی قابل تقدیر است، اما تا چه حد این موضع عملی یا محکمه پسند باشد معلوم نیست. *کارشناس ارشد معماری منظر