حاکمیت سرمایه بر بلندمرتبه های بی قواره

سال هاست که بحث افزایش بدون پایه و اساس ساختمان های شهری برخی مناطق تهران مورد نقد و بررسی بسیاری از کارشناسان شهری است. این روزها راه های دور زدن قانون دست بسیاری را برای هرچه بلندتر کردن ساختمان باز گذاشته است تا برخی سازندگان خاص که نام و نشانشان زبانزد بسیاری است، مثل آب خوردن و بدون توجه به ضوابط ساختمان سازی هرچه بیشتر میخواهند به قد ساختمان ها اضافه کنند. اما ظاهراً خط ونشان های بسیاری همچون اعضای شورای شهر برای برخورد با این بیقانونیها نیز نتوانسته مقابل این افزایش بیرویه قد ساختمان ها را بگیرد وقتی از پنجره به بیرون نگاه میاندازی از هر طرف برج سر به فلک کشیده کوتاه و بلند خودنمایی میکند. اکنون سرعت ساخت برج های تجاری یا مسکونی آن قدر بالاست که شکل ناهمگون و بدون هارمونی ساختمان ها، در لحظه، شهروندان را حیرت زده میکند. راه چاره بن بست در اخذ مجوز علیرغم برخی مخالفت ها با ادامه بلندمرتبه سازی اشکالاتی زیادی بر این نوع ساختمان ها وارد است، بر اساس طرح تفصیلی باید ساخت وسازها در تهران بر پایهیک قاعده پیش رود اما متأسفانه عده ای در شمال و یا مناطق مرکزی تهران پس ازآنکه به بن بست میخورند طرح خود را به شهرداری داده و پس از انتقال به کمیسیون ماده 5 و پرداخت مبلغی قابل توجه، مجوز اجرای آن را دریافت میکنند. حال آیا برای سازندگان اهمیتی دارد که بر اساس تراکم چندطبقه میتوان ساخت! بلندمرتبه سازی فارغ از تمامی معایب ساخت و سازی آن در آلودگی تهران نیز تأثیرات زیادی دارد، اخیراً بسیاری از کارشناسان زیست محیطی بر این باورند که درگذشته ورود بادهای شهریار بسیاری از آلودگیهای هوای پایتخت را برطرف میکرد اما اکنون با احداث ساختمان های بلند دیگر انتقال هوا چندان ممکن نیست. نکته دیگر آن است که با بلندمرتبه سازی بیش ازحد و غیرقانونی تهران هرلحظه احتمال آن میرود که در پی وقوع بلایای طبیعی همچون زلزله، امدادرسانی و کمک به شهروندان تهرانی در پس این ساختمان های قدبلند با مشکل مواجه شود. حال آنکه بسیاری از فعالان ساخت وساز معتقدند « شهر یعنی ساختمان های بلند و باید اجازه داده شود که سرمایه گذاران به راحتی در این حیطه سرمایه گذاری کنند». بیقوارگی ناشی از حاکمیت پول و سرمایه در شهرها به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی طی سال های اخیر آنقدر بارگذاری و بلندمرتبه سازی در شهرها اتفاق افتاده که از آستانه های زیست محیطی شهر تهران عبور کرده ایم لذا باید جلوی این ساخت وسازها گرفته شود چون دیگر ظرفیتی وجود ندارد. حناچی درباره بیقوارگی ساختمان ها به ویژه در کلان شهرها میگوید: در طرح جامع مصوب 1386 پهنای بلندمرتبه سازی در شهرها وجود دارد ولی به ندرت موارد بلندمرتبه سازی در پهناهای مختلف موردنظر است. این بیقوارگی ناشی از حاکمیت پول و سرمایه در شهرها است که منابع عمومی شهروندان را میتواند تهدید کند و ساختمان ها درجاهایی ساخته میشوند که به هیچ عنوان نباید ساخته شوند. مسجد جامعی:ضوابط بلندمرتبه سازی مدون نداریم سال هاست اعضای شورای شهر تهران نیز با انتقاد از بلندمرتبه سازی در تهران خواستار توقف صدور پروانه ساختمان های بلندبالا هستند. در ابتدای سال نیز اعضای جدید شورا چندین بار از بلندمرتبه سازیهای غیراصولی در شهر و تغییر کاربریهای غیرمجاز انتقاد کردند. احمد مسجد جامعی رئیس شورای اسلامی شهر تهران، یکی از این معترضان است که گفته متأسفانه ضوابط بلندمرتبه سازی به صورت مدون و قانونی وجود ندارد و شهرداری هم در این زمینه بلاتکلیف است. مثلاً متأسفانه برخی از ساختمان های راسته «امین حضور» این محله برای تبدیل شدن به املاک تجاری در حال خریدوفروش و تخریب اند. معصومه ابتکار عضو سابق شورای شهر تهران نیز با اشاره به نبود ضوابط مشخص درباره بلندمرتبه سازی در شهر تهران میگوید: درحالیکه در طرح تفصیلی پهنه بلندمرتبه سازی مشخص شده است اما متأسفانه شاهد تعمیم این پهنه در مکان های دیگر به منظور بلندمرتبه سازی هستیم. به گفته او به دلیل مشخص نبودن ضوابط، شاهد بلندمرتبه سازی درصحنه های مختلف شهر تهران هستیم درحالیکه قرار بود بلندمرتبه سازی تنها در بخشی از جاهای خاص دیده شود اما گویا این مسئله تعمیمیافته است. مسکن یا لانه زنبورعسل اما رشد بیرویه بلندمرتبه ها در شهر اعتراضات زیادی را در پی داشته است. یک شهروند تهرانی با تأکید بر اینکه درباره برنامه شهری ناآگاهانه عمل میشود، معتقد است: شدت بینظمی در بلندمرتبه سازی مناطق شهر تهران به مرحله هشدار رسیده است تا آنجا که نادیده گرفتن امکانات مناطق برای بلندمرتبه سازی کاملاً قابل مشاهده است. شهروند دیگری که در یکی از این بلندمرتبه ها ساکن است، میگوید: تنها چیزی که به یمن این بلندمرتبه ها در شهر مشاهده نمیشود زیبا بودن شهر است، به هر طرف که نگاه میکنی با حجم زیادی از آهن و آجر و سیمان مواجه میشوی و نمای بیشتر ساختمان ها به جای یک مسکن بیشتر به لانه های زنبورعسل شبیه است! یک سازنده ساختمانی نیز دراین باره میگوید: برج سازی در همه دنیا رایج است به ویژه در کلانشهری مثل تهران که مشکل کمبود زمین و تأسیسات زیرساختی دارد، برج سازی از راه حل های اصلی کاهش هزینه هاست و اگر بلندمرتبه سازی اصولی باشد میتوان آن را یکی از راهکارهای پاسخگویی به نیاز شهروندان تهرانی دانست. کپیبرداری ناقص از طرح های غربی یک کارشناس شهرسازی دراین باره میگوید: متأسفانه به نظر میرسد در تمامی این سال ها، اغلب انبوه سازان بدون بررسی شرایط منطقی و عملی تنها به کپیبرداری ناقصی از طرح های غربیها پرداخته اند، این در حالی است که میبایست این نوع سازه ها بومیسازی میشد. مسعود علی نژاد با بیان آنکه بررسی ریشه ای این موضوع و مشکلات ناشی از آن مثل عدم تطابق این فناوری با شرایط کشور باید از طریق متخصصان فنی و اجتماعی انجام شود، گفت: به عنوان نمونه بخش های زیادی از ایران ازجمله شهر تهران بر روی کمربند زلزله قرار دارد و استفاده از نمای تمام شیشه ای در این برج ها هنگام بروز زلزله و یا انفجار میتواند مشکلات فراوانی را ایجاد کند. بنابراین هرگونه بلندمرتبه سازی نیازمند دقت و محاسبات بسیار دقیقی است. وی میافزاید: در بسیاری از موارد هم عدم تطابق نقشه های ساختمان با برنامه های شهرسازی بعضاً مشکلاتی غیرمنتظره و حیرت انگیزی ایجاد میکند، مثلاً برخی برج های امروزی که با تغییرات شهری کارکرد اولیه خود را ازدست داده اند، احداث بزرگراهی چندطبقه، درست در مجاورت این برج ها، که ساکنان آن از آلودگی صوتی و شیمیایی ترافیک بزرگراه ها در امان نیستند(اطراف پل سیدخندان) یکی از این نمونه هاست. کارشناس شهرسازی ادامه میدهد: فروش تراکم در یک مقطعی به صورت ناگهانی به رشد قارچ گونه ساختمان های بلند دامن زد، مناطقی که به علت نبود راه های ارتباطی و امکانات شهری به هیچ وجه کشش کافی برای تمرکز چنین جمعیتی را نداشته اند، برای درک این موضوع کافی است در ساعات پایانی روز به این گونه ساختمان های متراکم نگاهی بیندازید، در صورت وقوع یک حادثه به هیچ وجه عبور نیروهای امداد از میان صفوف فشرده اتومبیل های موجود در خیابان های کم عرض این مناطق و رسیدن به محل حادثه امکان پذیر نیست. وی بر این باور است، بلندمرتبه ها زمانی میتوانند جوابگوی نیازهای جامعه باشند که ساخت آنها بر اساس مطالعات امکان سنجی و بر پایه مبانی فنی و مدیریتی صورت پذیرد.