فراموشی بعد انسان سازی معماری

اعظم السادات حاجی میرزایی آنچه در سالیان اخیر بارها و بارها از طرف صاحبنظران و پیشکسوتان معماری به روش های مختلف بیان شده و در این روزها معماران جوان را به چالش کشیده، مبحث جایگاه معماری و طراحی در صنعت ساختمان سازی کشور است . که لازم است به طور جدی به آن پرداخته شود و با توجه به نابسامانی های آشکار طرح های معماری و شهرسازی ، ساز و کاری مناسب برای آن اندیشه شود . حضور معماری در زندگی به سبب خلق فضایی که زندگی در آن جاری می شود، اهمیت می یابد . مسئله ای که در حال حاضر متأسفانه در درجه دوم اهمیت قرار گرفته است و آن بیشتر به سبب تجارب اخیر مملکت ما در تخریب ساختمان ها ، ناشی از زلزله و اجرای نامناسب و غیرمتعهدانه مهندسین می باشد که ضمن یادآوری اهمیت سازه، باعث تغفیل از مفهوم زندگی شد و بعد انسان سازی فضا را به بوته فراموشی سپرد . به طور کلی حضور معماران در دو سطح خرد و کلان قابل تعمق است آنگونه که نقش معماری در پروژه های بزرگ پررنگ تر بوده و در پروژه های کوچک ، کدهای معماری و شهرسازی بر روح معماری حاکم شده اند چنانکه نقشه های تیپ مسکن ، دلالان و مجریان را میدان دار این عرصه نموده است . در یک بررسی تاریخی می توان دریافت که معماران در طول تاریخ به شیوه های مختلفی عمل کرده اند ؛ در دوره ای مقهور سلیقه جامعه و دنباله رو بودند و در مقطعی پیشرو بوده و با خلق ایده های جدید به باز تعریف زندگی و ارتقای جامعه پرداختند . ولی آنچه امروزه دیده می شود را جز گوشه نشینی و واگذاری میدان به دیگران نمی توان تعبیر کرد . برخی از دلایل در حاشیه قرار گرفتن معماران را می توان در موارد ذیل برشمرد: معماران چنان درگیر ارتزاق خویش می باشند که فرصت به چالش کشیدن دست اندرکاران صنعت ساختمان را ندارند و این مسئله موجب شده که جایگاه معماری از خلق فضا به تزئین آن تنزل یابد . خلق ایده و ارائه الگوهای جدید زندگی اکنون دیگر دغدغه اصلی معماران نیست . ویژگی دیگری معماری گستردگی آن است و پراکندگی معماران نتیجه تنوع در حوزه های مختلف کاری است که از مدیریت پروژه تا تهیه کنندگی فیلم و خلق آثار هنری گسترده است و این باعث شده تعداد معماران فعال در نظام مهندسی بسیار کمتر از تعداد معماران عضو نظام مهندسی باشد که در سیستم ها ثبت شده است . مسئله دیگری که به این پراکندگی دامن زده است ، نوع مدرک تحصیلی است که به فارغ التحصیلان جدید معماری اعطا می شود که با توجه به گرایش های مختلف تعریف شده وزارت علوم و عدم تعریف دقیق حدود صلاحیت ها ، توسط نظام مهندسی به عنوان رشته های مرتبط شناخته شده و این خود مانع انسجام معماران است . تعداد کم مهندسین معماری در مقابل مهندسین عمران و تفاوت فاحش تعداد معماران در هیئت مدیره نظام مهندسی، سبب می شود که عملا این سازمان به گروهی در اختیار مهندسین عمران تبدیل گردد . تصمیم گیری های بعضا غیر مسئولانه گروه ها و عدم نظارت و تطبیق مصوبات با نصّ صریح قانون خود از دیگر عوامل بی انگیزگی معماران جهت ادامه مسیر می باشد . عدم تبیین صحیح و فنی شرح خدمات ناظر به تفکیک رشته ها که امکان اعمال ضریب اهمیت هر پارامتر دخیل در امر کیفیت ساختمان را از بین برده است درحالی که می تواند جهت تعیین درصد مسئولیت پذیری هریک از رشته های چهارگانه و تفکیک وظایف آنها به کار رود . نبودن مجری ذیصلاح در زمینه ساخت که ضمن نزول کیفیت ساختمان، مسئولیت ناظر را دو چندان نموده و با توجه به تعریف نظارت پنج مرحله ای و حق الزحمه تعریف شده ، باعث بی انگیزگی ورود به این بحث شده است . عدم اعتماد سازمان به روش های گزینشی خود که در عدم ارجاع کار به مهندسینی که خود مدرک صلاحیت حرفه ای برایشان صادر نموده کاملاً واضح است. تفسیرهای مختلفی که در مورد مواد مختلف قانون نظام مهندسی می شود و عدم اجرای کامل این قوانین ، بیانگر ناکارآمدی این قانون و نیاز به اصلاح قانون است که راهکارهای خود را می طلبد و نیازمند همکاری گسترده همه مهندسین و حقوقدانان می باشد . نتیجه گیری : بی تفاوتی معماران در عرصه ساخت و ساز کشور و به حاشیه رانده شدن این گروه در سال های اخیر نتایج مخرب خود را در فضاهای شهری به خوبی نشان داده و باعث به هم ریختگی سیمای شهر و خالی شدن معماری غنی کشور از محتوا گردیده است . عدم اهتمام معماران در طراحی فضا و دخالت افراد ناآگاه در این امر که به دلیل ارجاع نامناسب کار ، عدم اخذ حق الزحمه مناسب و دلال بازی و برگه فروشی به وجود آمده ، باعث ایجاد فضاهایی شده که درخور این معماری با پیشینه فرهنگی غنی نمی باشد و باعث شده شهرهای کشور امروز جولانگاه مجرمان بی هویت و ناشناس شده و از دست صاحبان اصلی آن خارج شود . همین امروز باید با همدلی یکدیگر برای نجات جامعه خود کاری کنیم که فردا دیگر بسیار دیر است .