چکش کاری مانع طرح جامع مسکن

طرح جامع مسکن که قرار بود اواخر سال گذشته به کمیسیون عمران مجلس ارائه شود با تأخیری چندین ماهه نهایتاً هفته گذشته 25 شهریورماه جاری تصمیم به رونمایی از آن گرفته شد اما باز هم به دلایل نامعلومی به تأخیر افتاد! در اوایل شهریور بود که عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در پیامی از رونمایی طرح جامع مسکن خبر داد و اعلام کرد؛ پس از انتشار تدریجی طرح جامع مسکن صاحب نظران و نخبگان حوزه مسکن، این طرح را از نظرات و نقدهای خود محروم نسازند، اما با گذشت 20 روز از این پیام و درخواست آخوندی نه تنها هیچ کدام از نخبگان و صاحب نظران حوزه مسکن نظری در مورد طرح جامع مسکن در سایت وزارت راه و شهرسازی ارائه نکردند بلکه از وزارت راه و شهرسازی خبر رسید که رونمایی از طرح جامع مسکن به مهرماه موکول شده است. به گزارش پیام ساختمان این طرح دارای سرفصل های مختلفی است که مستلزم تصمیم گیریهای کلان کشور است. یکی از مواردی که در پیش نویس سند طرح جامع مسکن به طور ویژه به آن پرداخته شده سیاست مسکن مهر است، البته این پرداختن به معنای تأکید بر ضرورت تداوم این سیاست نیست، بلکه بخش عمده ای از پیش نویس طرح جامع مسکن به بیان ایرادات و اشکالات مسکن مهر اختصاص داده شده است. این طرح مجموعه ای کامل از سیاست های اجرایی درازمدت شامل تعدیل قیمت مسکن، تقویت عرضه در بازار و در نهایت ساماندهی بازار مسکن و ... است. طبق قانون برنامه چهارم طرح جامع مسکن باید در پایان سال اول این برنامه یعنی در سال 84 تهیه و به تصویب میرسید، اما صرفاً بخش هایی از آن مانند طرح مسکن مهر و احداث واحدهای استیجاری با توجه به موقعیت های موجود، به اجرا گذاشته شد. تدوین طرحی با عمر یک دهه حدود 10 سال از تدوین طرح جامع مسکن میگذرد و تاکنون اجرای راهکارهای تدوین شده در این طرح مورد انتقاد بسیاری قرارگرفته است. در نهایت تبعات یکی از راهکارهای آن، تحت عنوان واگذاری حق بهره برداری از زمین (طرح مسکن مهر) و بالاخره تغییرات اساسی در رشد اقتصادی و به دنبال آن تحول در نحوه توزیع درآمد و حجم خانوارهای کم درآمد منجر به این شد که مسئولان بار دیگر به بازنگری دوباره در نقشه راه طرح جامع مسکن بیندیشند. به همین منظور شورای راهبردی بازنگری طرح جامع مسکن، تشکیل و با انتخاب دانشگاه صنعتی شریف به عنوان مجری طرح و تشکیل کارگروه های تخصصی(مدیریت زمین و توسعه شهری، نظام تأمین مالی و مالیات ها، صنعت ساختمان، مسکن کم درآمدها، بهسازی بافت های فرسوده و سکونتگاه های غیررسمی و مسکن روستایی) بازنگری همه جانبه طرح از نیمه دوم سال 1392 آغاز شد. منسجم ترین بسته سیاستی بخش مسکن عباس آخوندی طرح جامع مسکن را به عنوان منسجم ترین بسته سیاستی بخش مسکن میداند که با پشتوانه پنج دهه برنامه ریزی در ایران و بر بستر برنامه های توسعه قبل و پس از انقلاب شکل گرفته است. او میگوید: طرح جامع را در واقع میتوان پاسخی همه جانبه به نگرش های حاکم بر طرح های قبلی و در راستای کاهش نواقص آنها ارزیابی کرد. برنامه ریزان این طرح نیز میگویند: هدف طرح جامع مسکن این است که برنامه های ملی مسکن را همزمان تا سطح استانی پیش ببرد و بعد در گام نهایی برای شهرهای با جمعیت بیش از 25 هزار نفر برنامه ریزی کند. ظاهراً در مطالعات طرح جامع مسکن، هم جمعیت اجاره نشین کم درآمد را به عنوان نیازمندترین گروه که تعداد آنها در حال حاضر 6/2 میلیون خانوار است و در 4 دهک اول قرار دارند، افزایش داده و هم برنامه های بیشتری برای آنها طراحیشده است. برای این گروه سیاست هایی همچون پیوند مسکن اجاره ای با بافت فرسوده، پرداخت یارانه اجاره بها، تأمین سپرده بانکی از طریق وجوه اداره شده برای تأمین وام خرید، مسکن کارگری و استفاده از ابزار زمین برای پشتوانه این سیاست ها در نظر گرفته شده است. واکنش ها به تدوین طرح جامع به این ترتیب انتظار میرود دولت به پشتوانه این طرح ملی اصلاحات احتمالی را در مسیر دستیابی به اهداف اعمال کند. با این حال واکنش های بسیاری از سوی برخی صاحب نظران و مسئولان در پی داشته است. طوری که گفته میشود طرح جامع مسکن به صورت دستوری تدوین شده که مسئولان نیز این طرح را قبول ندارند، بنابراین میخواهند به صورت دستوری این طرح را نیز اجرا کنند. از سوی دیگر، نخبگان حوزه مسکن با وجود درخواست وزیر راه و شهرسازی، نقد و نظر خود در مورد این طرح را ارائه نکرده اند. پرسش اینجاست که تأثیرات جانبی اجرای طرح در عرصه اقتصاد کلان چیست. یکی از مواردی که در پیش نویس سند طرح جامع مسکن به آن توجه ویژه ای شده پروژه مسکن مهر است. در پیش نویس سند طرح جامع مسکن آمده است: اجرای مسکن مهر عملاً موجبات کاهش قدرت خرید آحاد افراد جامعه را فراهم کرده است و علیرغم نیات حمایتی خود به دلیل شیوه تأمین مالی، وضعیت مسکن کم درآمدها بدتر شده است. در نتیجه تأثیر اجرای مسکن مهر بر نقدینگی و پایه پولی را نمیتوان نادیده گرفت. به نظر میرسد در این بخش از طرح، بازار مسکن بیش از هر چیز منتظر تعیین تکلیف طرح جامع مسکن است که برخلاف وعده ها اواخر شهریور رونمایی نشد و زمان دقیق رونمایی آن هم هنوز مشخص نیست. بیاطلاعی مجلس از محتوای طرح به گفته رئیس کمیته مسکن و شهرسازی مجلس، از نظر کمیسیون عمران و کمیته مسکن مجلس طرح جامع مسکن قبل از رونمایی به اصلاحاتی نیاز دارد که این اصلاحات در جلسه ای با حضور آخوندی مجدداً بررسی خواهد شد. سید احسن علوی میگوید: بعد از ارائه پیش نویس اولیه طرح جامع مسکن و بررسی آن در کمیسیون عمران تقاضا کردیم این پیش نویس در کمیته مسکن هم به صورت مجزا بررسی و اصلاحات لازم اعمال شود که این کار عملی نشد. نماینده مردم سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس با اشاره به اینکه رونمایی از طرح جامع مسکن تا 15 مهرماه به تأخیر افتاده است، معتقد است: این تأخیر بهترین فرصت برای ارائه طرح به کمیسیون عمران و کمیته مسکن مجلس است تا ابعاد کلی سیاست های حوزه مسکن مورد بررسی دقیق قرار گیرد. رئیس کمیسیون عمران مجلس نیز با بیان اینکه هنوز نمایندگان مجلس پیش نویس طرح جامع مسکن را ندیده اند، معتقد است: اولین انتقاد به طرح جامع مسکن این است که این طرح قرار بود اواخر سال گذشته به کمیسیون عمران مجلس ارائه شود که هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است. سید مهدی هاشمی میگوید: فکر میکنم وزارت راه و شهرسازی و دولت هم هنوز به جمع بندی و اتفاق نظر نرسیده اند بنابراین اگر دولت یا وزارت راه و شهرسازی به جمع بندی نهایی در خصوص طرح جامع مسکن رسیدند ما نمایندگان مجلس نیز میتوانیم در خصوص آن اظهارنظر کنیم، ما هنوز نمیدانیم که طرح جامع مسکن لایحه است و اصلاً آیا این طرح در مرحله کارشناسی یا در مرحله ابلاغ است. پیش ازاین عضو هیئت رئیسه کمیسیون عمران مجلس نیز با انتقاد از وضعیت بلاتکلیف بخش مسکن عنوان کرده بود: بزرگ ترین ایراد این طرح نداشتن برنامه برای ساخت و تولید مسکن جدید است. رویکرد اصلی این طرح عمدتاً نگهداری بافت های فرسوده و واحدهای مسکونی موجود است و برای تولید و ساخت مسکن جدید برنامه خاصی پیش بینینشده است. محمدرضا رضایی اظهار امیدواری کرده بود تا با چکش کاریهایی که در مجموعه دولت در رابطه با طرح جامع مسکن صورت میگیرد برای ساخت مسکن جدید تدبیر شود. به این ترتیب به نظر میرسد پس از سال ها مطالعه، هنوز ابهاماتی در زمینه چگونگی پاسخگو بودن این طرح در مراحل اجرایی وجود دارد. طرح جامع مسکن در شرایطی همچنان در حال بررسی است که آینده مسکن، دغدغه های تأمین مسکن اقشارکم درآمد، مدیریت جامع شهری و ساخت وساز برای پاسخگوی به نیازهای مردم، چشم انتظار طرح ها و برنامه های امیدوارکننده است.