انتقاد پشت درهای بسته

نحوه تعامل شورای شهر با شهرداری تهران طی سال های اخیر صدای بسیاری را درآورده و سؤالات بسیاری مانند؛ نگاه شورا به برنامه های شهرداری چیست، شورای شهر در اقداماتی همچون نظارت بر تخلفات شهرداری، سیاست گذاری برنامه های شهرداری، شفاف سازی نظام مالی آن، شفاف سازی عملکرد شرکت ها، چقدر توانسته به خوبی تصمیم گیری کند و شهرداری هم آنها را دنبال کرده است، نیز بیپاسخ مانده است. به گزارش «پیام ساختمان» اخیراً دولت تصمیم گرفته انتخاب شهردار را که تاکنون یکی از وظایف مهم شورا محسوب میشد به مردم واگذار کند و این پیشنهاد را طی طرحی به مجلس شورای اسلامی ارائه کرده است؛ با این رویکرد که انتخاب شهرداران به وسیله مردم میتواند چالش های بین مدیریت اجرایی و شوراها را رفع کند و مردم در این زمینه تصمیم گیری کنند. اما با انتشار این خبر، برخی از مسئولان مدیریت شهری نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند. به گفته آنها گرفته شدن حق انتخاب شهردار از شوراهای شهر به منزله تبدیل شورای شهر به ویترینی در مدیریت شهری است که همچون گذشته نخواهد توانست بر عملکرد شهردار نظارت داشته باشد. حال سؤال اینجاست آیا اعضای شورای شهر توانسته اند در مقابل یکی از مطالبات مردم « نظارت بر عملکرد شهرداریها»به نحو مطلوبی دفاع کنند؟. انتظارات مردم از شورا مردم از شوراها انتظار دارند در مقام نظارت بر عملکرد شهرداری و از حیث پاسخ گویی به افکار عمومی نسبت به عمل به قانون و یا تخلف از قانون از سوی شهرداریها به صورت شفاف و مستمر برخورد کنند، اما تنها به یک نکته اشاره کنیم که شهرها همچنان از تبعات تخلفات ساخت وسازهای غیرقانونی زیر لوای طرح تفصیلی و تغییر کاربریها، رنج میبرند و سکوت اعضای شورای شهر به جز چند عضو مشخص، در مقابل اقدامات فراقانونی شهرداری نشان از آن دارد که نقش نظارتی، هدایت گری، تعیین کنندگی و اثرگذاری شورا کمرنگ تر از آن چیزی است که باید باشد. گفته میشود سابقه شهرنشینی در ایران یکی از طولانیترین سوابق شهرنشینی در جهان است و طبیعتاً تجربه مدیریت شهری نیز در کشورمان کمتر از آن نیست، اما با وجود چنین سابقه درخشانی، متأسفانه تصویر فعلی سیستم مدیریت شهری، علیرغم گسترش حیطه وظایف و مسئولیت شهرداریها و شورای شهرها، هنوز هم با تردید روبه روست. درحالیکه هرروز به دلیل مشکلات عدیده شهری و به ویژه مشکلات عمرانی و تخلفات گسترده شهرداری در حوزه عمرانی و یا گسترش بیرویه شهرها در پی فروش تراکم، توقعات عمومی و حتی انتظارات مسئولان از شورای شهر برای نظارت به موقع رو به افزایش است، چراکه این نهاد به نمایندگی از مردم به نوعی در اداره امور محلی نظارت نموده و به واسطه این نهاد مردمی است که انتظارات مردم محقق میشود، اما ضعف عملکرد شورای شهر و نحوه تعامل آنها در برخورد و یا ارتباط با شهرداریها نکات مورد ابهامی در اذهان بسیاری از شهروندان باقی گذاشته است. نهادهای ذینفوذ کنترل شهرداری در این راستا آنچه بیشتر تأمل برانگیز بوده و روشن و شفاف نیست حیطه وظایف شورا در نظام مدیریت شهری موجب بروز نارضایتی و دلسردی میان مردم شده است. نکته مهم دیگر اینکه، آیا شهرداریها در بروز برخی تخلفات از استقلال قانونی برخوردار نبوده و تحت کنترل و نظارت سازمان های ذی نفوذند! دریافت رشوه در برخی از قسمت های شهرداری و یا سوء استفاده از موقعیت از مواردی است که بعضاً در بحث شهرسازی از گوشه و کنار به گوش می رسد. با توجه به آنکه شهرداری یکی از زیرمجموعه های تابعه وزارت کشور محسوب میشود و وزارت کشور مهم ترین نهاد ملی مؤثر در مدیریت شهری و شهرداریهاست، همچنین وزارت راه و شهرسازی و پیش تر سازمان مدیریت و برنامه ریزی، اما این نهاد شهری و یا نهادهای متبوع آن به راحتی میتوانند به بهانه نبود بودجه از قوانین سرپیچی کنند. هنچنین از سایر نهادهای رسمی و غیررسمی دیگر در مدیریت شهری، شورای اداری شهرستان، شورای تأمین شهرستان و ادارات آب و فاضلاب، برق و گاز و مخابرات، فرمانداری و استانداری، سرمایه داران و صاحبان عوامل اقتصادی و گروه های متخصص ذیربط در عمران شهری مانند نظام مهندسی و ... و البته شورای اسلامی شهر محسوب می شوند که از طریق ابزارهایی که در اختیار دارند میتوانند در سیاست ها و برنامه های اجرایی نظام مدیریت شهری اعمال نفوذ و نظارت کنند. ضمن آنکه با توجه به مسئولیت شورای شهر به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای محلی که بر اساس اصل 100 قانون اساسی حق دخالت در اداره امور شهر و نظارت بر حسن انجام وظایف مدیران محلی را دارد و به نوعی اعضای آن نمایندگان افکار عمومی هستند که با رأی مستقیم مردم انتخاب میشوند نقش اساسیتری در این باره دارند. حال آنکه با وقوع تخلفات حداقل در حوزه عملیات عمرانی غیرقانونی، افزایش تغییر کاربریها طی چند سال اخیر، شبهات زیادی همچون نظارت ضعیف شورای شهر، ناکافی بودن ضمانت های اجرایی لازم برای انجام وظایف تعیین شده در قبال شهرداریها تشدید شده است. تخلفاتی که آشکار است گزارش ها حاکی از آن است که دست شهروندان نیز در برابر این بیقانونیها به هیچ مرجعی برای دادخواهی نمیرسد و پرونده های متعدد شکایات و قانون گریزی توسط شهرداری تهران آن هم در برابر دید مردم و بسیاری از نهادها، چنان آشکار است که عده ای بر این باورند اعضای شورای شهر با سکوت خود به منافع ساخت وسازهای غیرقانونی پاسخ میدهند و بعضاً سکوت و نشان ندادن واکنش در برابر تخلفات این تصور را به وجود می آورد که آنها نیز از حامیان قانون گریزی مدیریت شهری هستند. آنچنان که قدرت و اختیارات لازم جهت تصمیم گیری و سیاست گذاری بر تمام عناصر و سازمان های مؤثر در مدیریت شهری همچون شهرداری را ندارند و فقط میتوانند پشت درهای بسته شورا به انتقاد بپردازند، البته فقط چند نفر انگشت شمار از اعضای شورا منافع مردم را فریاد میزنند و بیست و اندی در شورای شهر تهران چشم خود را بر تخلفات شهرداری بسته اند! اگرچه معضلات و مشکلات شهری تنها مربوط به پایتخت نبوده و شهرهای بسیاری از عملکرد بیتفاوت شورا نسبت به تخلفات شهرداریها رنج میبرند، اعضایی که با رأی شهروندان آمده اند تا برای آنها کار کنند، نه برای خود یا دیگران بلکه فقط برای مردم.