آرامگاه پیر زهرنوش

یکی از بناهای قدیمی شهرستان ابهر آرامگاه مولانا قطب الدین ابهری مشهور به پیر زهرنوش است. در قسمت جنوبی ابهر و در انتهای خیابان 17 شهریور ابهر یک بنای آجری و قدیمی به چشم میخورد که از آثار تاریخی و ارزشمند منطقه است. ساخت این بنا به قرن های ششم تا هشتم هجری قمری نسبت داده میشود. در خصوص اینکه این بنای آجری آرامگاه چه کسی و متعلق به چه دورانی است، نظریه های گوناگونی وجود دارد ولی از میان تمام این نظریه ها تعلق این بقعه به پیر احمد زهرنوش به واقعیت نزدیک تر است. مولانا قطب الدین احمد ابهری (500 577 هجری قمری) سرسلسله صوفیان، محدث صاحب کمال و معروف به پیراحمد زهرنوش، مریدان خود را در این محل ارشاد میکرده است. آرامگاه اصلی با پلان چهارتاقی ساخته شده که با ایجاد شکست در جرز به بناهای بیست وجهی تبدیل گردیده است. در ساخت این بنا، از سازه های معماری سنتی و قدیمی استفاده شده که هم اکنون از این سازه ها تنها گنبد آجری آن برجایمانده است. گنبد زیبای بنا به سبک پنج و هفت و همانند گنبدهای دوره سلجوقی احداث شده که با گنبدهای مساجد جامع سجاس و قروه قابل مقایسه است. ساختمان بنا از آجر چهارگوش مربع شکل ساخته شده و گنبد کوتاه آن نیز آجری بوده و بر روی قاعده ای چندضلعی قرار گرفته است. این بنا در سال 1365 تعمیر و با شماره 981 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. از فضای مجاور این آرامگاه هم اکنون به عنوان اداره میراث فرهنگی استفاده میشود. بنای اصـلی آرامگاه، از دوطبقه تشکیل شده که طبقه زیرین، محل آرامگاه و تالار بالایی ، محل خانقاه و جایگاه ذکر و بحث دراویش بوده است. دیوار خارجی بنا که از آجر و با نقش ساده ساخته شده است، دارای پیش و پس سازیهایی است که جلوه خاصی به مجموعه بخشیده است پلان این اثر تاریخی هشت ضلعی است که گنبد یک پوش آن با هنرمندی تمام اجرا گردیده است. تبدیل فضای هشت ضلعی به سطح و محیط مدور برای اعمال گنبدزنی به مدد فیلپوش های متقارن که مزین به قاب بندیهای زیبای گچ بری شده، انجام پذیرفته است. همچنین برای تعدیل دما و رطوبت و تأمین نور و روشنایی و بخش هایی از بدنه این فیلپوش ها نورگیرهایی جا گرفته اند. از سال 1390 موزه باستان شناسی در این مکان دایر میباشد.