قانونی که در راه ماند غروب استفاده از انرژی خورشیدی

فرشته توکلی از نیمه قرن 18 میلادی اولین تلاش ها برای استفاده از انرژی های پاک در دنیا آغاز و دستگاه های مولد تولید انرژی خورشیدی که با نام پنل ها و یا سلول های خورشیدی شناخته می شوند نیز از آن زمان برای اولین بار تولید شدند. در کشور ما نیز از دوره سازندگی پس از جنگ تحمیلی تولید این پنل ها آغاز شد، اما علیرغم شرایط جغرافیایی ویژه برای استفاده از این انرژی ها و نیز آگاهی دولتمردان از صرفه های اقتصادی و ارزش آفرینی بالای آن، متاسفانه به این طرح توجه ویژه ای نشده است. البته اقدامات خوبی در زمینه احداث نیروگاه های بادی در مناطقی که دارای این توان بوده اند انجام شده اما انرژی خورشیدی؛ علیرغم اینکه کشور ما حداقل 300 روز آفتابی با تابش خوب دمایی دارد هنوز به جایگاه مناسبی دست پیدا نکرده است. این در حالی است که کشوری آسیایی چون هند در چند سال اخیر مقام چهارم جهان را در تولید برق از این روش داشته و بعد از کشورهای چین، آمریکا و آلمان قرار گرفته است. عربستان نیز که با وجود داشتن ذخایر غنی نفت و گاز از کشور های ثروتمند آسیایی محسوب می شود در تلاش است تا سال 2016 به قطب اول خاورمیانه در زمینه انرژی خورشیدی تبدیل شود. در کشور ما حدود 20 سال از احداث اولین کارخانه تولید پنل های خورشیدی در یزد می گذرد و در این مدت کارخانجات دیگری نیز در چند استان دیگر شروع به فعالیت کرده اند، بنابراین مشخص است که مشکل، توان تولید این فن آوری نیست و کشور ما می تواند به راحتی تجهیزات مورد نیاز خود را که از قضا نسبت به فناوری های دیگر پیچیدگی خاصی ندارد تولید کند و آن را همسو با تکنولوژی جهان پیش ببرد. با این حال نتیجه این تلاشها آن قدر کم است که توجهی را جلب نمی کند. مثلا در دو سال گذشته در بعضی مدارس و مساجد و ادارات دولتی به طور آزمایشی نصب پنل های خورشیدی آغاز شد. مدیریت شهری پایتخت نیز چند بوستان را به این پنل ها مجهز کرد و در بعضی از نقاط شهر هم چراغ های ترافیکی خورشیدی را می بینیم؛ ولی مسلما اینها کافی نیست. خوشبختانه در بودجه سال 93 به این موضوع توجه شد و مقرر گردید از محل درآمد فروش برق، دولت از بین 25 میلیون مشترک خود، به 12 هزار مشترک خانگی که داوطلب خرید و نصب پنل های خورشیدی باشند تا 5 میلیون تومان وام بلاعوض پرداخت کند که از نظر دولت نیمی از هزینه نصب این پنل هاست. در این خصوص توانیر هم موظف شد تا در نیمه اول امسال فراخوانی برای جذب متقاضیان انجام دهد که البته الان در نیمه دوم سال هستیم و هنوز فراخوانی ارائه نشده است. نصب پنل های خانگی که بتواند 1 کیلو وات برق تولید کند تقریبا یک سوم هزینه برق مصرفی خانوار را در سال پوشش می دهد که برای تولیدکنندگان برق اضافی، سودآوری نیز دارد چرا که با نصب کنتورهای دو طرفه، امکان فروش برق تولیدی اضافی به دولت نیز میسر می شود. از سوی دیگر هر 1 کیلو وات انرژی تولیدی برق می تواند از انتشار 8/1 تن دی اکسید کربن ناشی از سوخت های فسیلی جلوگیری کند. این مقدار از این جهت حائز اهمیت است که می دانیم سالیانه مقدار بسیار زیادی دی اکسید کربن توسط بخاری و آبگرمکن های خانگی تولید و نیز مبالغ بسیار زیادی به خاطر آلودگی هوا هزینه می شود. نکته دیگر این که تولید هر مگاوات برق می تواند 15 هزار شغل ایجاد کند. اما اجرای این طرح زیرساخت های مقتضی خود را نیز می طلبد. به عنوان مثال حتی اگر دولت به وعده خود عمل نموده و نیمی از هزینه نصب را (که طبق برآورد دولتمردان حدود 9 میلیون تومان برای مشترکین خانگی است) تقبل کند تضمینی برای استقبال شهروندان از این طرح وجود ندارد؛ چرا که مبلغ 5/4 میلیون تومان در سبد درآمدی خانوار های کشورمان مبلغ اندکی نیست تا به راحتی قابل پرداخت باشد. از سوی دیگر، طبق نظر سنجی که توسط روزنامه همشهری در خرداد سال جاری انجام شد تنها 55 درصد مردم تهران از وجود انرژی های پاک باخبرند و 96 درصد آنان تا به حال از آن استفاده نکردند. این یعنی نزدیک به نیمی از مردم پایتخت حتی اطلاعی از انرژی های پاک از جمله انرژی خورشیدی ندارند! این موضوع از این جهت جای تامل است که اولین حلقه در جهت تقاضای یک محصول و خرید آن، ایجاد حس نیاز در مشتری است و در صورتی که اولین مرحله به درستی انجام گیرد و مشتری احساس نیاز کند این نیاز تبدیل به تقاضا خواهد شد. در چنین شرایطی، شاهدیم که در رسانه ها به ویژه رسانه ملی، تبلیغات زیادی برای خرید وسائل زندگی صورت می گیرد ولی جای تولید و پخش برنامه هایی برای ایجاد تحول و پیشرفت در زمینه انرژی خورشیدیخالی است. البته در این مقال کاری به نوع تبلیغات موجود نداریم و مساله ما عدم توجه به تبلیغات برای جا انداختن نیاز مردم به تاسیس و استفاده از پنل های خورشیدی برای کمک به خودمان، دولتمان و کشورمان است. از این منظر، واقعیات موجود می گویند که ما حتی در نکات کوچک بازاریابی هم کار نکرده ا یم و شهروندان ما برای خرید و نصب این پنل ها احساس نیاز نمی کنند. به نظر می رسد باید نگاه ها را به سمت دیگری برد و بعد انتظار داشت که طرح های تحولی دولت بتواند جای خود را باز کند؛ چرا که در صورت توجه نکردن به این نکات به ظاهر کم اهمیت، نمی توان به نتایج چشم گیری دست یافت. شاید به همین علت است که مسیر اجرای این طرح تا به حال به کندی طی شده است. برای رسیدن به اهداف مدنظر در آنجایی که نقش مردم و مشارکت آنان پر رنگ است؛ پرداختن به بحث فرهنگ ضروری است. در خصوص استفاده از پنل های خورشیدی هم حتی اگر دولت هزینه نصب این پنل را به سطح قدرت خرید و توانایی مالی مردم برساند، موفقیت را نمی توان تضمین نمود. البته فرهنگ سازی فقط بر دوش دولت نیست و مجریان این کار رسانه ها هستند و همکاران ما در این اطلاع رسانی و آگاهی مردم، نباید کوتاهی کنند.