ارزشمند اما آسیب پذیر

دکتر فریبرز واحدی* بافت های قدیمی علاوه بر اینکه دارای ارزش های نادر زیباشناختی و تداوم خاطرات جمعی و ویژگی هویت بخشی به شهرهای ما هستند، کماکان به عنوان محل سکونت و معیشت میلیون ها ایرانی شناخته میشوند، اما این بافت ها به همان اندازه که ارزشمند و گرانبها هستند در مقابل بلایا و سوانح طبیعی که مناطق شهری را تهدید میکند ناپایدار و آسیب پذیرند، همین بافت ها اما به عنوان سرمایه های فرهنگی و اندوخته های متراکمی هستند که گنجینه هایی از خاطرات اجتماعی و شیوه های ماندگار زندگی ایرانی تلقی میشوند.این بافت ها به دلیل فرسودگی و تخریب ناشی از کمبود و نبود تأسیسات و تجهیزات شهری دچار نارساییهایی در پاسخگویی به نیازهای امروزی ساکنان و شهروندان شده اند که سبب شده تا جمعیت بومی ساکن این بافت ها به شهرهای دیگر مهاجرت کنند و یا جمعیت مهاجر روستایی و اقشار کم درآمد جایگزین آنها شود که خود عاملی در راستای روند تخریب قلمداد میشود ، این عوامل دست به دست هم داده اند تا فرسودگیهای کالبدی اجتماعی و اقتصادی در این مناطق شدیدتر شود. آمارها نشان داده است که وضعیت بافت های فرسوده و سکونت گاه های غیررسمی نامطلوب است. بر اساس آخرین ممیزی شرکت عمران و بهسازی شهری ایران مساحت بافت فرسوده تصویب شده در شهر تهران برابر با 3267 هکتار است که حدود 5 درصد از کل مساحت شهر تهران را شامل میشود که در 817 هزار قطعه و در حدود 30 هزار بلوک شهری پراکنده شده است. ارگان های مسئول کدامند ؟ شهرداری و شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران طبق قانون حمایت ، احیاء و بهسازی و نوسازی بافت هــــای فرسوده شهری (مصوب 1389) به عنوان 2 نهاد عمده در راهبری فرآیند بازآفرینی و نوسازی محلات هدف شناخته میشوند ، اگرچه نمایندگان دفتر فنی استانداریها، کارگروه شهرسازی و معماری استان، کمیسیون ماده 5 و شورای برنامه ریزی و توسعه استان نیز در این امر مهم دخیل و سهیم هستند. حرکت از نگرش کالبدی به اجتماعی در ادبیات نوین نگرش حاکم میبایست از نگرش صرفاً کالبدی جدا شود و برنامه ها از حالت سخت افزاری صرف به نرم افزاری اجتماعی و اقتصادی سوق پیدا کند. وزارت راه و شهرسازی طبق رسالت قانونی خود اقدامات اجرایی خوبی را در بافت های فرسوده با همکاری شهرداریها و شهروندان ساکن محلات با هدف ارتقای سرانه های خدمات شهری انجام داده و یا در دست انجام دارد . برنامه هایی با اهدافی همچون تمرکززدایی و تشکیل مدیریت شهری کارآمد ، پاسخگو و حساب پذیر نمودن مدیریت شهری نسبت به شهروندان محلی و رأیدهندگان خصوصاً گروه های محروم و برقراری ارتباط مؤثر میان محققان و دانشگاهیان، نمایندگان شهرداریها و سایر دستگاه های ذیربط تصمیم گیران و سایر سیاست گذاران حول موضوع ظرفیت سازی شهری. از طرف دیگر ایجاد وحدت رویه تعاملات بین بخشی و هم افزایی دستگاه های مدیریت شهری در اتخاذ رویکرد اجتماعی مؤثر خواهد بود. اتخاذ سیاست های جدید سیاست جدید وزارت راه و شهرسازی به نحوی است که ساخت مسکن تنها به عنوان بخشی از برنامه ها باشد، سیاست اصلی در حوزه فوق الذکر بسترسازی در بافت های فرسوده جهت حضور سایر کنشگران در بافت ها مثل انبوه سازان، مردم، تقویت سازندگان محلی، آموزش، بهداشت، امنیت، اشتغال، تسهیل گری و اطلاع رسانی در این خصوص تلقی میشود. *مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران