کاهش تلفات برق از طرح تا اجرا

مدیرعامل توانیر به تازگی از برنامه عملیاتی طرح ملی کاهش تلفات برق خبر داده و گفته بود: میخواهیم میزان تلفات را در پایان سال 94 به زیر 10 درصد کاهش دهیم. همایون حائری محورهای اصلی کاهش تلفات را کاهش یا حذف شعاع تغذیه و تغییر نقطه تولید و تحویل برق، مهندسی مجدد شبکه های توزیع، ارتقا و بهبود لوازم اندازه گیری و مقابله با دستکاری کنتورها، ارتقای سنجش پذیری الکتریکی در شبکه و ارتقای کیفیت تجهیزات شبکه های توزیع اعلام کرده بود. بنا به اعلام مسئولان وزارت نیرو میزان تلفات برق هم اکنون 15 درصد است، و قرار است تا آخر مهر سال آینده به کمتر از 10 درصد برسد که با اتمام این کار 5 هزار میلیارد تومان در مصرف سوخت سالانه صرفه جویی خواهد شد.در همین ارتباط مهندس علیرضا خیامی، مشاور فنی مدیرعامل توانیر در گفتگو با پیام ساختمان از پیشرفت طرح ملی کاهش تلفات برق خبر داد و گفت: بر اساس احکامی که از سوی مدیرعامل توانیر صادرشده، اعضای کمیته ویژه طرح ملی کاهش تلفات برق تعیین و مشغول به کار شده اند. خیامی در خصوص میزان پیشرفت کار کمیته یادشده افزود: سیاست گذاریها تنظیم و تهیه گردیده و به شرکت های تحت پوشش ابلاغ شده است. همچنین ماهانه گزارش پیشرفت پروژه دریافت و رصد میشود و بعدازآن راهنماییهای لازم به مجریان طرح ارائه میگردد. مشاور مدیرعامل توانیر در پاسخ به این سؤال که با توجه به اینکه هدف گذاری وزارت نیرو برای رسیدن به میزان 10 درصد تلفات برق مهرماه سال 94 تعیین شده است، چقدر به پیشرفت این طرح امیدوار هستید؟ گفت: طبق اعلام مدیران عامل شرکت های توانیر تابعه، دستیابی به رقم 10 درصد امکان پذیر است. بر اساس مطالعات صورت گرفته علت اصلی بالا بودن تلفات برق در ایران به دلیل فرسودگی شبکه توزیع و انتقال برق و همچنین عمر زیاد برخی از نیروگاه هاست. بر اساس اظهارات کارشناسان تمام دلایل مطرح شده مانند فرسودگی شبکه توزیع و انتقال، به دلیل کمبود منابع مالی موجود است که در صورت تأمین اعتبارات لازم این مشکل به راحتی مرتفع خواهد شد ،زیرا در حال حاضر تکنولوژی لازم برای بهسازی و نوسازی نیروگاه ها و شبکه های توزیع و انتقال در کشور به طور کامل بومیشده است . انواع تلفات برق طبق اعلام کارشناسان، به طورکلی تلفات برق را میتوان به دودسته فنی و غیر فنی تقسیم بندی کرد: 1-تلفات فنی به دسته ای از تلفات سیستم قدرت گفته میشود که به نوعی منجر به تبدیل انرژی الکتریکی به حرارت، از آغاز تولید تا مرحله تحویل به مشترک میگردد. تلفات فنی که در بسیاری از موارد به جای کل تلفات سیستم قدرت اشتباه گرفته میشود مشتمل بر طیف وسیعی از انواع تلفات میباشد که در این بخش تحت دو عنوان تلفات انتقال و تلفات توزیع تشریح گردیده اند. معمولاً تلفات سیستم تولید (نیروگاه ها) در زمره تلفات سیستم قدرت محاسبه نمیشوند و نیروگاه ها به عنوان واحدهای صنعتی تلقی میگردند که فروش برق به شبکه را بر عهده دارند و کلیه انرژیهای مصرف شده در نیروگاه به عنوان مصرف داخلی آن لحاظ میگردد که بعضاً قابل کاهش است. 2- تلفات غیر فنی به قسمتی از تلفات انرژی اتلاق میشود که در دسته تلفات فنی جای نمیگیرند. بخش قابل توجهی از این امر شامل استفاده غیرمجاز از برق است. موارد متعددی از استفاده های غیرمجاز یا اصطلاحاً برق دزدی وجود دارد که در زیر به آنها اشاره میشود. دستکاری در لوازم اندازه گیری و کنتورها برخی مواقع مشترکین به صورت غیرمجاز کنتورهای خود را باز نموده و با دستکاری آن ، اعداد قرائت شده را به نفع خود تغییر میدهند یا اینکه با بر هم زدن تنظیم آن اعداد قرائت شده توسط کنتور را دچار خطا میکنند . معیوب نمودن کنتورها معیوب نمودن کنتورها و اجتناب از آگاه سازی به موقع مسئولین باعث ثبت نشدن مقادیر مصرفی طی حداقل یک دوره مصرف میگردد. خارج کردن کنتورها از مدار خارج نمودن کنتور از مدار به صورت کامل یا جزئی، سهم زیادی از انرژی مصرف شده را از پروسه اندازه گیری خارج مینماید . عدم قرائت صحیح کنتورها عدم قرائت صحیح کنتورها توسط مأمورین میتواند باعث بیاثر شدن سیستم تعرفه چند نرخی گردد. در واقع ثبت مقدار انرژی مصرفی به میزان کمتر از مقدار واقعی میتواند نرخ تعرفه مشترک را از ردیف مشترکین پرمصرف به کم مصرف منتقل نماید. انشعاب گیری مستقیم از شبکه های برق این مورد که برخلاف سایر موارد قبل ، معمولاً جلوه ای کاملاً آشکار دارد ، مشتمل بر مصرف کنندگانی میگردد که بدون داشتن حق امتیاز و مجوز قانونی و نصب کنتور از طرف شرکت برق ، به طور خودسرانه از طریق اتصالات سطحی ، از خطوط هوایی انرژی استفاده مینمایند . راهکارهای کاهش تلفات بخشی از راهکارهای موجود تلفات به بخش فنی برمیگردد که شامل موارد زیر است: -استفاده از کنتورهای دیجیتالی به جای کنتورهای مکانیکی در ورودی و خروجیهای ایستگاه های فوق توزیع و تست دوره ای 3 ماهه آنها استفاده از ترانسفورماتورهای اندازه گیری با کمترین کلاس دقت در ایستگاه های فوق توزیع و تست سالیانه آنها -کاهش مسیر تغذیه، بار خطوط و ایستگاه ها و افزایش سطح مقطع هادیها برابر استاندارد و طراحی استاندارد تأسیسات جدیدالاحداث و ترمیم شبکه های فرسوده -اصلاح فوری تمامی لوازم اندازه گیری معیوب مشترکان و تسریع در جایگزینی کنتورهای دیجیتال چندتعرفه جهت تمامی مشترکان -کنترل مداوم ولتاژ تحویلی از فوق توزیع و تصحیح ولتاژ با استفاده از رگولاتورها -کنترل بار راکتیو در ایستگاه های فوق توزیع -اصلاح طرح های آتی با در نظر گرفتن ترانسفورماتورهای تک فاز در مناطق با تراکم جمعیتی کم -هرس منظم درختان واقع در مسیر شبکه و استفاده از سیم های روپوش دار در مسیر اشجار استفاده از لامپ های پربازده در روشنایی معابر و توجه جدی به عملکرد سیستم های روشنایی معابر. راهکارهای تلفات غیرفنی راهکارهایی که برای تلفات غیرفنی در نظر گرفته شده شامل موارد زیر است: فرهنگ سازی عمومی از طریق رسانه های جمعی مبنی بر آگاه سازی عموم جامعه از اثرات سوءاستفاده از برق های غیرمجاز ارائه تسهیلات بیشتر در زمینه واگذاری انشعاب -بازنگری و وضع قوانین سختگیرانه تر در مورد مشترکانی که به دستکاری از تأسیسات برق پرداخته یا به صورت غیرمجاز از انشعاب برق استفاده میکنند باید برای حل این مسئله به آیین نامه تکمیلی تعرفه های برق و قوانین رفع تجاوز از تأسیسات برق توسط قانون گذار مراجعه کرد -تخصیص شعبه های ویژه رسیدگی به جرائم خاص برق در دادسراها و درخواست بازنگری در قوانین تعزیری -افزایش پاداش و پرداخت به موقع حق کشف برق های غیرمجاز و دستکاری در لوازم اندازه گیری به کارکنان و حتی افراد برون سازمانی. نظارت دقیق بر سیستم قرائت مشترکان و استفاده از سیستم تشویق و تنبیه -نصب کنتورهای اعتباری خصوصاً در مورد مشترکان روستایی و مشترکان متخلف جایگزینی سیم های فشار ضعیف با کابل های خود نگهدار در مناطق جرم خیز و توسعه شبکه تشکیل پلیس برق؛ البته اخیراً مسئولان حقوقی وزارت نیرو از شروع فعالیت پلیس برق در کشور خبر داده اند و با توجه به اینکه از حجم 15 درصدی تلفات برق در کشور 4 درصد آن متعلق به برق دزدیها است، مقابله پلیس برق با این پدیده تأثیر قابل توجهی در کاهش تلفات نیرو خواهد داشت. سخن پایانی ازآنجاکه کاهش تلفات از جمله مباحث جدی و مهم در صنعت برق به شمار میرود باید منتظر ماند و دید وزارت نیرو و مشخصاً شرکت توانیر پروژه کاهش تلفات برق را به چه سرانجامی میرسانند و آیا به نقطه نظر اعلامی خود خواهند رسید یا خیر.