بانک ها تولید را به سمت دلالی می برند

در شرایطی که تولید داخلی با رکود مواجه است، بانک ها نقش تعیین کننده ای در تزریق پول و رونق اقتصاد دارند. صنعت ساختمان هم به عنوان صنعتی پیشران که میتواند ناجی اقتصاد باشد، دچار رکودی سنگین شده تا برخی شرکت ها با 20 درصد پتانسیل شان کار میکنند. اهالی این صنعت مادر به شدت نیازمند تسهیلات بانکی هستند اما بانک ها هم با تأسیس شرکت های زیرمجموعه به این سمت رفته اند. استدلال بانک ها بانکیها هم در مقابل سیل انتقادات جامعه از بنگاه داری و به ویژه ساخت وسازهای آنان عنوان میکنند «ساختمان سازی ما کاری غیر از کمک به تولید نیست. ورود بانک ها به ساخت وساز باعث تولید ساختمان میشود که این تولید ساختمان به طور طبیعی باعث تولید کاشی و سرامیک، پنجره، سیمان و سایر مصالح و ملزومات ساختمانی میشود؛ بنابراین نباید بخش تولید را از ساخت وساز بانک ها جدا دانست.» بانک ها در چارچوب مقررات مجاز به سرمایه گذاری در شرکت ها هستند. در سال 1386 در اجرای ماده34 قانون پولی و بانکی کشور، بانک مرکزی با هدف پیشگیری از بنگاه داری محض و نیز مدیریت ریسک سرمایه گذاریهای بانک ها، مقررات سرمایه گذاری را تدوین کرد و به تصویب شورای پول و اعتبار رسانید. به موجب این دستورالعمل، حدودی برای سرمایه گذاری در شرکت ها تعیین شده است. در این حدود، سرمایه گذاری بانک ها، فقط در شرکت هایی که فعالیت آنها در دستورالعمل به صراحت احصا شده اند مثل صرافی، لیزینگ (واسپاری)، بیمه، شرکت های رتبه بندی، شرکت های مجری فناوری اطلاعات بانک و شرکت های مرتبط با امور بانکی البته به تشخیص بانک مرکزی، حداکثر تا 49 درصد شرکت سرمایه پذیر مجاز شمرده شده است. برخلاف تصوری که در مورد بنگاهداری بانک ها وجود دارد و بانک ها را از بنگاهداری منع میکنند بانک ها بر اساس قانون مجاز به استفاده 40 درصد سرمایه پایه بانک به بنگاهداری هستند اما بر اساس آمار ها در پایان سال گذشته، 13 بانک از نسبت تعیین شده برای سرمایه گذاری مستقیم فراتر رفته اند و حتی آمار بنگاهداری برخی بانک ها بیش از چندین برابر سرمایه پایه را سرمایه گذاری مستقیم در سهام شرکت ها کرده اند. قانون از اساس مشکل دارد احمدرضا سرحدی، کارشناس اقتصاد به پیام ساختمان گفت: اینکه بانک نباید بنگاه داری کند در تمام دنیا یک اصل است و این کار بر عهده شرکت هاست. وقتیکه در کشور ما بانک ها را مجبور میکنند که وام های با بهره های 9 درصد بدهند و از طرفی بانک ها به مشتریان سود 30 درصدی میدهند، بانک ها به دنبال کاری میروند که حداقل 40 درصد سود داشته باشد و چه کاری بهتر از ساختمان سازی. وی افزود: یا بنگاه داری بانک ها مثبت است یا منفی. اگر مثبت است و برای جامعه فایده دارد که چرا بانک ها باید تا 40 درصد پایه پولی مجاز به بنگاهداری باشند و اگر باعث ایجاد مشکل برای تولید میشود که معتقدم اینگونه است، باید از بنگاهداری بانک ها به طور کامل جلوگیری کرد. بنابراین قانون از اساس مشکل دارد و به اقتصاد ضربه میزند. این کار شرکت ها را به سمت دلالی سوق میدهد. وی در پاسخ به این اظهارنظر بانکیها که ما هم با ساخت وساز به تولید کمک میکنیم، گفت: این حرف ها توجیه است. مگر بخش های تخصصی بد کار میکنند که بانک وارد شود؟ اگر قرار باشد بانک ها به کسی تسهیلات ندهد بهتر است خود بانک مرکزی برود و شرکت و کارخانه تأسیس کند. در این صورت اقتصاد از اساس دولتی میشود و با سیاست های اصل 44 در تضاد است. اولتیماتوم به بانک ها اواخر تیرماه امسال ولیالله سیف در اولتیماتومی از بانک ها و موسسه های اعتباری خواست ظرف مدت یک ماه نسبت به «تهیه برنامه و جدول زمانی مناسب جهـت فروش سهــــام و شرکت های متعلق به خود» اقدام کنند. بنا بر اعلام رئیس کل بانک مرکزی در این جدول زمانی بانک ها موظف شدند به گونه ای برنامه ریزی کنند که طی یک دوره سه ساله از بنگاه داری خارج شوند. بر این اساس بانک ها در هر سال باید حداقل یک سوم از داراییهای خود را واگذار کنند. رئیس کل بانک مرکزی همچنین از بانک ها خواست برای رسیدن به حدود مقرر، اموال منقول و غیرمنقول خود را طی دوره زمانی پنج ساله (هرسال حداقل20 درصد) به فروش برسانند. سیل انتقادات به بنگاهداری بانک ها تا جایی ادامه داشت که حتی رئیس جمهور هم اعلام کرد که کار بانک ها بنگاهداری نیست و لازم است که اصلاحاتی در این زمینه صورت گیرد. بانک ها به داد بازار رسیدند درحالیکه در نسخه دولت برای خروج از رکود و کاهش تورم ، تأکید شده که یکی از عوامل رکود و تورم، ورود گسترده بانک ها به بازار و فعالیت تجاری این موسسه های مالی بوده و یکی از راه های مهار آن را حذف این نهادهای مالی از تجارت و بازار عنوان کرده است، بانک ها مدعی شده اند که با حضور این نهادهای مالی، بازار در شرایط بحران اقتصادی جان گرفت و سر پا ماند. چندی پیش «محمد خوش بین» قائم مقام بانک «ملت» با بیان اینکه قانون شورای پول و اعتبار برای واگذاری دارایی بانک ها، حدود تعریف کرده است و البته بانک ها هم تابع قوانین بانک مرکزی هستند، گفت: سؤال بانک داران از بانک مرکزی این است که چرا زمانی که بازار به شدت ضعیف شده بود و نیاز به تزریق سرمایه داشت با ورود بانک ها به بازارهای مختلف مخالفت نشد؟ دولت باید توجه داشته باشد این بانک ها بودند که در شرایط بد اقتصادی به داد بازار رسیدند. بانک ها 9 درصد تخطی کرده اند؟! در همین راستا حمید تهرانفر، معاون نظارتی بانک مرکزی در خصوص بنگاهداری بانک ها گفت: ارزش بنگاهداری بانک ها در مجموع 26 هزار و 600 میلیارد تومان است اما هنگامیکه با سرمایه پایه بانک ها مقایسه میشود، حدود 48 ،49 درصد میزان بنگاهداری بانک ها است و همانطور که از قبل گفته شده بانک ها فقط اجازه داشتند حداکثر تا 40 درصد به بنگاهداری بپردازند و آن 9 درصد اضافه است که حتماً باید خود را با آن تطبیق دهند. بانک ها حدود 500 ، 600 شرکت را در اختیار دارند که باید در فاصله زمانی مشخص شده آنها را به فروش برساند. برخی از منتقدان دستور بانک مرکزی برای خروج بانک ها از بنگاه داری معتقدند: دولت در حالی با فعالیت های اقتصادی و البته غیرمجاز بانک ها مخالفت میکند که خود یکی از بزرگ ترین بدهکاران به بانک هاست و ازاین رو این تصور وجود دارد که دولت با این حجم بدهی به بانک ها نمیتواند اهرم توانمندی برای مهار فعالیت های تجاری بانک ها باشد. بانک ها نبض بازار را در دست گرفته اند ابراهیم نکو، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به ادعای بانک ها مبنی بر اینکه با حضور خود در بازار و تزریق سرمایه آن هم در شرایط بد و نامناسب اقتصادی به اقتصاد و تجارت ضعیف کشور جان بخشیدند، گفت: این ادعای بانک ها درست نیست. بانک ها نبض بازار را در دست گرفته اند و همیشه هم سودآوری خوبی از ورود به بازارهایی که طبق قانون اجازه فعالیت های گسترده در آن را ندارند، داشته اند. بانک ها میتوانند با امکانات قوی وارد بازار شوند و شرایطی را به وجود آوردند که باعث سرخوردگی سرمایه گذاران و خروج سرمایه ها شود و بعدازآن با به دست گرفتن نبض بازار طوری وانمود میکنند که عامل رضایت مندیهایی هستند که اکنون در بازار وجود دارد، اما اگر به پیشینه ورود بانک ها به بازار و فعالیت های تجاری نگاه کنیم، میبینیم که دقیقاً رکود و تورم از زمانی آغاز شد که بانک ها وارد بازار شدند و سرمایه گذاریهای کلانی را که تنها منافع خودشان را تأمین میکرد، انجام دادند که البته به سوددهی خوبی هم رسیدند. این نماینده مجلس تأکید کرد: در حال حاضر بانک ها با سرمایه نقدی که دارند و مطابق با ساختار خودشان بازار را تنظیم میکنند که این میتواند بسیار خطرناک باشد. چون هر بازاری را که بخواهند به مرز نابودی میکشانند یا به طور انحصاری بر روی بازار خاصی کار میکنند و اجازه ورود به سرمایه گذاران خرد نمیدهند. نکو با بیان اینکه بانک ها شرایط را به نفع خود تغییر دادند و حالا هم مدعی هستند که ناجی بازار هستند، گفت: اگر به شرایط بازار قبل از ورود بانک ها و نهادهای مالی نگاه کنیم مشخص میشود که این ادعای آنها هیچ پایه و اساسی ندارد.