ایجاد ثروت با سرمایه فکری

اکبر حرف شنو* از سرمایه فکری به منظور ایجاد و افزایش ارزش برای هر سازمان علیالخصوص سازمان های دانش محور استفاده میگردد و در دنیای امروز، موفقیت هر سازمان متأثر از مدیریت بر این داراییهاست و با افزایش توانایی مدیریت بر این گونه داراییها میتوان سرمایه و سود و انتفاع را به حداکثر رساند. امروزه شاهد رشد اهمیت سرمایه های فکری، به عنوان یک ابزار مؤثر برای افزایش رقابت سازمان ها و شرکت ها هستیم. اندازه گیری سرمایه فکری به منظور مقایسه شرکت های مختلف، تعیین ارزش واقعی آنها و حتی بهبود کنترل های آنها ضروری است. در اقتصاد امروز، صاحب نظران بر این باورند که دانش به عنوان مهم ترین سرمایه، جایگزین سرمایه مالی و فیزیکی شده است. به طورکلی سرمایه در مورد مؤسسه ها، به هر دارایی برمیگردد که باعث ایجاد جریان های نقدی آتی شود. همان گونه که میدانیم بیشتر داراییهای شناخته شده، ماهیت مشهود و عینی دارند، بنابراین، سرمایه مشهود به داراییهای فیزیکی و مالی هر سازمان اشاره دارد. ارزش این داراییها به آسانی بر روی صورت های مالی به دست آمده از ثبت های مالی شرکت ها، مشاهده میشود. اهمیت داراییهای نامشهود ازجمله سرمایه های فکری مانند داشتن سرمایه انسانی ,دانش و مهارت، تواناییها، وفاداری کارکنان، خلاقیت و نوآوریهای یک سازمان در تعیین سودهای آتی و افزایش شهرت و سرمایه تأثیر بسزایی دارد. هرچند شناسایی این داراییها بسیار مشکل تر از داراییهای غیر فکری است و این سختی مربوط به تعیین ارزش آنهاست که از گذشته تا به امروز ادامه داشته است و درست به همین خاطر است که در بیشتر شرکت ها تمامی آنها شناسایی و ثبت نمیگردند مگر در مواردی که خریداریشده باشد. لذا همین امر باعث شده است که این داراییها برای جهان خارج از مؤسسه، نامرئی باقی بمانند و حتی گاهی اوقات برای کارکنان درون سازمان نیز قابل تشخیص نباشند. توماس استوارت یکی از پیشگامان مطالعه در این زمینه، اصطلاح «سرمایه فکری» را برای این داراییها مطرح کرد: استوارت اعتقاد دارد؛ سرمایه فکری مجموعه ای از دانش، اطلاعات، داراییهای فکری (Intellectual Property)، تجربه، رقابت و یادگیری سازمانی است که میتواند برای ایجاد ثروت به کار گرفته شود. درواقع سرمایه فکری تمامی کارکنان، دانش سازمانی و تواناییهای آن را برای ایجاد ارزش افزوده در بر میگیرد و باعث منافع رقابتی مستمر میشود.تعاریف دیگری نیز در خصوص سرمایه فکری داریم که جهت اطلاع بیشتر به آن میپردازیم : مجموعه ای از داراییهای نامشهود (منابع، تواناییها، رقابت) که از عملکرد سازمانی و ایجاد ارزش به دست میآیند یا اطلاعات و دانش به کاربرده شده برای کار کردن، جهت ایجاد ارزش و یا ذخیره ای از دانش را که در نقطه خاصی از زمان در یک سازمان وجود دارد، نشان میدهد. ویژگیهای سرمایه فکری باوجود ویژگی سرمایه فکری و داراییها در توانایی بالقوه برای ایجاد جریان های نقدی آتی، اما ویژگیهایی که سرمایه فکری را از این داراییها متمایز میکنند، عبارت اند از: * داراییهای فکری، داراییهای غیررقابتی هستند. برخلاف داراییهای فیزیکی که فقط میتوانند برای انجام یک کار به خصوص در یک زمان خاص مورداستفاده قرار بگیرند، داراییهای فکری را میتوان به طور همزمان برای چند امر خاص به کار گرفت. برای مثال، سیستم پشتیبانی از مشتری میتواند، امکان حمایت از هزاران مشتری را در یک زمان خاص فراهم کند. این توانایی یکی از مهم ترین معیارهای برتری داراییهای فکری بر داراییهای فیزیکی است. * سرمایه انسانی و سرمایه رابطه ای، قابلیت تبدیل شدن به مالکیت شخصی ندارند، بلکه باید بین کارکنان و مشتریان و تأمین کنندگان مشترک باشند. بنابراین، رشد این نوع از داراییها نیاز به مراقبت و توجه جدی دارد . در اینجا اشاره ای به روش های اندازه گیری سرمایه فکری داریم: علاقه به مدیریت سرمایه فکری، باعث گسترش روش های مختلف ارزشیابی شده است. چندین گروه اصلی از روش های ارزشیابی سرمایه فکری وجود دارند که میتوانند به منظور تعیین ارزش این داراییها به کار گرفته شوند. بعضی از این روش ها، روش هایی هستند که صرفاً برای استفاده در خود شرکت ها طراحیشده اند و یک روش جهانی و کلی نیستند. به طورکلی روش های مختلف را میتوان در قالب چهار گروه اصلی قرار داد. 1-روش های مستقیم سرمایه فکری: عبارت اند از برآورد ارزش پولی داراییهای نامشهود، به وسیله شناسایی عناصر مختلف تشکیل دهنده آنها 2- روش های بازار سرمایه گذاری (روش های تشکیل بازار سرمایه): محاسبه کردن اختلاف بین ارزش بازار شرکت (برمبنای قیمت بازار سهام) و حقوق صاحبان سهام تعدیل شده از بابت تورم یا بهای جایگزینی، به عنوان ارزش سرمایه فکری یا داراییهای نامشهود در نظر گرفته میشود. این روش نیز دارای نقاط قوت و ضعفی است. 3- روش های بازده داراییها: محاسبه میانگین سودهای قبل از مالیات چند سال شرکت و تقسیم آن بر میانگین داراییهای مشهود شرکت در آن سال ها، نتیجه این محاسبه را نرخ بازگشت داراییها مینامند. 4- روش های کارت های امتیازی: این روش ها بر مبنای شناسایی عناصر مختلف داراییهای نامشهود یا سرمایه فکری و شاخص ها و مقیاس های به دست آمده بر اساس کارت امتیازی و گزارش آنها صورت میگیرد. نتیجه گیری امروزه تعداد زیادی از شرکت ها در سراسر جهان دریافته اند که اندازه گیری و مدیریت سرمایه فکری میتواند برای آنها مزیت های رقابتی فراهم آورد. داشتن کنترل بر این داراییها سازمان را قادر میسازد ازیک طرف حاکمیت داخلی مؤثری داشته و از طرف دیگر، دارای روابط خارجی موفقی با مشتریان و تأمین کنندگان و سایرین باشد. بنابراین، ایجاب میکند که شرکت برای مدیریت، کنترل و گزارشگری سرمایه فکری اقداماتی انجام دهد. باید توجه داشت که ارزش محاسبه شده برای داراییهای نامشهود دقیق نیست و بیشتر روش های اندازه گیری به دلیل اینکه به کارگیری آنها مشکل است و اطلاعات و شاخص های زیادی را لازم دارند و این شاخص ها نیز به طور کامل تشریح نشده اند، پیاده سازی آنها در عمل با مشکلاتی روبرو خواهد بود. *معاون مالی هلدینگ سرمایه گذاری ثامن سازه