مقدمه ای بر سیستم مدیریت کیفیت در سازمان ها

امیر فؤاد محسنی * بدون شک کیفیت از دیرباز واژه ای بسیار دل نشین در تمام ابعاد زندگی انسان بوده است. از زمانی که انسان کالا را برای خود خلق میکرده تا زمانی که مبادله پایاپای به عنوان انقلابی در تاریخ بشریت ایجادشده، همواره کیفیت به هر عنوان مطرح بوده است. در همه آن زمان ها و بیشتر در زمان ما کیفیت در لوای قیمت پنهان مانده و نقش خود را کمرنگ کرده است ولی در عصری که قدرت انتخاب برای هر انسان از حد و حدود کشور به گستره جهانی میل کرده واژه کیفیت ارزشی دوچندان یافته است. در این حین، استانداردهای ملی و بین المللی در مسیر سیر تعالی و کسب درجات کیفی، نقش مؤثری را ایفا نموده است. این استانداردها با ارائه مفهوم دقیق تری از کیفیت و بیان دیگر ابعاد کیفیت همچون انعطاف پذیری در برابر خواسته های مشتری، تحویل به موقع، مرغوبیت و انطباق با الزامات فنی و هزینه، توانسته است عمق خواسته و نیازهای مشتریان سازمان را شناسایی و در مسیر دستیابی به آنها، حرکت نماید. بسیاری از سازمان ها و شرکت های فعال در صنایع تولیدی و خدماتی در سراسر جهان، با بهره گیری از الزامات استانداردهای موجود، فرآیندهای خود را بهبود بخشیده اند و توانسته اند با به کارگیری هر چه مناسب تر این بایدها، به اهداف متعالی خود دست یابند. شاید بتوان گفت، از دستاوردهای بارز این الگوهای استانداردشده، بهینه سازی فرآیندها، کاهش هزینه های آشکار سازمان، کنترل هزینه های پنهان، افزایش خوش نامی سازمان و بسیاری موارد دیگر میباشد که جز در سایه اجرای درست فعالیت های صحیح محقق نمیشود. اساساً، استانداردهای کیفی از دیرباز مطرح بوده اند ولی دوره علمی مهندسی کیفیت به سال های 1900 میلادی به بعد بر میگردد. همچنین منشأ شکل گیری سازمان بین المللی استاندارد و استانداردهای کیفیت در سال های جنگ جهانی دوم ریشه دارد. به عبارتی بشر، نیاز به حفظ کیفیت را در تقابل با افزایش تولید و مصرف و گسترش خدمات، در این دوران مشاهده نمود. لذا سری اول این استانداردها تحت عنوان BS 5750 با هدف کنترل کیفیت تدوین گردید. هم اکنون نیز ویرایش چهارم استاندارد مدیریت کیفیت ISO9001:2008 که قابلیت کاربرد در تمامی سازمان های خصوصی، دولتی، تولیدی و خدماتی را دارد، دارای اعتبار میباشد و پیش نویش ویرایش پنجم نیز که در سال 2015 منتشر خواهد شد، عرضه گردیده است. آنچه در کلیه سازمان های استانداردسازی شده، به وضوح میتوان مشاهده نمود، وجود مکانیزم های مدون اجرایی جهت انجام امور سازمان میباشد. در دنیای امروز که عصر فناوری اطلاعات نام دارد، وجود سیستم های مدیریتی مدرن نیز جایگاه خود را یافته است و در این اثناء، تعامل با سرویس های فناوری اطلاعات، توان خروجی این سیستم ها را افزایش میدهد. به کارگیری استانداردهای مدیریتی در دنیا عمدتاً از سال 1990 گسترش یافت. در ایران نیز خوشبختانه این استانداردها در حال گسترش میباشند و بعضاً ارگان های دولتی شرکت های تابعه و تأمین کنندگان خود را ملزم به اخذ این سیستم های مدیریتی نموده اند که به زودی میتوانیم شاهد گسترش اثرات مثبت آن در محصولات و خدمات ارائه شده سازمان ها و یا محصولات آنها باشیم. به نظر میرسد همه افراد میتوانند اثرات این سیستم ها در ایجاد یک سیستم منظم کاری را رؤیت نمایند. نظام های یکپارچه اطلاعاتی در سازمان های دولتی،سیستم هایاطلاعاتی الکترونیکی، یکپارچگی شبکه های اطلاعاتی بانک ها و نظایر آن، برخی از این دستاوردها میباشد. * کارشناس مدیریت