معماری ایرانی در حرم امام حسین (ع)

نخستین نشانه محل دفن پیکر امام حسین (ع) یک درخت سدره بود و امروز معماری باشکوه حرم این امام، یکی از پرازدحام ترین مکان های مقدس شیعیان است؛ بنایی که بارها مورد هجوم دشمنان قرار گرفت، اما امروز با نشانه هایی از هنر هنرمندان ایرانی، مانند یک نگین در کربلا میدرخشد. چند روز پس از واقعه عاشورا، پیکر امام حسین (ع) در همان محلی که به شهادت رسیده بودند، توسط قبیله بنیاسد به خاک سپرده شد. از همان زمان برای قبر سیدالشهدا (ع) یک درخت سدره را نشانه گذاشتند تا محل دفن این بزرگوار برای زیارت شیعیان مشخص باشد. آنچه که امروز به عنوان بنای اصلی آرامگاه امام حسین (ع) در کربلا وجود دارد، به دوره آل بویه متعلق میدانند. ویژگی منحصربه فرد حرم امام حسین (ع) شش گوشه بودن ضریح است که بر اساس روایات گوناگون به دلیل وجود قبر حضرت علیاکبر (ع) در پایین پای ایشان، حرم این گونه ساخته شده است. قرابت معماری ایرانی با معماری حرم امام حسین (ع) حمیدرضا عظمتی ، معمار و عضو هیئت علمی دانشگاه ، درباره معماری حرم امام حسین (ع) اظهار کرد: آنچه به طور مشخص میتوان درباره معماری حرم امام حسین (ع) گفت، این است که این حرم به شدت متأثر از معماری ایرانی ساخته شده است. به طورکلی، معماری حرم ها و بقاعی که در سطح کشور و در قلمرو ایران وجود دارد، بسیار نزدیک به معماری این گونه بناها در خارج از کشور است. وی افزود: عصر صفویه یکی از دوره هایی بود که معماری در کشور ما گسترش خوبی داشت و تکنولوژیهای پیشرفته تری به این عرصه وارد شد. این موضوع در معماری ساختمان های مهم دولتی، آموزشی و مذهبی مشهود است. تأثیرات این تکنولوژی را میتوان در حوزه معماری کشورهای اطراف جست وجو کرد. بسیاری از معماریهای کشورهای همجوار مانند پاکستان، افغانستان و کشورهای آسیای میانه و به طور خاص، کشور عراق که قبور برخی ائمه (علیهم السلام) در آنجا قرار دارد، تحت نفوذ معماری ایرانی در دوره صفویه بودند. سرپرست دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی درباره نزدیکی معماری این حرم با معماریهای مشابه در ایران نیز گفت: امروز وقتی یک ایرانی به حرم امام حسین (ع) و سایر بقاع متبرکه ای که در کشور عراق وجود دارد، وارد میشود، به هیچ عنوان احساس غربت نمیکند، چون در معماری آنها قرابت بسیار زیادی با معماری بقاع داخل ایران وجود دارد. معماری ایران صد درصد در معماری این گونه بناها در خارج از کشور نقش داشته است و معماران ایرانی از سال ها پیش به عنوان هنرمندان ممتاز این عرصه به کشورهای دیگر میرفتند و به صورت مستقیم و غیرمستقیم در ساخته شدن شاهکارهای معماری دنیا نقش داشتند. نمونه این بحث، ساختمان تاج محل در کشور هند است. عظمتی ادامه داد: حتی همین حالا هم به دلیل حساسیت های خاصی که ایرانیها به امامان شیعه دارند، معماری ایرانی در ساخت و تعمیرات و تزیینات حرم مطهر امامان (ع) نقش پررنگی دارد. وی درباره ویژگیهای معماری حرم امامان (ع) گفت: ساختمان این حرم ها معمولاً یک نشانه برای شهر است. این بناها همواره طوری ساخته میشوند که به عنوان یک نشانه در شهر در نظر گرفته میشوند. درعین حال که بسیار باشکوه هستند، تناسبات انسانی هم در آنها رعایت شده است. از دیگر ویژگیهای معماری این بناها میتوان به محل نمازخواندن و نیایش زائران اشاره کرد که در آنها وجود سقف های بلند نشان از نزدیکی به آسمان دارد. تزیینات متعددی که در این بناها به کاربرده میشود نیز ناشی از توجهات و تعلقات ویژه و تا حدودی وجود تکنولوژی در زمینه معماری داخلی است. این استاد دانشگاه همچنین به نقاط مشترک معماری حرم امام حسین (ع) با سایر حرم های دیگر از جمله حرم حضرت ابوالفضل (ع) و امام علی (ع) در کشور عراق اشاره و تصریح کرد: ویژگی مشترک این بناها این است که یک بنای بزرگ هستند که روی آن یک گنبد مستقر است. اطراف گنبد رواق های جانبی برای نیایش تعبیه شده و بلافاصله بعدازآن با یک حیاط مواجه میشویم و بعد هم دیوار بلندی که به نظر میرسد نقش حفاظتی و امنیتی در برابر هجوم دشمنانی داشته که در دوره های مختلف به قصد تخریب بنا به آن حمله میکردند.