سفر معماری به ح رم کاظمین

به هنگام انتخاب بغداد به عنوان پایتخت در دوره خلافت منصور، در جوار این شهر باغ هایی وجود داشت که به شونیزیه معروف بود. منصور در 145 ق این باغ را به عنوان مقبره خانوادگی خود انتخاب کرد و آن را (مقابر قریش) نامید. نخستین کسی که در این قبرستان دفن شد جعفر فرزند منصور عباسی بود که در 150 ق از دنیا رفت. در 179ق، امام موسی کاظم علیه السلام بر اساس دستور هارون، از مدینه به بغداد آمد و در آن شهر زندانی شد و سپس در 183 ق به دستور خلیفه توسط زندانبانش، سندی بن شاهک مسموم شد و به شهادت رسید. ایشان را در همان مقابر قریش، مکانی که خود قبل از آن خریده بود، به خاک سپردند. امام موسی کاظم علیه السلام چهارمین فردی بود که در این مقبره دفن میشد. قبل از ایشان جعفر و سپس عیسی نوفلی در آن مکان به خاک سپرده شده بودند و سومین نفر، خلیفه امین، فرزند هارون بود که مادرش، زبیده خاتون، بر قبر او بقعه ای بنا کرد. با نظر امام جواد علیه السلام و به دستور مأمون بر روی مرقد امام کاظم علیه السلام بقعه ای ساختند و ازآن پس بیشتر دولت مردان در این قبرستان خاک شدند و هریک برای خود مقبره و بقعه ای اختصاص دادند. امام جواد علیه السلام را نیز پس از شهادت در جوار قبر جدشان، امام موسی بن جعفر علیه السلام ، دفن کردند. بر قبر آن دو بزرگوار بقعه و عمارتی بنا کردند و آن را کاظمیه نامیدند. معماری کنونی حرم ساختمان کنونی حرم از ساخته های دوره آغازینِ صفویه و اضافات دوره های بعدی است. در معماری و هنر دوره صفویه ایوان های زیبا ،کاشیکاریهای معرق نفیس و آیینه کاریهای بدیع به وضوح قابل مشاهده است. حرم مطهر دارای دو گنبد طلایی است که هر یک بر روی بقعه یکی از دو امام علیهماالسلام قرارگرفته است. در زیر دو گنبد فضای مربع مستطیل است که میانه دو دیوار شرقی و غربی را دو ستون عظیم دربرگیرنده گنبدها اشغال کرده است؛ یک ضریح نقره ای قبر دو امام را با دو صندوق خاتم نفیس در بردارد. با ورود از ایوان جنوبی به نخستین رواق و سپس به درون حرم و گنبد خانه نخست در برابر قبر مطهر حضرت موسی بن جعفر علیه السلام قرار خواهیم گرفت و در پشت سر ایشان قبر مطهر حضرت جواد علیه السلام قرار دارد. پیرامون حرم چهار شبستان بزرگ قرارگرفته و رواق های جنوبی و غربی هر یک به ایوانی زیبا و بزرگ راه دارد. مجموعه حرم و رواق ها را سه صحن وسیع دربردارد که صحن غربی به نام «صحن قریش» میباشد. برج و بارو و دروازه های هفت گانه صحن با معماری زیبای آن و کاشیکاری نفیس پراکنده در سردرها و کتیبه ها چشم بیننده را مینوازد. برج و بارو و دروازه های هفت گانه صحن که با توجه به معماری زیبای آن و کاشیکاری نفیس پراکنده در سردرها و کتیبه ها چشم بیننده را مینوازد،از ساخته های مرحوم فرهاد میرزای قاجار (عموی ناصرالدین شاه) میباشد. برخی بیوت و ضمایم حرم مطهر مسجد صفوی این مسجد از ساخته های شاه اسماعیل صفوی است که پس از تسخیر عراق آن را به سبک ساختمان های عراقی ساخت. مسجد از زیبایی خاصی برخوردار است که حس تحسین بیننده را در برابر عظمت ستون های ضخیم و تاق های قوسی آن برمیانگیزد و دارای گنبد کاشیکاری بسیار کوتاهی است که به زحمت میتوان آن را از درون صحن دید. در جنب محراب و منبر کهن مسجد، پنجره ای به درون رواق شمالی حرم مطهر باز شده که از میان آن، ضریح مطهر قابل مشاهده است. حرم کاظمین از ویژگیهایی برخوردار است که در کمتر حرمی میتوان دید،نخست آنکه دو تن از امامان معصوم درون یک ضریح مدفونند،ازاین رو ضریح نقره ای آنان بزرگ و بخش مهمی از فضای زیر گنبد را در برگرفته و دیگر آنکه حرم مطهر دارای دو گنبد طلایی یکسان و چهار گلدسته هست.همچنین حرم مطهر دارای سه ایوان زیبا و بزرگ با سقف های بلند است که ستون هایی تنومند آن را در برگرفته و با کاشی و آیینه تزیین شده است.