نگاه دولت و مهندسان به بیرون مرزه ا

در شرایطی که اقتصاد کشور در دو سال گذشته با رکود مواجه بوده و رشد اقتصادی به منفی شش درصد کاهش یافته است ، تعداد زیادی شغل خود را از دست داده اند . بنا بر آمار های رسمی در فاصله یک سال نزدیک به 700 هزار نفر از تعداد شاغلان کاسته شده و اکنون حل این مشکل یکی از مهم ترین دغدغه های دولتمردان است . اما ظرفیت هایی هم در کشور وجود دارد که در صورت تقویت آن ، میتواند بخشی از دغدغه های فعلی مسئولان را کم کند؛ دغدغه هایی همچون ایجاد یک فرصت شغلی که هزینه ای حدود 150 میلیون تومان خرج روی دست دولت بگذارد ! آن هم استفاده از توان شرکت های بین المللی و صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی برای اشتغال خارج از کشور و صدور خدمات فنی و مهندسی؛ موضوعی که وزیر تعاون ، کار و رفاه اجتماعی از آن به عنوان بهترین چاره برای این موضوع یاد میکند ، یعنی «نیروی کار اعزامی از طریق صدور خدمات فنی و مهندسی» . کشور های نیازمند خدمات مهندسی بازار های هدف صادرات خدمات فنی و مهندسی در دنیا کم نیستند ، به عنوان مثال کشوری مثل عراق که با توجه به جنگ و بحران های طولانی، دولتمردان آن به شدت نیازمند دریافت خدمات فنی و مهندسی هستند و این فرصتی است که ایران بتواند از طریق نیروی کار ماهر خود ، سهمی در این بازار ها داشته باشد . افزایش حجم صدور خدمات فنی و مهندسی به عراق از موضوعات مهمی است که این روز ها با وجود خرابیهای نیرو های داعش در این کشور ، مورد توجه شرکت های صدور خدمات فنی و مهندسی است اما مسیر بهره مندی از این فرصت ها به اندازه ای دشوار و سنگلاخی است که منجر به عقب نشینی بسیاری از فعالان این عرصه شده است . گفته میشود به دلیل جنگ های پیاپی بخش جنوبی عراق از هیچگونه زیرساختی برخوردار نیست به تبع آن فاقد نیروی متخصص و نهاد های متخصص کافی برای بازسازی، تعریف و طراحی و اجرای پروژه های موردنیاز است . از دیگر کشور های هدف ایران برای بازار صادرات خدمات فنی و مهندسی، کشور های آمریکای جنوبی و آفریقایی همچون کنیا ، اتیوپی، سومالی، تانزانیا ، روآندا ، اوگاندا و ونزوئلاست . به گفته دولتشاهی، عضو و دبیر کل انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی در ایران مصوبه دولت مبنی بر اختصاص 2 درصد از درآمد های نفتی به سرمایه گذاری در بازار آفریقا ، اقدام بسیار مهمی است چراکه بازار آفریقا بازار بکری است و احتیاج به فعالیت های بسیار زیاد در بخش زیربنایی خود داشته و فضای بسیار مناسبی برای فعالیت شرکت های ایرانی است . وی معتقد است ، محقق شدن حمایت های دولتی و رفع موانع مالی و بانکی ( همچون اخذ ضمانت نامه و . . . ) ازجمله اقداماتی است که به توسعه و رشد صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران در بازار های هدف میانجامد . دغدغه ها چیست ؟ یک مهندس فعال در کشور ونزوئلا با اشاره به کیفیت بالای کار مهندسان اروپایی در مقابل شرکت های ایرانی میگوید : کارفرما های کشور های خارجی معمولا انتظار کار باکیفیت را دارند و شرکت های ما باید از سطح کاری بالایی برخوردار باشند تا به سطح معیار های آنها برسند و به همین دلیل نیز حضور مشاوران ایرانی در کشور های هدف مشکل تر است . علیرضا فرزام اضافه میکند : معمولا پروژه های طراحی و مشاوره را به شرکت های با کیفیت بالا میدهند . از آن طرف نیز در انتخاب مشاوران و طراحان ، تأمین کننده های مالی مهم اند که معمولا غربیها هستند . وی با بیان اینکه مشکل شرکت های ایرانی عدم ثبت شرکت در کشور مربوطه است ، میگوید : تحت این شرایط طبیعتا شرکت موردنظر میتواند با شناخت کافی از تمامی مسائل ، آداب ورسوم منطقه ، قیمت نیروی کار و مصالح در ارائه قیمت مناسب و رقابتی بهتر عمل کند . این فعال ساختمانی همچنین با بیان اینکه برخی شرکت های ایرانی در پروژه های خارج از کشور دچار ضعف مدیریتی هستند ، تأکید میکند : در صورت تشکیل کنسرسیوم هایی از شرکت های ایرانی موفق و با تجربه ، فعالان این عرصه میتوانند موفقیت های بهتری کسب کنند . ناهماهنگیهای مدیریتی یک پیمانکار ساختمانی نیز معتقد است : به دلیل وجود تحریم ها و ناهماهنگیهای مدیریتی، آنطور که باید از ظرفیت مهندسان در صادرات خدمات فنی و مهندسی استفاده نمیشود ، درحالی که پیمانکاران بخش خصوصی تجربیات زیادی در بخش های مختلف راه و مسکن دارند . غلامرضا زرافشان با انتقاد از فرایند تأخیری تهیه ضمانت نامه های شرکت در مناقصه ، موانع ارسال تجهیزات و ماشین آلات برای اجرای پروژه ها در خارج از کشور و مشکلات نقل و انتقالات پولی، میگوید : این شرایط باعث شده تا شرکت های ایرانی به راحتی نتوانند در مناقصات بین المللی شرکت کنند . وی میافزاید : دولت در شرایطی مهندسان را ترغیب به انجام صادرات خدمات فنی و مهندسی میکند که هیچ حمایت سیاسی و اقتصادی از آنها به عمل نمیآورد ، درصورتی که رقبای ما مثل شرکت های ترکیه و چین به دلیل بهره مندی از حمایت های کشور خود در مناقصات بسیار قدرتمند عمل میکنند و استفاده حداکثری را از فرصت های موجود میبرند . این پیمانکار ساختمانی هشدار میدهد : بازار های بالقوه ای مثل عراق که در حال حاضر یک پروژه بزرگ عمرانی برای پیمانکاران و مهندسان ایرانی محسوب میشود ، میتواند ارزآوری بالایی برای کشور داشته باشد ، حال اگر دولت به انتظارات و نیاز های فعالان پاسخ ندهد ، قطعا مهندسان ریسک ورود به این عرصه را نخواهند پذیرفت . با این تفاسیر ، عرصه صادرات مهندسی و خدمات آنها نیازمند مدیریت جدیتری است ، حال آنکه غفلت از سودآوری اینگونه فرصت ها میتواند برای اقتصاد کشور تهدید جدی باشد . از طرفی دولت به دلیل کمبود منابع ، تصمیم دارد صدور خدمات فنی و مهندسی را جایگزین صادرات نفتی کند درنتیجه نگاه خود را به بیرون از مرز ها دوخته است . از طرف دیگر قصد دارد نیروی بیکار کشور که هر روز به تعداد آنها افزوده میشود را به سمت استفاده از فرصت های شغلی سایر کشور ها هدایت کند ، این تصمیمات در حالی است که بسیاری از فعالان این عرصه معتقدند به دلیل موانع حل نشده ، تاکنون از بخش کمی از ظرفیت های کشور در زمینه صدور خدمات فنی و مهندسی استفاده شده است . به نظر میرسد وقت آن رسیده تا در رویه های موجود تجدیدنظر شود و نهاد های مرتبط نظیر وزارت امور خارجه ، وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی، وزارت راه و شهرسازی و وزارت صنعت ، معدن و تجارت برای سروسامان دادن به وضعیت صدور خدمات فنی و مهندسی با ایجاد یک مدیریت واحد و تشکیلات منسجم تری وارد این بازار شوند ، تا چالش های جدی را که دستگاه های اجرایی و منطقه ای در این زمینه ایجاد میکنند مدیریت شود ، در این صورت میتوان در آینده انتظار شکل گیری یک جهش صادراتی را در کشورمان داشت.