عاقبت برچسب انرژی ساختمان

سال هاست که وزارت نیرو شعار «مدیریت انرژی ستون فقرات سیاست بهینه سازی مصرف انرژی» را تبلیغ میکند و صنعت ساختمان کشور به عنوان یکی از بخش های پرمصرف ظرفیت بالایی برای اعمال این مدیریت دارد. اما سؤال اینجا است که تا چه حد این سیاست در مصارف خانگی و ساخت و سازها جای خود را باز کرده است و مدیریت انرژی در بخشی که تیغ تیز انتقادها به سوی آن است و 33 درصد انرژی را مصرف میکند چه نمره ای میگیرد. سنجش انرژی ساختمان های مسکونی یکی از مهم ترین معیارها برای سنجش مصرف انرژی در ساختمان ها که به عنوان محکی قابل قبول مورد استناد قرار میگیرد، معیارهای شاخص مصرف سالیانه برق (Electrical Energy Index) و شاخص مصرف سالیانه سوخت (Non-ElectricalEnergy Index) است. شاخص نخست به صورت کیلووات ساعت در سال و شاخص دوم با ارزش حرارتی بر زیربنا مشخص میشود، هر اندازه که میزان این دو شاخص پایین تر باشد بهره وری ساختمان بیشتر است. این دو شاخص تأثیر زیادی بر روی مصرف انرژی دارد، اما به دلیل پیچیدگیهای فنی موضوعات زیادی در بهبود این شاخص تأثیرگذار خواهند بود. نقش نیروی انسانی، بازده تجهیزات انرژی بر، بهره برداری، ساعات کاری، عمر ساختمان، کیفیت مصالح به کاررفته در ساختمان، نوع منطقه آب و هوایی و ... عواملی هستند که به طور مستقیم در مصرف انرژی ساختمان ها تأثیر دارند. به همین دلیل است که در اکثر کشورهای پیشرفته برای ساختمان های با کاربریهای مختلف تدوین استاندارد صورت گرفته تا ساختمان ها بر اساس بازده خود در رتبه مربوطه قرار گیرند و ساختمان های با بازده انرژی پائین از ساختمان های با بازده انرژی بالا تمیز داده شوند. برچسب انرژی ساختمان ،سال ها است که در کشورهایی مانند استرالیا و نیوزیلند مورداستفاده قرار میگیرد و از یکم ژانویه سال 2007 هر ساختمان تازه سازی در جمهوری ایرلند به این برچسب نیاز دارد و بدون آن خریدوفروش ساختمان غیرقانونی است. در استرالیا نخست برای سنجش بهینه سازی مصرف انرژی ساختمان ها از معیاری به نام 5 ستاره استفاده میشد که از سال 1980 توسعه پیدا کرد،اما به دلیل مشکلاتی که این معیار داشت در سال 1990 منحل شد و به جای آن اینک چندین معیار دیگر که با شرایط آب و هوایی آنجا مطابقت دارد، مورداستفاده قرار میگیرد. در برزیل نیز از سال 2003 این معیار توسعهیافته و هم در ساختمان های اداری و تجاری و هم در ساختمان های مسکونی اعمال میشود. در کانادا نیز از سال 1997 معیاری مشابه آن وجود دارد که برای ساختمان های قدیمی و ساختمان های نوساز اعمال میشود. در دیگر کشورهای پیشرفته نیز کم و بیش چنین معیارهایی برای ساختمان ها وجود دارد. مصرف انرژی در ساختمان های ایران نوع مصرف انرژی در ساختمان ها معمولاً به سه گروه روشنایی، گرمایشی یا سرمایشی و مصارف ثابت و سایر مصارف تقسیم بندی میشود. بر اساس برآوردهای سازمان بهره وری انرژی ایران (سابا) مصرف روشنایی در ساختمان ها حدود 40 درصد، گرمایشی و سرمایشی 45 درصد و مصرف ثابت و سایر مصارف نیز حدود 15 درصد مصارف ساختمان را شامل میشود. گرچه ایران همیشه از نظر شدت انرژی در مقام های اول قرار داشته است اما این روند در سال های اخیر رو به کاهش بوده است. در شرایط کنونی برای گرم کردن هر یک مترمربع، حدود 380 کیلووات ساعت انرژی در ساختمان های کشور مورد نیاز است، این در حالی است که هم اکنون در ساختمان های منطقه اسکاندیناوی که ازنظر آب و هوایی سردتر از ایران هستند، به ازای هر مترمربع حدود 60 کیلووات ساعت انرژی مصرف میشود. کارشناسان عدم رعایت الزامات اجرایی ساختمان ها و مصالح غیراستاندارد و غیر منطبق با شرایط اقلیمی مناطق مختلف کشور را دلیل این مصرف بالا میدانند. اتلاف 22 درصدی انرژی از طریق پنجره ها، 21 درصد از کف ساختمان ها و 36 درصد از دیوارها مقادیر نگران کننده ای است که وجود طرح برچسب ساختمان را الزامی کرده است. گرچه با رعایت همان قوانین قدیمی نیز تا حدود زیادی میتوان از این اتلاف جلوگیری کرد. مطالعات کارشناسی مرکز پژوهش های مجلس نشان میدهد؛ در صورت اجرای قوانین مبحث 19 در ساختمان های جدید، میزان مصرف انرژی در ساختمان ها حداقل 30 درصد کاهش پیدا خواهد کرد.البته شاخص مصرف در همه مناطق کشور مشابه نیست و درحالیکه مناطق مرکزی تهران که سه کلانشهر تهران،کرج و اصفهان را در خود جایداده است بیشترین مصرف انرژی برق را با رقم 110 کیلووات ساعت بر مترمربع در سال دارند. این رقم برای مناطق غربی شامل استان های کردستان، همدان، کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان 47 و در استان های جنوب غرب شامل خوزستان، هرمزگان، بوشهر و فارس 205 کیلووات ساعت بر مترمربع است. طرح برچسب انرژی ساختمان طرحی تحقیقاتی به تفکیک حامل های الکتریکی و غیر الکتریکی برچسب انرژی برای ساختمان ها با کاربری اداری به تفکیک مناطق اقلیمی پنج گانه کشور توسط گروه پژوهش انرژی و مدیریت مصرف پژوهشگاه نیرو به انجام رسیده که تجربیات دیگر کشورها که در بالا به آن اشاره شد در طراحی این برچسب بسیار یاریرسان بود. در این طرح ساختمان ها از رده های A تا G به تفکیک حامل های الکتریکی و غیر الکتریکی و کل انرژی برای مناطق آب و هوایی پنج گانه تدوین شده است. بااین حال برخلاف این تحقیقات و ارزیابیها در عمل مقررات ملی ساختمان اجرا نمیشود و برچسب انرژی ساختمان هنوز امکان عملیاتی شدن پیدا نکرده است. غلامرضا هوایی، مدیرکل مقررات ملی ساختمان وزارت راه و شهرسازی با تأکید بر اینکه قرار بر اجرایی شدن مبحث 19 مقررات ملی ساختمان و صدور برچسب انرژی ساختمان بوده است که حدود یک سال پیش از سوی اداره مقررات ملی ساختمان تدوین شده ،میگوید: اما «این دستور العمل پیشنهادی در دولت گذشته چند بار مورد بازنگری قرار گرفت تا اینکه دولت تغییر کرد و باید آخرین وضعیت این دستور العمل را از کمیسیون زیربنایی دولت پیگیری کنید که سرانجام برچسب انرژی ساختمان چه شد؟» به نظر میرسد این طرح نیز همچون دیگر طرح ها در گردونه کاغذبازی و روال اداری گیر کرده است.