تجاری کردن انرژی نو

روند تجاریسازی در انرژی نو شامل توسعه سه نسل از این تکنولوژیهاست که ریشه تاریخی آن به بیش از 100 سال پیش بازمی گردد . نسل اول که هم اکنون کاملا توسعه پیدا کرده و توان رقابتی دارد شامل انرژی حاصل از بیومس است که اصطلاحا بیوگاز خوانده میشود . انرژی زمین گرمایی و تولید برق از انرژی آب و بخار شکلی دیگر از این انرژیها است که بیشتر توسط نیروگاه های برق آبی به دست میآید . نسل دوم انرژی نو شامل سلول های فتوولتائیک ، گرمایش خورشیدی، انرژی بادی و اشکال نوینی از زیست انرژی است . نسل سوم تجاریسازی در انرژی نو همراه با گسترش مراکز تحقیق و توسعه ( R&D ) ایجاد شد تا در سطح جهانی به گسترش انرژی و تجاریسازی آن کمک برسانند . در این دوره انرژیهای پیشرفته بیومس ( زیست توده ) ، تولید انرژی زمین گرمایی از صخره های داغ و انرژی امواج اقیانوسی توسعه یافتند . سرمایه گذاری در انرژی نو سرمایه گذاری صورت گرفته سال 2012 در زمینه انرژی نو به 244 میلیارد دلار میرسد که نسبت به سال 2011 حدود 12 درصد از میزان آن کاسته شده است . از سال 2011 به خاطر پایین آمدن قیمت انرژی خورشیدی و رکود جهانی اقتصاد سرمایه گذاری کمتری در این زمینه صورت گرفت . این در حالی است که از سال 2000 تا 2012 سرمایه گذاری جهانی در زمینه انرژی باد و سلول های خورشیدی به ترتیب 14 درصد و 60 درصد افزایش پیدا کرده است . تغییرات آب و هوایی یکی از دلایل اصلی افزایش سرمایه گذاریها در این نوع انرژی است . بر اساس پژوهش های آژانس بین المللی انرژی ( IEA ) در سال 2011 تا 50 سال آینده بیشتر انرژی الکتریکی جهان از راه نسل های نوین انرژی خورشیدی به دست خواهد آمد که خود باعث کاهش گاز های مضر گلخانه ای خواهد شد . بر اساس پژوهش های سازمان بین المللی رشد تولید انرژیهای نو در بازه زمانی 2004 تا 2009 متوسط سالانه 10 تا 60 درصد افزایش یافته است . بر اساس گفته های آخیم اشتاینر نماینده ویژه سازمان ملل متحد توسعه این بازار اتفاقی نبوده و ترکیب سیاست های جدید دولت ها و حمایت های سیاسی از این نوع انرژی به همراه سرمایه گذاریهای انگیزشی باعث پی ریزی رشد این صنعت شده است . از سال 2008 به این سو نشانه ها حاکی از تغییر رویکرد های سرمایه گذاری بود و هم در ایالات متحده و هم در اتحادیه اروپا این تغییر رویکرد به انرژی نو دیده میشد . جدول زیر تغییرات سالانه این بازار را از سال 2008 تا 2013 نشان میدهد . انرژیهای نو در خاورمیانه برای سال های متمادی به کشور های خاورمیانه تنها تولیدکننده و صادرکننده نفت و گاز نگریسته میشد . ذخایر نیمی از نفت و یک سوم گاز جهان در این منطقه وجود دارد و منفعت آن مستقیما به جیب دولت های این کشور های ثروتمند میرود و در حالتی خوشبینانه صرف رفاه و اقتصاد عموم میشود . البته رویکرد کشور های خاورمیانه و شمال آفریقا در زمینه انرژی در حال تحول است . اینک به منابع انرژی این کشور ها منبع دیگری نیز افزوده شده که برخلاف مورد قبلی نه تمام میشود و نه محیط زیست را آلوده میکند . منطقه MENA که شامل همه کشور های خاورمیانه و شمال آفریقا به جز ایران و مراکش میشود؛ منطقه ای ایده آل ازنظر میزان تابش آفتاب و بهره گیری از دیگر منابع تولید انرژی پاک است . البته در این روند با چالش هایی روبه رو هستند؛ روند مصرف انرژی در این منطقه نشان از رشد فزاینده ای در این عرصه دارد به گونه ای که سرانه مصرف انرژی و همچنین مصرف خالص انرژی در این منطقه نسبت به هر منطقه جغرافیایی دیگری بیشتر است . ایران و عربستان سعودی در منطقه خاورمیانه از بالاترین مصرف سرانه برخوردارند و در چند سال آینده عربستان با اقتصادی کاملا مصرفی به مصرف انرژی ایالات متحده آمریکا نزدیک خواهد شد . ایران نیز با اینکه جزو منطقه MENA نیست ، از وضعیت مشابهی برخوردار است؛ کشوری که سومین ذخایر گاز طبیعی را دارد و درعین حال واردکننده این ماده برای مصارف خانگی نیز هست . شکل زیر نشان دهنده میزان مصرف انواع انرژی در نقاط مختلف جهان است . همان گونه که مشخص است نفت و گازطبیعی بیش از 90 درصد از انرژی این کشور ها را تأمین میکند . در این میان قیمت پایین انرژی، به دلیل یارانه ها و درآمد نفت بیشتر صرف بالا بردن رفاه و سطح زندگی میشود و میزان کمی از این درآمد صرف توسعه صنعتی میشود . این به خوبی مشخص میکند که تکنولوژیهای تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر که در دیگر کشور های درحال توسعه باعث توسعه و پیشرفت خوبی شده اند و نقش زیادی در رفاه اقشار پایین و متوسط شده اند کارآیی لازم را در کشور های نفتی حوزه MENA نداشته اند . انرژیهای تجدید پذیر در ایران ایران گرچه درخصوص مشکلات و چالش های توسعه انرژیهای تجدیدپذیر با کشور های گروه MENA شریک است و همان سیستم یارانه ای و قیمت پایین انرژی در این کشور هم نمود دارد اما به دلیل جمعیت زیاد این کشور قیمت نفت رفاه کاذبی را فراهم نیاورده و سیاست عمومی هم بر این منوال است که بر توسعه تکنولوژی منابع انرژی تجدیدپذیر بیفزاید . گرچه ضرورت توجه به این نوع انرژیها به دو دهه نرسیده است . ایران از با توسعه دومین نیروگاه بادی خود در شرق کشور ( بینالود ) گام هایی برای توسعه انرژی بادی برداشته است . تحقیقات و پژوهش ها نشان میدهد که 26 منطقه کشور دارای پتانسیل انرژی بادی هستند و اگر راندمان 33 درصد را در نظر بگیریم تا 6500 مگاوات برق از این مناطق تحصیل خواهد شد . همچنین مزرعه های خورشیدی به راه افتاده اند که البته در ابتدای راه خود قرار دارند . راه دوم استفاده از انرژی خورشیدی یعنی آبگرمکن خورشیدی نیز در بسیار از مناطق بخصوص مناطقی که از لوله کشی گاز بیبهره اند و یا امکان گازکشی وجود ندارد مانند ویلا ها به چشم میخورد . در کشور ما استفاده از انرژی خورشیدی در حال رونق است که طراحی، ساخت و نصب و راه اندازی 350 دستگاه آبگرمکن خورشیدی در شهر های بوشهر ، طبس ، یزد ، بجنورد ، زاهدان و اصفهان نمونه ای از آن است . راه اندازی نیروگاه زمین گرمایی مشگین شهر نیز نمونه ای دیگر از نوع اقدامات است . اما چالش اصلی در قیمت انرژی در ایران است زیرا قیمت انرژی چنان پایین است که برای بسیاری از شرکت ها و خانوار ها توجیه اقتصادی ندارد . به همین دلیل است که وزارت نیرو طی مصوبه ای برای خرید برق تولیدی از انرژیهای نو اقدام کرده است و هر کیلووات تولیدی از این راه از خانوار ها به قیمت 423 تومان خریداری میشود . ستاد هایی نیز در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایجادشده اند که وظیفه تجاری کردن و به صرفه کردن این نوع انرژیها را برعهده دارند . در این میان انرژی هیدروالکتریکی داستان دیگری دارد . این انرژیها در ایران بیشتر از طریق نیروگاه های برق آبی تأمین میشوند . 7 درصد انرژی برق کشور از این طریق تأمین میشود که البته با بحران آبی 13 سال اخیر چالشی برای گسترش این نوع انرژی ایجادشده است . یوسف آرمودلی دبیر توسعه فناوری انرژی نو در معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری و رئیس سازمان انرژیهای نو در این زمینه میگوید : به تدریج جامعه ما متوجه شده که اقتصاد انرژی باید یک اقتصاد معقول و بر اساس واقعیت باشد . الآن دارد این اتفاق میافتد و در اثر هدفمندی یارانه ها توسط دولت ، قیمت انرژی در حال واقعی شدن است . اگر قیمت انرژیهای الکتریکی و گرمایی در کشور ما واقعی شود آن وقت اتفاقات اساسی در زمینه انرژیهای تجدید پذیر خواهد افتاد . کشور ما همانطور که منابع خوب فسیلی دارد ، منابع خوب انرژیهای تجدیدپذیر مثل باد ، خورشید ، زمین گرمایی و خوشبختانه زیرساخت مهندسی برای طراحی و توسعه استفاده از این انرژی ها را هم دارد.