ساختمان های کم مصرف انرژی

دکتر داود فدایی* مهندس فرزاد دهنوی زاده* «با افزایش 3 برابری در مصرف ، بهای برق 10 برابر افزایش مییابد» ، این جمله ای است که این روز ها بر روی قبوض برق منازل خودنمایی میکند . حال سوال این است آیا زمانی فرا خواهد رسید که قیمت حامل های انرژی تاثیر بسزایی در صرفه جویی در مصرف آنها داشته باشد ؟ مسلما این زمان خیلی دور نخواهد بود . علاوه براین کمیابی بعضی از منابع نظیر آب نیز بخصوص در تابستان احساس شد و کم کم عموم مردم را به فکر مصرف کمتر و بهینه و صرفه جویی در مصرف انرژی انداخت . البته ایرانیان همانطور که در متون تاریخی تاکید شده از پیشتازان حفظ منابع طبیعی و پاکیزه نگهداشتن آنها بوده و احترام به چهار عنصر طبیعت در باور ایران باستان یعنی باد ، آتش ، آب و خاک که به نام چهار آخشیج نامیده میشدند اهمیت زیادی داشته است ، به نحوی که این موضوع نگاه بسیاری از محققان را به خود معطوف داشته است . به هر حال در کشوری که در حال حاضر تحت تحریم های ناجوانمردانه تکنولوژیکی قرارگرفته و این فرهنگ غنی را یدک میکشد صحبت از مدیریت مصرف انرژی و یا داشتن ساختمان هایی با تجهیزات مصرف بهینه انرژی نه تنها بیراهه نیست بلکه میتوان اعتقاد داشت که کشور ما با این تاریخچه میبایست جزو کشور های پیشرو در این زمینه باشد . با توجه به سهم عمده مصرف انرژی در منازل و ساختمان های اداری بحث ساختمان های کم مصرف در حال حاضر به صورت وسیعی در جهان و بخصوص در آمریکا و اروپا دنبال میشود . به طور کلی منظور از ساختمان های کم مصرف ساختمان هایی هستند که در طراحی، تجهیزات و مصالح ساختمانی ان ها از تکنیک هایی برای کاهش مصرف انرژی ( نظیر مصرف آب ، برق ، گاز ) بهره برده شده و مصرف انرژی به طور محسوسی پایین تر از یک خانه سنتی یا خانه های معمولی میباشد . این اصطلاح یعنی ساختمان کم مصرف به خانه ای اتلاق میشود که مصرف حدود 20 تا 30 کیلووات ساعت بر متر مربع در هر ماه داشته باشد . برای مصرف کمتر از این اصطلاح « ساختمان فوق کم مصرف» یا «خانه فوق کم مصرف» به کار میرود . اصطلاح «خانه با مصرف انرژی صفر یا Zero energy Building» به خانه ای اتلاق میگردد که انرژی مصرفی برای تمام تجهیزات خود را خود تولید نماید و مصرف انرژی صفر داشته باشد . در این نوع خانه ها با استفاده از انرژی خورشید و باد ، انرژی لازم تامین و در منابعی نیز برای مصرف بعدی ذخیره میگردند؛ ضمن اینکه یک سیستم کنترل مرکزی کنترل تجهیزات منزل را به منظور مصرف بهینه در دست دارند . تمامی تجهیزات از نوع بسیار کم مصرف با بازدهی بالا بوده و دمای خانه نیز همواره در محدوده دمای آسایش تنظیم میگردد . یادآوری میکنیم دمایی را که یک شخص در محیط بسته بدون استفاده از وسایل سرمایشی و گرمایشی احساس راحتی کند ، دمای آسایش مینامند . دراین نوع ساختمان ها روشنایی از لامپ های فوق کم مصرف LED با بازده و طول عمر زیاد ، و حسگر های حرکتی و کلید های زمان دار استفاده میگردد . معمولا در این ساختمان ها از مقادیر زیادی عایق ، پنجره های دوجداره ، نفوذ هوای اندک و تهویه و بازیابی گرما برای کمتر کردن انرژی مصرفی سرمایش و گرمایش بهره میبرند . شایان ذکر است در اقصی نقاط جهان پروژه های ساخت اینگونه ساختمان ها جاریست و ساختمان هایی نیز به صورت نمونه ساخته شده و در حال کار هستند . به هر حال با توجه به وضعیت حال حاضر و منابع محدود انرژی حرکت به سوی ساختمان های کم مصرف اجتناب ناپذیر مینماید . تا دیر نشده میبایست قوانین محکم تری برای احداث ساختمان های جدید وضع گردد و همچنین تسهیلاتی برای تشویق به استفاده و دسترسی آسان تر به تجهیزات مورد نیاز فراهم و سریعا اجرایی گردد . در حال حاضر تسهیلاتی برای خرید و نصب آبگرمکن خورشیدی توسط وزارت نیرو در دولت تدبیر و امید در نظر گرفته شده که با تسریع در اجرایی نمودن آن هر چه زودتر کشور در این جهت حرکت خواهد نمود . این حرکت فقط ساختمان های جدید را در بر نمیگیرد بلکه در ساختمان های موجود نیز با کمی تغییر در رویه مصرف و مدیریت آن و با به کار بردن تجهیزات مصرف بهینه با هزینه اندکی میتوان از این فناوری بهره برد . با توجه به شرایط ایده آل اقلیمی کشورمان استفاده از آبگرمکن خورشیدی با قابلیت نصب و استفاده آسان میتواند یکی از اولین اقدامات مالکان ساختمان ها باشد ، با استفاده از لامپ های LED ، حسگر های حرکتی و کلید های زماندار در سیستم روشنایی، استفاده از پنجره دوجداره و عایقکاری ساختمان میتوان قدم اول را در این راستا برداشت . ذکر این نکته ضروری به نظر میرسد که بازگشت هزینه انجام شده نه در کوتاه مدت بلکه در طولانی مدت ممکن خواهد بود و صرفه جویی هنگفتی را برای خانواده ها و همچنین منابع محدود کشور در پی خواهد داشت . * عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر * دانش آموخته دانشگاه صنعتی امیرکبیر