میدانی برای انقلاب نمادها

گروه معماری دکوراسیون: ماجرای انتخاب نماد حجمی تازه برای میدان انقلاب اسلامی به سال 1386 و سر برآوردن ایستگاه مترو از این میدان بازمیگردد که نماد حجمی اولیه این میدان را که طراح آن ایرج اسکندری بود به کناری نهاد.این اتفاق با واکنش های بسیاری روبه رو شد و شرکت مترو وعده داد که تا پایان کار ساخت مترو، این اثر به جایگاه اولیه خود بازگردد، اما این اتفاق عملی نشد و نماد حجمی دیگری که حالا به گفته طراحش، کپیبرداری بسیار زشتی از طرح اولیه اوست و به شکل نامناسبی نیز اجراشده، اکنون در گوشه ای از این میدان قرار داده شده است.پس ازآن مسئولان به این فکر افتادند که اثر حجمی تازه ای را برای میدان انقلاب اسلامی بسازند که درخور شأن این میدان باشد. سرانجام بعد از بحث و بررسیهای بسیار این نتیجه حاصل شد که این اثر منتخب از طریق اعلام فراخوان عمومی و با نظر هیئت داوران و کارشناسان امور انتخاب شود. پس از چند دوره برگزاری مسابقه، سرانجام طراحی این نماد به سعید روانبخش سپرده شد و گنبدی از وسط این میدان سر برآورد که سازه شش ضلعی گنبدی شکل نقش برجسته است که بخشی از این گنبد آجرکاری و بخش دیگر کاشیکاری شده بود. روی این سازه شش ضلعی گل های نقش برجسته به نشانه شکوفه های انقلاب دیده میشد اما این سازه نیز با واکنش های رسانه ای بسیاری مواجه شد چراکه شکل این سازه و اشکال آن را برگرفته از نمادهای جریان های ماسونی دانستند که نتیجه آن تخریب بخشی از این سازه بود.در ادامه سازمان زیباسازی رایزنیهایی را با مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی برای طراحی نماد حجمی میدان انقلاب اسلامی داشت و حوزه هنری نیز طرح خود را در این زمینه تهیه کرد. در فراخوان اول از سوی مسئولان سازمان زیباسازی اعلام شد که هیچ اثری شایستگی اجرا در میدان انقلاب را نداشته است، در فراخوان دوم که سال 93 منتشر شد، معیارهایی چون اثر هویت گرا و منطبق با متن وقایع تاریخی میدان، اثری شاخص و ملهم از رویدادهای اجتماعی و حماسی میدان، قابلیت نماد شدن اثر به عنوان تصویری از میدان انقلاب اسلامی تهران درمجامع رسانه ای بین المللی، بستر شکل گیری اثر طبیعت محور بر اساس مفاهیم زیباشناسی وحدت شکلی اثر با زمینه کالبدی و بهره گیری از نگاه تکنولوژیک در انتخاب مصالح و سازمان دهی نحوه ساخت، در نظر گرفته شد و آثار ارسالی از سوی هیئت داورانی متشکل از محمد بهشتی، مهدی چمران، حبیب الله صادقی، مهدی حجت، طاهر شیخ الحکمایی و محمدحسین حلیمی داوری شد. نتیجه این فراخوان چندی پیش از سوی سازمان زیباسازی و به نقل از ریاست این سازمان جمال کامیاب اعلام شد.اثری که به عنوان منتخب برای اجرا در میدان انقلاب اعلام و تصویر آن رونمایی شد، با واکنش های هنرمندان، مسئولان و حتی هیئت داوران این مسابقه روبرو شد چراکه این طرح منتخب بعد از سال ها کش وقوس، انتظارات جامعه هنری و مردمی را که مشتاقانه در انتظار رونمایی طرح نماد حجمی این میدان بودند، برآورده نکرد. تعدادی از هنرمندان و مسئولانی که با موضوع طرح نماد حجمی میدان انقلاب اسلامی مرتبط بودند، نظرات خود را به شرح زیر بیان کرده اند: این اثر در شان مردم نیست ایرج اسکندری طراح اولین نماد حجمی میدان انقلاب با بیان اینکه طرح جدیدی که برای این میدان انتخاب شده در شأن مردم و این میدان مهم شهر نیست، میگوید:« اثر منتخب این مسابقه با برداشتی سطحی از انقلاب طراحیشده و هیچ مطابقتی با ویژگیهایی که در فراخوان سازمان زیباسازی برای طراحی این اثر اعلام شده بود، ندارد». طرح حجمی میدان انقلاب اسلامی اجرایی نمیشود محمدمهدی تندگویان سخنگوی کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران نیز درباره انتخاب این طرح میگوید:« طرح میدان انقلاب اجرایی نخواهد شد چراکه در حال تدوین طرح جامع میادین شهر تهران هستیم و طی آن نامه ای به معاونت شهرسازی و سازمان زیباسازی در خصوص ساماندهی میادین پایتخت ارسال کردیم که در آن تأکید شده تغییری در 30 میدان و معبر اصلی شهر داده نشود».وی از تدوین طرح جامع میادین شهر تهران خبر داده و میافزاید:« بر اساس این طرح جامع، طراحی میادین بزرگی مانند انقلاب، آزادی، جمهوری و... باید از قوانین و ضوابط همسان و خاصی پیروی کند». طرح انتخاب هیئت داوران نیست سید محمد بهشتی یکی از داوران مسابقه «طراحی نماد حجمی میدان انقلاب اسلامی» درباره انتخاب اثر برگزیده این مسابقه میگوید: «من در جریان جزئیات این ماجرا نیستم اما به نظر میرسد که طرح منتخب اعلام شده، نتیجه داوری هیئت داوران نیست اما از اینکه چه اتفاقی منجر به اعلام این طرح به عنوان برگزیده شده است، بیاطلاع هستم».وی میافزاید:« تا آنجا که به خاطر دارم، طرح های ارسالی خوبی به این مسابقه رسیده بود». چهار کبوتر قابل قبول نیست مهدی حجت، عضو دیگر هیئت انتخاب نماد جدید میدان انقلاب معتقد است:« طرح نهایی ارائه شده برای این میدان انتخاب هیئت داوران نبوده و این نماد ترکیبی از برخی از آثار برگزیده است».وی با بیان اینکه پیمانکار از هیئت داوران درخواست کرده بود اگر در میان طرح های دوم و سوم، طرحی انتخاب و کامل و جامع شود، احتمال موافقت با آن طرح وجود دارد که ما نیز با این پیشنهاد موافقت کرده بودیم،میگوید: «اینکه چهار کبوتر را کنار هم بگذاریم و یک نماد را برای میدان مهمی چون انقلاب انتخاب کنیم، قابل قبول نیست». نشانه ها بسیار گویا است حسین شناور یکی از دو طراح نماد جدید میدان انقلاب نیز به برخی انتقادها پاسخ داده و اظهار میدارد: «المان های ایرانی- اسلامی در این طرح در نظر گرفته شده است».این هنرمند مجسمه ساز با بیان اینکه طرح برگزیده قابلیت ارتباط برقرار کردن با همه طیف های مخاطبانش را دارد، میگوید:« اثر برگزیده هم ساده است و هم قابلیت ارتباط برقرار کردن با مخاطب خاص و عام را دارد؛ چراکه نشانه ها و المان های به کاررفته در آن بسیار گویا و رسا است و از دل همین مردم و ریشه های فرهنگی آنها برآمده است».وی در توضیح این المان ها تصریح میکند:« گنبد فیروزه ای آن که یادآور معماری ایرانی اسلامی ماست و کبوتران موجود در این اثر نیز به نوعی جزئی از معماری ایرانی و اسلامی محسوب میشود که در نظر مخاطبان بسیار آشناست.وی میافزاید:« در این اثر دروازه ای از خون دیده میشود که المانی شناخته شده برای مردم کشور ماست و دروازه ای است که تاریخ این ملت و کشور را نشان میدهد.همچنین جمعیتی از کبوتران سفید را میبینیم که از روی گنبد فیروزه ای رنگ به سمت آسمان در پروازند و یادآور جمعیتی از مردم ماست که انقلاب کرده و به سوی آسمان حرکت کرده اند. این المان ها برخاسته از ریشه های فرهنگی و انقلابی ما ایرانیهاست». اهل نظر مشارکت کنند روح الله شمسیزاده یکی از دو طراح برگزیده برای ساخت نماد حجمی میدان انقلاب اسلامی است که درباره این طرح میگوید:« این اثر با مشاوره های مختلف کارشناسی در 10 مرحله اصلاح شده و مباحث مختلف از قبیل فرم اثر، مفهوم آن و مناسباتش با میدان، نمادشناسی، رنگ فضا و ...از طریق مشاوره هایی که با تیم های مختلف کارشناسی داشته ایم، بررسیشده است، بنابراین نگاه ما تک جانبه نبوده است، حتی تا زمان نصب اثر، فضا برای ارائه نظرات کارشناسانه باز است و اهل نظر میتوانند در شکل گیری یک اثر فاخر ملی و حتی بین المللی که جایگاه لازم را برای میدان انقلاب داشته باشد، مشارکت کنند. اکنون باید منتظر ماند و دید که آیا این طرح منتخب با توجه به اهمیت میدان انقلاب اسلامی، فرصتی برای اجرا و نصب همیشگی در این مکان را خواهد یافت یا خیر.