معماری مدرن در ایران شکست خورد

پانزدهمین نشست معماری با هدف گردآوری نظرات معماران برجسته در حوزه آینده معماری ، نهم دیماه با مشارکت موسسه مطالعات راهبردی معماری ایران برگزار شد. در این نشست بهرام شیردل، استاد معمار با استقبال از تهیه سند جامع معماری ، روش تهیه این سند را بسیار مهم قلمداد کرد و در ادامه به بررسی روند معماری در ایران پرداخت و گفت؛ بنیاد معماری انقلاب اسلامی که رسالت تدوین چشم انداز معماری را بر عهده دارد باید در نظر داشته باشد که مهندس معمار را از معمار جدا کند زیرا این دو بسیار با هم تفاوت دارند. وی افزود: در مسیر تدوین چشم انداز باید با معماران روبه رو شویم چرا که نظریه و ایده از آن معمار است و متأسفانه امروز، در مورد آموزش و تربیت معمار سؤالات بسیاری وجود دارد. شیردل ،ورود تاریخچه معماری آکادمیک به ایران و فراگیری این رشته تحصیلی را توسط دانشگاه ملی سابق دانست که برنامه اش را از آموزش معماری آمریکا الگوبرداری کرده بود و ادامه داد: ازآنجاکه در آن زمان مسئله، مهندسی معماری بود رفته رفته برنامه دانشگاه تهران در سراسر کشور گسترش پیدا کرد و امروز آنچه داریم در دانشگاه ها مهندس معمار است و این نمیتواند جوابگوی نیاز معماری کشور ما باشد. وی معماری گذشته ایران را الگوی جهانی برای دوره خودش قلمداد کرد که باید موردتوجه معماری معاصر باشد و اظهار داشت: برای آنکه بتوانیم چشم اندازی از معماری ایران داشته باشیم، باید ببینیم معماری در گذشته این مرزو بوم چگونه بوده و امروز وضعیت معماری چگونه است. هیچ کس نمیتواند منکر تاریخ غنی معماری ایران، لااقل تا اواخر قرن 18 میلادی شود،زیرا ایران قرن ها جایگاه نخست معماری جهان را داشته و برای جهان هزار سال معماری تولید کرده است و به یکباره در قرن 20 تهی از معماری میشود. حال این سؤال مطرح است که آن همه تجربه و افتخار چه شد و چرا چیزی جایگزین این فقدان نشد؟ بنابراین باید ابتدا این سؤال را پاسخگو باشیم که گذشته معماری ما چیست، اکنون معماری چگونه است و در آینده چگونه خواهد بود؟ این استاد معمار با اشاره به برخی از معروف ترین بناهای دوران معاصر و کپیبرداری طرح این بناها از دیگر آثار غربی، کپیبرداری در معماری را شروع افول معماری دانست و گفت؛ بناهایی که بسیاری آنها را نمونه برجسته معماری معاصر یعنی قبل از انقلاب میدانند، بناهایی هستند که با الهام گرفتن و بهتر است بگوییم با کپیبرداری از بناهای غربی ساخته شده اند و اینها عواملی بودند که با دامن زدن به ترویج معماری غربی ، معماری ما را دچار بحران کردند. شیردل با اشاره به سند چشم انداز معماری که توسط بنیاد معماری انقلاب اسلامی در حال گردآوری است ،نیاز به ایده معماری را از دیگر مسائلی دانست که در مسیر گردآوری سند باید موردتوجه دست اندرکاران قرار گیرد چرا که ایده غالب امروز در معماری یعنی مدرنیزم محکوم به شکست است. وی افزود: وجود بنیادی به نام معماری انقلاب اسلامی که به دنبال تدوین سندی جامع برای تهیه ضوابط است، خود نشانگر آن است که«ایده معماری» که نیاز سرزمین باشد وجود ندارد و بنیاد معماری انقلاب اسلامی یعنی عدم وجود نیاز و ایده در معماری ایران. شیردل با اشاره به اینکه ایده مدرنیزم یا معمار مدرن چشم انداز معماری غرب در قرن بیستم بود، تصریح کرد:این جریان توسط لوکوربوزیه در کشورهای برزیل و هند معرفی شد و در آنجا یک روندی را پدید آورد و در ایران نیز ایده معماری مدرن ناقص با این تفکر که فرهنگ و سنت ایران عقب افتاده است ، به وجود آمد درحالیکه مدرنیزم باید این سنت و فرهنگ را جایگزین کند و این چشم انداز نتوانست موفق باشد؛ به طوریکه میتوان گفت پروژه مدرن در ایران شکست خورد زیرا معماران ایرانی هیچ چیز به آن اضافه نکردند که این موضوع را در بناهای دوران معاصر که افتخار معماری معاصر نامیده شدند، با کپی از آثار غربی میتوان دید. ایده معماری باید مربوط به جغرافیا و جامعه ایرانی باشد، ایده معماری آمریکا که اولین طرح جامعه معماری ایران است، در این مرز و بوم کارایی ندارد و امروز این تجربه را میتوان با آلودگی شهر تهران به وضوح لمس کرد.