دوسوم جمعیت، در یک سوم مساحت

بالاخره آماده و فراهم نشدن طرح آمایش سرزمین کار دست مدیران کشوری داد . طرح های کوتاه مدت و تصمیمات متفاوت ، ضربه ای جبران ناپذیر به عرصه های اقتصاد شهری، مسکن و عمران و . . وارد کرده که حالا کاهش منابع اقتصادی و زیست محیطی را هم باید به آن اضافه کنیم . به گزارش پیام ساختمان ، طرح های نیمه کاره ، فرصت های سوخته و ازدست رفته مدیریتی در مسیر توسعه در اجرای طرح های اقتصادی موجب هدر رفتن سرمایه و فرصت سوزی شده است . طرح نافرجام آمایش سرزمین ، که از دولت سوم مطرح بود ، به دلیل مطابقت نداشتن برخی طرح ها با واقعیت ها ، هنوز به سرانجام نرسیده است ، این در حالی است که از این طرح با عنوان ریل تقسیم بندی توسعه متوازن استان های کشور یاد میشود . سابقه این طرح به سال 1353 بازمی گردد؛ طرحی که برخی از مدیران استانی معتقدند ، نه تنها در مرحله توصیف بلکه در مسائل کالبدی بعدی نیز دارای اشکالاتی است . شورای عالی اداری در سال71 ، طی مصوبه ای، وظیفه تهیه طرح آمایش سرزمین را به سازمان برنامه وبودجه و وظیفه تهیه طرح های کالبدی ملی و منطقه ای را به وزارت مسکن و شهرسازی وقت واگذار کرد . سال 84 ، تشکیلات مرکز ملی آمایش سرزمین در چارچوب کادر سازمانی معاونت امور اقتصادی سازمان مدیریت و برنامه ریزی تصویب شد و رسما شروع به فعالیت کرد ، اما کماکان آمایش سرزمین از یک مشارکت جدی و نتیجه بخش مسئولان محروم مانده است . کشور را توافقی اداره میکنیم معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی دراین باره معتقد است : باید استقرار جمعیت در فضای کشور مرز ها و خطوط کشور را مشخص کنیم . اگر به صورت شماتیک به این موضوع نگاه کنیم دو سوم جمعیت کشور در یک سوم مساحت کشور مستقرند . پیروز حناچی گفت : باید معادله را بر هم زده و عرصه و جمعیت را در کشور متعادل کنیم تا بقیه نقاط کشور هم آمادگی استقرار جمعیت را داشته باشند . او با بیان اینکه طرح آمایش سرزمین توزیع متناسب جمعیتی و فعالیت های اقتصادی و اجتماعی در پهنه سرزمین است ، افزود : باید تعریف مشخصی از مقیاس یک میلیونیم در کشور نقشه یک دریک - تا مقیاس یک دوهزارم از همه شهر ها داشته باشیم . معاون وزیر راه و شهرسازی معتقد است : در قالب این طرح یکباره پکیج استقرار جمعیت و فعالیت کشور تجمیع میشود . برای چنین کاری قطعا باید زیرساخت ها فراهم شود و در مناطق جمعیت پذیر ظرفیت شبکه حمل ونقل زمینی یا ریلی، منابع آبی افزایش یافته و اتصال آن را با سرزمین اصلی فراهم کنیم . مانع اجرا چیست ؟ حناچی گفت : در حال حاضر ما در طرح هایمان بخشی از این کار را انجام میدهیم ، اما همیشه این سؤال مطرح میشود که برای این طرح ها ، اسناد بالادست چه احکامی را به ما دیکته میکنند . معاون شهرسازی و معماری دو علت برای اجرایی نشدن این طرح بیان کرد : یکی اینکه ما کشور را توافقی اداره میکنیم نه بر مدار کارشناسی، چون در غیر این صورت باید فعالیت ها بر اساس برنامه ریزی فضایی صورت میگرفت . نتیجه سیستم اداره توافقی، با زور یا لابی کردن این شده که مجتمع پتروشیمی درجایی احداث میشود که نباید آنجا باشد . مثلا بزرگ ترین حجم سرمایه گذاری ایران در طول تاریخ ایران در عسلویه انجام شد که از زاویه زیست محیطی یکی از آلوده ترین مناطق کشور است ، حال آنکه تا قبل از ورود صنعت نفت یکی از مناطق ویژه طبیعی محسوب میشد . یکی دیگر از نمونه ها ، ساخت فرودگاه در جایی است که اساس موجودیت آن دچار مشکل بوده و سرعت وزش باد عمود بر باند اساسا اجازه یک پرواز ایمن را نمیدهد . همچنین عرصه های طبیعی و واجد حفاظت را به سرمایه گذاری سنگین اختصاص داده و بخشی از محیط زیست را از بین برده ایم . حناچی افزود : مسئله دوم این است که چگونه این کار را انجام داده و از چه ابزار هایی برای تحقق آن استفاده کنیم ؟ هر منطقه ای در برنامه ریزی خود ، ساختار فضایی خاص خود را میطلبد که این هم تعیین نشد . بنابراین اول باید راهبرد ها و بعد برنامه های عملیاتی مشخص شود . اگرچه ما در شورای عالی شهرسازی در حال تولید اسناد این چنینی هستیم ، اما همیشه فقدان سند بالادستی احساس میشود . وی در این خصوص که اعتبارات نقش محوری در اجرای این طرح دارد ، توضیح داد : واقعا اگر بخواهیم این طرح تأثیرگذار باشد ، بودجه ای نیاز دارد . با فرض اینکه همه عرصه سرزمین واجد جمعیت پذیری شود مشکلات جدی منابع آب داریم که همه جا قابل دسترس نیست و به طورقطع با چالش های جدی مواجه هستیم ولی اگر برنامه داشته باشیم با فازبندی و به صورت تدریجی میتوان آن را اجرایی کرد ، بالاخره روش های مختلف سرمایه گذاری را تجربه میکنیم . طرح آمایش نوعی برنامه ریزی فضایی است مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن نیز بر این باور است که در عین ضرورت این طرح ، بحث متولی کار موردبحث است ، به دلیل اینکه طرح های کلان مقیاس ، تأثیرات خیلی زیادی روی بخش ها دارد و باید طرح تهیه شده دائما به روز نگه داشته شود . محمد پژمان گفت : اولا باید ساختار اجرایی پیدا کند یعنی مرجعی بتواند نتایج مطالعات آمایشی را اعمال کند و اگر نیاز به تغییر و تصحیح است دائما پای کار طرح آمایش باشد . او با بیان اینکه این طرح نوعی برنامه ریزی فضایی است ، ادامه داد : در ابتدای امر یک مجموعه برنامه ریز کلان کشوری ممکن است به دلیل کمبود اطلاعات و قوانین به مشاور نیاز داشته باشد ولی از آن به بعد باید با حضور خود مشاور تیم هایی برای مدیریت کردن و استفاده از نتایج آن وجود داشته باشد . مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن معتقد است : اهمیت این طرح کوچک دیده شده ، آن هم با تغییر و تحولاتی که دائما در نظام برنامه ریزی کشور به وجود میآید . سازمان مدیریت و برنامه ریزی برای چندمین بار است که منحل و بعد از گذر زمان دوباره احیا میشود ، درحالی که میتوانست با ترسیم راه ها مسیر ها را روشن کند . پژمان گفت : جایگاه این طرح گم شده ، در غیر این صورت ، بایستی نظام برنامه ریزی کشور به خاطر داشتن یک سند راهنما و تعیین راهبرد های اصلی کشور ، بتوانند ظرفیت های کشور در تمامی عرصه ها ، فرصت ها و تهدید ها را شناسایی کرده و بر اساس یک نظام برنامه ریزی، مأموریت های سرزمینی را در همه مناطق و نقاط کشور تعیین کنند . او افزود : متأسفانه ادامه روند حرکت های موردی و موضعی بخش ها ، آسیب رسان خواهد بود . شاید یکی از دلایل هم این باشد که علیرغم انجام اقدامات آمایشی و کلان مشاهده میشود در عمل بخش ها مسیر خود را میروند درنتیجه مقداری انگیزه های این بخش هم تضعیف شده باشد . وی تأکید کرد : به نظر من این طرح یکی از موضوعات حیاتی است و حتما هم باید نظام برنامه ریزی کشور ، با همفکری و تعامل بخش ها آن را در کشور نهادینه کند و دائما نتایج آن اعمال شود . مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن در پاسخ به اینکه چرا اجرای طرح آمایش پیگیری نمیشود ، گفت : فکر میکنم مسائل روزمره وقت زیادی از مدیران عالی کشور میگیرد ، ولی نافی این نیست که ما از این موضوع کلان غفلت کنیم چون در صورت اجرا ، به مشکلات روزمره هم پاسخ میدهد ولی به طورکلی این موضوع تضعیف شده است . برای همه لازم الاجرا شود معاون وزیر راه و شهرسازی در امور مسکن و ساختمان نیز با بیان اینکه اجرای این طرح ، یک میثاق ملی است ، گفت : برای چنین میثاقی باید یک تفاهم کلان در سطح کشور صورت بگیرد که شاید بخشی از آن مبتنی بر قانون باشد . حامد مظاهریان با بیان اینکه در این زمینه ما یک خلأ جدی داریم ، افزود : اثرات و کارکرد های برنامه ریزی آمایش سرزمین بر کسی پوشیده نیست و در حقیقت چیزی که تحت عنوان طرح آمایش ملی تهیه میشود باید برای همه لازم الاجرا شود . وی ادامه داد : شاید حدود سه پیش نویس طرح آمایش تهیه شده ولی به همان دلیلی که تبدیل به میثاق ملی نشده و منطبق با قانون نشده و پشتیبانی قانونی پیدا نکرده ، ملاک عمل قرار نگرفته است . درحالی که تهیه و تدوین این طرح در توان نیروی تخصصی داخل هست و تجربه این کار را هم داشته اند ، در حقیقت باید نهادی این را تأییدیه داشته باشد که لازم شود.