آرامگاه مولانا حسین کاشفی

مولانا کمال الدین حسین کاشفی از فضلای نامی آخر عهد سلاطین تیموری است و با سلطان حسین میرزا بایقرا و امیر علیشیر نوایی معاصر بوده است. وی با اینکه اهل سبزوار است، در هرات زندگی میکرده و در اواخر عمر به سبزوار برگشته و در آنجا به سال 910 قمری فوت کرده است. کاشفی که در هرات به وعظ میپرداخته و در حدیث و تفسیر و کلام دست داشته ، در نثر فارسی هنرمندی با کمال بوده که کلیله ودمنه را با عبارتی ساده تر به نام انوار سهیلی نوشته و صحیفه شاهی یا مخزن الانشاء، لب لباب مثنوی مولانا جلال الدین محمد بلخی نیز که انتخابی از اشعار مثنوی است و کتاب روضه الشهدا در شهادت انبیاء و ائمه اطهار و اولیاء از دیگر آثار اوست. آرامگاه وی در ناحیه جنوب شرقی سبزوار، در کنار خیابان نظا م الملک (شهدا) قرار دارد. محوطه آرامگاه، مشجر و از سه طرف دیوارکشی و از طرف خیابان نرده گذاری شده است. وسعت زمین آرامگاه، هزار مترمربع و بنای آن، آمیزه ای از معماری کهنه و نو است که این بنای نوساز در سه طبقه ساخته شده است. زیربنای طبقه همکف آرامگاه، در حدود 120 مترمربع است. کف ساختمان نسبت به محوطه، در حدود هفتاد سانتیمتر بلندتر است و سطحی مستطیلی با سه پله سنگی، بنا را دور میزند. این بنا از طرف شمال و جنوب دارای سه اتاق در زاویه های ستون های آجری است که به منزله درهای ورودی بنا و محراب ساخته شده است. نمای ساختمان، آجرکاری است و نوار کاشیکاری ظریف و زیبایی، همه جا، در زیر قرنیزِ دیوارها، بنا را دور میزند و در سه طبقه عیناً تکرار شده است. طبقه اول دارای دو اتاق و طبقه دوم دارای یک اتاق است که همانند طبقه همکف در گوشه ها قرار دارند. به رغم سادگی، سایه روشن دیوارها، دورنمای زیبایی به وجود آورده است. سنگ قبر در وسط آرامگاه نصب شده و مقطع آن ذوزنقه ایشکل است. این بنا در سال 1356 هـ.ش به سفارش انجمن آثار ملی بنا گردیده است.