تربیت نیروی متخصص بر اساس توسعه باشد

گروه گزارش : سالانه تعداد زیادی از دانشجویان رشته های مختلف مهندسی از دانشگاه های کشور فارغ التحصیل میشوند و اگر امکان و زمینه آن فراهم باشد وارد بازار صنعت و کار و فعالیت مهندسی میشوند . ولی آیا فارغ التحصیلان ما در دانشگاه هایمان مسلح و مجهز به علم روز دنیا ( که به سرعت در حال پیشرفت و تغییر است ) میشوند ؟ یافتن پاسخ این سؤال بهانه ای شد تا برای بررسی وضعیت تحصیل در دانشکده های مهندسی کشورمان به سراغ استادان و مدرسان رشته های فنی و مهندسی برویم . در این میان با دکتر نعمت حسنی، رئیس دانشکده مهندسی آب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی به گفتگو نشستیم . دکتر حسنی دکترای مهندسی عمران با گرایش زلزله و مدیریت بحران را از دانشگاهی در کشور ژاپن دریافت کرده است . پیام ساختمان : به نظر شما در آموزش دانشجویان فنی و مهندسی کشور چه مسائلی باید مدنظر قرار گیرد ؟ اصولا تربیت نیروی متخصص باید در راستای توسعه صورت بگیرد . سیلابس نویسی برای درس های دانشگاهی هم باید از همین منطق خاص برخوردار باشد و حتی الامکان رعایت شود . ازاین رو باید اول برنامه های توسعه کشور و جهت گیریهای آن در زمینه های مختلف ازجمله شهرسازی و امور مهندسی و انرژی و… مشخص باشد . مثلا اینکه بدانیم ما در مسائل توسعه ای خودمان به دنبال چه نوع شهری هستیم و اگر مثلا شهر هوشمند میخواهیم دارای چه ویژگیهایی است و انرژی، ساخت وساز ، ایمنی در برابر زلزله ، امنیت شهری، پدافند غیرعامل ، مبلمان شهری، ساخت ساختمان های مهم و تعیین کننده و… در آن چطور است . بعد از آن باید به تحولات دانش روز توجه شود و اینکه سطح و مرز های دانش جهانی امروز کجاست . پیام ساختمان : نظرتان درباره تعداد فارغ التحصیلان چیست ؟ این موضوع مهمی است که بدانیم در چه قسمت هایی به چه حجمی از نیرو و سرمایه انسانی نیاز داریم . وقتی برنامه های توسعه ای را مینویسیم باید مشخص شود که مثلا نیاز به چه تعداد مهندس یا پزشک داریم و هرکدام در چه قسمت هایی. مثلا مهندس مکانیک بیشتر میخواهیم یا عمران یا سازه یا زلزله و… همه اینها باید در مسائل توسعه ای، هوشمندانه و با دید باز روشن شود تا بعد بر اساس آنها چیزی را که پنج سال دیگر نیاز داریم امروز برای آن برنامه ریزی و تغییراتی در برنامه های درسی دانشگاه ها و پژوهشگاه ها و کار های تحقیقاتی و تحصیلات عالی ایجاد کنیم . پیام ساختمان : اگر ممکن است یک مثال بزنید . مثلا مقوله آمادگی در برابر زلزله همیشه مورد تأیید و تأکید است و اصلا کدام رشته کاری را میتوان پیدا کرد که به زلزله ارتباط نداشته باشد ! به عنوان نمونه روانشناسی ارتباط 100 درصدی با زلزله دارد زیرا کسانی که عزیزی را از دست میدهند نیاز به بازتوانی دارند پس روانشناسان باید با روانشناسی بعد از زلزله و حوادث آشنا باشند و برای این کار مراکزی تأسیس شود . زلزله با اقتصاد ، حقوق ، و… ربط دارد و دانشجویان این رشته ها هرکدام باید حداقل دو واحد مرتبط با زلزله در دانشگاه بخوانند . اصلا بروید ببینید در دوره لیسانس رشته عمران به مسئله زلزله – به عنوان مهم ترین باری که به سازه وارد میشود – چه قدر ارزش قائل شده ایم و واحد درسی زلزله در آنچه قدر است و مقایسه کنید با واحد های دیگر . ببینید درس هایی که واحد های بیشتری دارند مهم تر هستند که دانشجو بداند یا زلزله ! آیا باید زلزله را فقط تئوری گفت یا عملی هم باید دانشجو ببیند ؟ آیا ما آزمایشگاه برای آن داریم ؟ اینها فقط مثال است و منظور همه سیلابس های درسی است و از این لحاظ بین مکانیک و عمران و غیره فرقی نیست . پیام ساختمان : تحصیلات تکمیلی چطور ؟ به نظرم ما ازنظر سطح دانش اشتباه بزرگی را مرتکب میشویم چراکه اصولا کشور های پیشرفته دو سطح تحصیلی بعد از دبیرستان دارند : یکی مهندس است که در دفاتر طراحی و مشاوره ، خدمات دفتری و مشاوره ارائه و طرح تهیه میکند و دیگری تکنسین یا فوق دیپلم است برای اینکه بتواند کار را در سایت های کارگاهی اجرا کند . ما نباید این همه به دکترا و فوق لیسانس اهمیت بدهیم و تحصیلات تکمیلی نباید این انحراف را ادامه دهند . مثلا وقتی به تکنسین اهمیت ندهیم و مقام و منزلتش را حفظ نکنیم و دستمزد مناسب نپردازیم و فقط به مهندسان اهمیت بدهیم ، هر کاردانی با یک دوره کاردانی به کارشناسی، مهندس میشود و توقعش هم بالاتر میرود . این اشتباه بزرگی است . ما در دانشگاه های کشور تکنسین را برای کار های اجرایی و عملی و مهندس را برای کار های دفتری و خدمات مشاوره ای تربیت میکنیم و فوق لیسانس و دکترا اصولا به اندازه دو گروه قبل برای کشور موردنیاز نیست ، چراکه فوق لیسانس ها برای مراکز پژوهشی لازمند و دکترا هم برای خلاقیت در ایده پروری و نوآوری برای اجرایی کردن ایده ها نیاز داریم . پیام ساختمان : جایگاه اخلاق در آموزش کجاست ؟ نظام تربیتی ما باید با پرورش شروع شود که متأسفانه از همان اول آموزشی و با تأکید بر دانش است نه ارزش . یعنی از روز اول ابتدایی تا آخر دوره دکترا فرد یا دانش آموز است یا دانشجو ! یعنی تأکید بر دانش است و روی مباحثی مثل صداقت ، امانت داری، مسئولیت پذیری و… کار نمیکنیم . این در حالی است که دانش باعث خوشبختی و سعادت ما نمیشود ، اگر کسی دانش نداشته باشد موفق نمیشود و دانش برای کسب موفقیت لازم است نه خوشبختی. اینکه کسی نتواند برود به کره ماه ، بدبخت نمیشود ولی دروغ گفتن و خیانت کردن آدم را بدبخت میکند . اینکه من نتوانم دستگاه پیشرفته ای بسازم مرا موفق نمیکند ولی به این معنی نیست که مرا بدبخت میکند . پس گمراهی و هدایت به نظام ارزشی است ولی موفقیت به نظام دانشی است و دانش نباید جای ارزش را بگیرد . ارزش باعث خوشبختی و سعادت ما میشود . اولویت نظام ارزشی و تربیتی بر اساس ارزش هاست ، بعد از آن بینش درست ، سوم دانش و چهارم کنش درست؛ این چهارچرخ برای توسعه صحیح کشور است.