اول، ساختمان های بزرگ دولتی

با سرد شدن هوا و شروع پدیده وارونگی، بار دیگر هوای شهر تهران و بسیاری از شهر های بزرگ کشور به وضعیت هشدار رسید . البته باد های غربی در برخی روز ها تا حدودی یاری رسان شهروندان تهرانی شد اما واقعیت این است که با وجود خودرو هایی که گاه 20 تا 30 برابر خودرو های استاندارد آلودگی تولید میکنند ، باد ، باران و بهبود کیفیت بنزین تنها درصدی از مشکلات را رفع میکند . با این حال اگرچه خودرو های بیکیفیت داخلی متهم اصلی آلودگی هوا شناخته میشوند اما بر اساس نظر برخی از کارشناسان ساختمان های کشور از دو منظر در ایجاد آلودگی تأثیرگذار هستند؛ نخست به واسطه بلندمرتبه سازیهایی که صورت گرفته و مانع وزش باد در سطح شهر ها میشود و دوم سیستم های پرمصرف گرمایشی که عموما از گاز طبیعی بهره میگیرند و دی اکسید کربن بسیار زیادی روانه آسمان شهرهایمان میکنند . پروانه ساخت بر اساس وزش باد نبی الله منصوری، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات در مورد مشکل آلودگی شهر های بزرگ میگوید : «تا زمانی که ساختمان های چندین طبقه میسازیم باید انتظار چنین آلودگیای داشته باشیم .» این استاد دانشگاه با اشاره به جغرافیای شهر تهران و شرایط آب و هوایی این منطقه ، حجم مناسب شهر تهران را یک دوم یا یک سوم شهر های اروپایی میداند ، اما در واقع تهران و کلانشهر های بزرگ کشور از بسیاری از شهر های بزرگ اروپایی تراکم جمعیتی بیشتری دارند . این تراکم نه تنها خود باعث افزایش فعالیت های آلوده کننده ای مانند حمل ونقل ، ترافیک ، صنایع و کارگاه های درون شهری میشود بلکه بر میزان آلودگی ساختمان ها نیز میافزاید . این در حالی است که تهران در 50 درصد ایام سال شاهد وزش باد نیست و جغرافیای این شهر رطوبت و پایداری هوای کمی دارد . در همین راستا مرتضی طلایی از اعضای شورای شهر تهران ، از اعطای مجوز ساخت وساز با در نظر گرفتن وزرش باد پایتخت خبر داد؛ با این توضیح که منطقه 22 تهران در غرب پایتخت بر اساس طرح جامع و تفصیلی، به عنوان منطقه ای برای بلندمرتبه سازی در نظرگرفته شده است . انتشار ریزگرد های ناشی از ساخت وساز کافی است به مناطقی که ساخت وساز سازه های بزرگ در جریان است مانند پل ها و زیرگذر ها سری بزنیم تا حجم بالای آلودگی را احساس کنیم . در این مناطق به جز آلودگی صوتی و مزاحمت هایی که براثر ساخت وساز برای همسایگان به وجود میآید شهروندان باید آلودگی ناشی از تردد خودرو ها و ریزگرد های ناشی از ساخت وساز را در تمام مدت ساخت ، تحمل کنند؛ ذراتی معلق و کوچک تر از 10 تا 2/5 میکرون که به دلیل رعایت نکردن نکات ایمنی در ساخت وساز ها ایجاد میشود . دکتر کاظم ندافی، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت میگوید : «تحقیقات ما نشان میدهد ، 30 درصد ذرات معلق کمتر یا مساوی 2/5 و 10 میکرون ، ناشی از آلودگی موادمعدنی هستند و 70 درصد آن از ترکیب های آلی به وجود آمده اند . ترکیب های آلی عمدتا مربوط به تولید آلاینده هایی میشود که از خودرو ها و احتراق سوخت های فسیلی یا کاربرد آنها ایجاد میشود اما در مورد موادمعدنی، تخریب ساختمان ها ، حمل نخاله های ساختمانی، فعالیت کارگاه های ساختمان سازی در شهر یا حاشیه شهر که برای پروژه های عمرانی مانند ساخت پل و مترو فعالیت میکنند و همچنین کارگاه های تولید مصالح ساختمانی در حاشیه شهر ها ، منشأ اصلی آلودگی ذرات معلق به دلیل وجود موادمعدنی هستند .» به نظر میرسد با بهینه سازی کارخانه های اطراف شهر ها و رعایت اصول ایمنی و سلامت ، انتشار این ریزگرد ها به حداقل برسد ، اما به گفته دکتر ندافی، این مراکز علی رغم وجود قوانینی که آنها را متعهد کرده است ، به دلیل ضعف تکنولوژیک نتوانسته اند به استاندارد های لازم برسند . رئیس مرکز سلامت محیط کار در این زمینه میگوید : «الکتروفیلتر ها ، فیلتر های پارچه ای و ستلینگ چنبل ها باید در این کارخانه ها نصب شوند تا خروجی آنها مطابق استاندارد در هوا تخلیه شود . در حقیقت زمانی که نتوانیم در فرآیند تولید و در مبدأ ، جلوی آلاینده ها را بگیریم باید سیستم کنترل آلودگی را در خروجی کارخانه ها نصب کنیم تا آلودگی به حداقل برسد .» تیغ دولبه برچسپ انرژی فرمالدئید ، اکسید های نیتروژن ، مونواکسید کربن ، رادون و سرب تنها نمونه ای از آلودگیهایی است که از لوله دودکش بخاریها و آبگرمکن ها وارد فضای شهری و بدتر از آن وارد فضای منازل میشود . تکنولوژیهای گرمایشی مانند بخاری، پکیج و شومینه تنها باعث افزایش قبض های گاز و هدر رفت انرژی در منازل نمیشود بلکه بر آلودگیهای زیست محیطی میافزاید . فضلی، کارشناس شرکت بهینه سازی سوخت در مورد راهکار های کاهش این حجم از مصرف انرژی و در نتیجه ایجاد آلودگی به خبرنگار پیام ساختمان گفت : گرچه استاندارد برچسب انرژی ساختمان تدوین شده است ولی بنا بر ملاحظاتی این طرح در بخش واحد های مسکونی عملا هنوز اجرایی نشده است اما در بخش ساختمان های غیرمسکونی هم وزارت نیرو و هم وزارت مسکن و شهرسازی و همچنین شرکت بهینه سازی مصرف سوخت این موضوع را دنبال میکنند . وی با چالشی خواندن بحث مسکن به عنوان تیغی دولبه گفت : برچسب انرژی در قیمت ساختمان تأثیرگذار است اما نباید عاملی باشد که منجر به افزایش قیمت مسکن شود . بنابراین نگرانی بیشتر در مورد عدم مدیریت قیمت هاست اما در بخش غیرمسکونی میتوان آن را کنترل کرد . این کارشناس انرژی ادامه داد : اولین گام برای اجرایی کردن این برچسب ، ممیزی انرژی است و تمام ساختمان ها باید ممیزی شوند و برحسب شاخص ها برچسب انرژی دریافت کنند . البته اگر بودجه در اختیار وزارتخانه ها مطابق قانون قرار گیرد و ساختمان های بزرگ دولتی ارزیابی انرژی شوند که در این صورت میتوان در مورد برچسب صحبت کرد . فضلی با اذعان به پایین بودن کیفیت ساختمان ها در ایران گفت : در صورت اجرایی شدن برچسب انرژی ساختمان ، اکثر ساختمان های ما یا برچسب نمیگیرند و یا برچسب رده G دریافت میکنند . بنابراین باید روش سرمایش ، گرمایش و کیفیت ساختمان ها ارتقاء پیدا کند.