تصاحب بازارهای قیر، به بهای از دست دادن آن

فرشته توکلی قیر این ماده بد بو که کاربرد گسترده آن در صنعت ساخت وساز مسکن و راه سازی بر کسی پوشیده نیست بازار جذاب و سودآوری دارد و هرکس به راحتی با اندک سرمایه و به مدد شرکت هایی که در زمینه راه اندازی این کارخانه ها فعالند، سود سرشاری به دست میآورند و به لطف عدم مدیریت و نداشتن متولی مربوط در این صنعت همچنان در حال زیادشدن هستند. صنعت قیر و البته صادرات آن با داشتن حاشیه سود بالا و از طرفی تقاضای 100 میلیون تن، بازار جهانی بالقوه و ارزآوری بالای آن میتوانست یکی از ارکان اصلی درامد زایی کشور باشد. تولید 4 میلیون تن قیر و صادرات آن رقم کوچکی از این تقاضاست و با وجود داشتن رتبه 7 جهانی در این رابطه تنها 8/3 درصد کل تقاضای جهانی را پوشش میدهیم . در حال حاضر 720 کارخانه فعال در این زمینه داریم و100 شرکت صادرکننده قیر نیز در حال فعالیت هستند. همچنین ورود به این صنعت به آسانی صورت میگیرد به دلیل داشتن تکنولوژی داخلی تولید قیر هزینه راه اندازی یک کارخانه نسبتاً پایین است از طرفی عوامل و رویدادهای داخلی باعث شد که شرکت هایی بیشتر روز به روز به این صنعت سودآور ورود کنند. یکی از این عوامل ورود قیر به بازار بورس در سال 89 بود که تهیه مواد اولیه تولید قیر « وکیوم باتوم » را آسان کرد و محدودیت های خرید این ماده اولیه برداشته شد و همه شرکت ها به راحتی به آن دسترسی داشتند از طرفی افزایش یکباره نرخ ارز و سود بالای صادراتی در یک دوره نسبتاً کوتاه انگیزه ورود به این صنعت را بیشتر کرد و این گونه شد که در سال 91 در بازار داخلی قیر نایاب شد و 98 درصد تولید به دلیل سودآوری به خارج صادر شد و این گونه بحران قیر و کمبود آن در بازار داخل موجب افزایش قیمت و معطل ماندن پروژه های مسکن و راه سازی گردید به گونه ای که در برخی موارد شاهد استفاده از بتن به جای قیر بودیم . این شرکت ها در کنار تولید سودآور خود مشکلاتی نیز دارند که با انگیزه همین سود بالا با دور زدن و حذف موانع و یا گاه استفاده از ابزارهای نادرست بازاریابی حتی به بهای نابودی و از دست دادن بازار دیگر رقبا با آن کنار آمده و آن را به شیوه خودشان حل نموده اند .در اکثر موارد این شرکت ها با استفاده از شیوه های خاص خود تعرفه صادراتی یا حتی مالیاتی نیز نمیپردازند و در نتیجه باز هم سود بیشتری نصیب خود میکند. هزینه تمام شده قیر تولیدی این شرکت ها که در اکثر موارد مجوز تولید هم ندارند بسیار پایین است چرا که در برخی از این شرکت های تولیدی نه از خوراک پالایشگاهی برای تولید قیر استفاده نکرده و با استفاده از نفت کوره و یا مازوت که 4 برابر ارزان تر از خوراک قیر است، اقدام به تولید آن میکنند و این طور میشود که قیر با قیمت پایین تر از قیر باکیفیت به بازار وارد میشود و ازآنجاکه خیلی از پیمانکاران به دنبال هزینه تمام شده پایین تر هستند نتیجه آن خرابی زودهنگام اسفالت ها و ورود بیکیفیت قیر به بازار داخل و نتیجه اسفبار خروج ایران از بازار خارجی و جهانی و از دست دادن بازار چین با ظرفیت 450 تن است که به لطف دید کوتاه مدت بازاریابی این شرکت ها میسر میشود و اینگونه است که ما قدرت خود را در زمینه قیمت گذاری در منطقه از دست میدهیم و برند شرکت هایی که درگذشته نشان خوش نامی ما بودند دچار ضعف میشود . اما یکسونگری در این زمینه و متهم ساختن این شرکت ها به این سوءاستفاده ها کار نابجایی است چرا که خلأ های موجود در کشورمان موجب گرایش این شرکت ها به این نوع تجارت شده است. یکی از مهم ترین دلایل ، انحصارطلب بودن شرکت های بزرگ و تمایل این شرکت ها برای مدیریت کامل بر قیمت گذاری داخلی و غصب بازارهای جهانی است . این شرکت ها بیش از 70 درصد صادرات قیر را در اختیار دارند و به دلیل اینکه خود روزی جزئی از شرکت های نفتی بوده و در نزدیکی پالایشگاه های موردنیاز خود هم حضور دارند،هزینه تمام شده حمل ونقل پایین تری میپردازند و از سویی دیگر به طور مرتب حمایت میشوند. در حقیقت شرکت های کوچک داخلی شانسی برای رقابت با این شرکت ها ندارند. ازسوی دیگر پایین بودن نرخ مازوت و دادن یارانه دولتی به مازوت عملاً فرصت سودجویی بالا را در این عرصه فراهم میکند . در این شرایط متهم ساختن همه شرکت های کوچک به استفاده از مازوت و بدبینی نسبت به بازار قیر ایران کمکی به حل موضوع نمیکند بلکه میبایست تمامی تولیدکنندگان چه بزرگ و نیمه دولتی و چه خرد و کوچک بتوانند از این حمایت ها به یک شیوه و یک حالت برخوردار شوند و یک متولی واحد برای این صنعت ایجاد گردد که نه فقط با دیدگاه انحصاری چند شرکت خاص بلکه با دید منافع ملی به حل مشکلات این حوزه پردازد. بازار چین یکی از این بازارهای فوق العاده جذاب برای این صنعت است که تقاضای آن به اندازه کافی برای تولید همه شرکت های داخلی جوابگوست. بازار اروپا و افریقا هر یک میتوانند درامد بالای ارزی برای کشورمان داشته باشند به شرطی که در این صنعت با همدلی عمل کنیم نه خودخواهی .