معماری با لایه های هزار تو

فولدینگ، سبکی از معماری است که در اواخر قرن بیستم به وجود آمد و فرم های نرم و منحنی از جمله ویژگی های این نوع سبک است. این سبک بر فلسفه ای استوار است که برای اولین بار، توسط فیلسوف فرانسوی، «ژیل دلوز» مطرح شد. فلسفه فولدینگ در ادامه فلسفه ساختارشکنی است که نوعی فلسفه پساساختارگرا به شمار میرود و مبتنی برچندگانگی معنایی و تکثرگرایی است. فلسفه دلوز، یک فلسفه افلاطون ستیز و دکارت ستیز است . به عبارت دیگر می توان بیان نمود که فولدینگ یک طرح ضد دکارتی است و فلسفه فولدینگ منطق ارسطویی را نیز زیر سوال می برد فولدینگ به دنبال تعدد است و می خواهد سلسله مراتب را از بین ببرد . این فلسفه در پی از بین بردن دو گانگی هاست. فلاسفه فولدینگ، گیاهی به نام ریزوم را الگو میآورند که در زیر خاک رشد میکند. این گیاه نه ریشه دارد،نه برگ و تنها شامل ساقه هایی است که به صورت نرم و مواج در دل یکدیگر پیچ و تاب میخورند. معماران فولدینگ همانند پیتر آیزنمن، فرانک گری و زاها حدید این گیاه را به عنوان الگو مطرح میکنند. کارهای سبک فولدینگ، معمولاً متشکل از لایه هایی است که به صورت هم ارتفاع در کنار یکدیگر قرار میگیرند و هیچ یک نسبت به دیگری دارای وجه تمایزی نیستند. این سبک را به دلیل استفاده از فرم های نرم و منحنی با لقب معماری نئوباروک نیز میشناسند. بسیاری معتقدند فرم بازارهای سنتی در بافت قدیمی شهرهای ایران دارای شباهت های زیادی به سبک فولدینگ است و به نوعی این سبک از آن الهام گرفته است. بحث فولدینگ در معماری از اوایل دهه 1990 مطرح شد و به تدریج اکثر معماران نامدار سبک دیکانستراکشن مانند پیتر آیزنمن، فرانک گهری، زاها حدید و حتی معماران مدرنیست مانند فیلیپ جانسون به این سمت گرایش پیدا کردند. از دیگر معماران و نظریه پردازان سبک فولدینگ می توان از بهرام شیردل، جفری کیپینز، گئورگ لین و چارلز جنکز نام برد. همانند دیکانستراکشن، خاستگاه فلسفه فولدینگ در فرانسه و معماری فولدینگ در آمریکا بوده است. گئورگ لین در تعریف معماری فولدینگ می گوید: « فولدینگ یعنی تلفیق نمودن عوامل نامربوط در یک مخلوط به هم پیوسته. » در این رابطه می توان لایه های رسوبی در کوه ها را مثال زد که در اثر فشارهای درونی زمین روی یکدیگر خم شده و پیچ و تاب خورده اند . در عین اینکه هر لایه خصوصیات درونی خود را حفظ کرده است، ولی با لایه مجاور خود درگیر شده و لایه ها به صورت انعطاف پذیری در کنار یکدیگر انحناء پیدا کرده اند . معماری فولدینگ معماری نئو باروک نیز نامیده می شود. در معماری باروک، سبک های یونانی، رومی، شرقی، رومانسک، گوتیک و کلاسیک روی یکدیگر تا می شوند و کالبد بنا و سطوح مواج دیوارها نسبت به شرایط انعطاف پذیرند. همانگونه که در معماری فولدینگ انعطاف پذیری احجام و سطوح مختلف توسط تکنولوژی جدید، که همان رایانه است، انجام می شود. تکنولوژی رایانه قادر است بین دو شکل، شکل های میانی را برای انتقال نرم یکی به دیگری انجام دهد. امروزه با استفاده از رایانه، این انتقال و تغییر شکل به راحتی قابل اجرا است و معماران فولدینگ سعی می کنند معماری را با علم روز همگون و همسو سازند. در این رابطه بهرام شیردل می گوید: « فکر من و همکارانم در معماری و شهر سازی، قابل انعطاف کردن فضاهاست به گونه ای که جوابگوی تفاوت های بی شمار باشد، همیشه معتقد بوده ام باید معماری جدیدی به وجود آید که با افکار و زندگی زمان خود انطباق داشته باشد و فرهنگ و تمدن موجود را غنی ترکند ... انسان با گذشت زمان افکار و خصوصیاتش تغییر می کند بر عکس سایر جانداران معماری هم باید به تبع آن تغییر کند.» «پیتر آیزنمن» به عنوان بانی طرح فلسفه فولدینگ در حوزه معماری واژه « Weak Form» یا فرم ضعیف را مطرح کرده است. فرمی که قابل انعطاف است و خود را با شرایط محیطی وفق می دهد. همانطور که ژله با شکل ظرف خود تطبیق می یابد. لذا فرم ها یا لایه های معماری فولدینگ، در مجاور و همتراز یکدیگر به صورت انعطاف پذیر و در انطباق با شرایط کالبدی، اجتماعی و تاریخی محیط در سایت قرار می گیرند. آیزنمن در طرح خود برای مرکز گردهمایی کلمبوس ( 92-1990) موضوع اشاره شده، در فوق را به صورت کالبد معماری نشان داده است. این مرکز در شمال مرکز شهر کلمبوس و در واقع در مرز بین مرکز شهر و قسمت شمالی شهر قرار دارد. در سمت غرب ساختمان های استریت که یکی از دو خیابان اصلی شهر است عبور می کند و از جنوب تا شمال و مرکز شهر را به یکدیگر متصل می کند. از سه طرف دیگر سایت، بزرگراه های سرتاسری و خطوط راه آهن عبور می کنند و پل های چند طبقه متعدد در اطراف سایت این خطوط را به یکدیگر متصل کرده است. به عبارتی در غرب سایت مهم ترین مسیر ارتباطی محلی و داخل شهری، و در سه طرف دیگر سایت خطوط ارتباطی داخل و بین شهری قرار دارد. تصمیمات اتخاذ شده و یا اطلاعات کسب شده در گردهمایی های داخل این ساختمان از طریق خطوط تلفن، فاکس و اینترنت و همچنین مطبوعات و رسانه های مختلف به سراسر کشور منتقل می شود. لذا از یک طرف این ساختمان مرکز تبادل اطلاعات است و لایه های مختلف از این مرکز این اطلاعات را به مناطق مختلف منتقل می کنند . از طرف دیگر این مکان مرکز خطوط ارتباطی محلی و بین شهری است و لایه های مختلف راه های ارتباطی از چهار طرف این ساختمان عبور می کنند.