مجریان را ازدست می دهیم

گروه گزارش : پروفسور علیرضا خالو متولد اهواز در سال 1335 ، تحصیلات کارشناسی خود را در رشته مهندسی عمران در دانشگاه ایالتی تگزاس و کارشناسی ارشد خود را در رشته سازه در دانشگاه ایالتی ویرجینیای غربی و دکترا را در گرایش سازه در دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی با رتبه عالی به پایان رساند . وی چندین کتاب تخصصی، ترجمه و تألیف نموده و در تهیه مقررات ملی ساختمان و آیین نامه طراحی نقش اساسی داشته است . متن زیر حاصل گفتگوی پیام ساختمان با این استاد برجسته در زمینه کیفیت ساخت وساز در کشورمان است : پیام ساختمان : بــه عنـوان یک عضو هیئــت علمی دانشـگاه ، کیفیت ساخت وساز در کشـور را چگونه ارزیابی میکنید ؟ این سؤال در همه جای دنیا مطرح است و منحصر به جامعه مهندسی ایران نیست چون همه دوست دارند رو به بهبود و پیشرفت باشند . اما در خصوص کیفیت ساخت وساز های ما میتوان گفت با گذشت زمان به خصوص از سال 1900 به این طرف ریسک در ساخته های ما کمتر شده است ، درصورتی که همین الان در بسیاری از کشور ها مرگ ومیر و تلفات بر اثر زلزله بالاست . در کشور ما بعد از زلزله منجیل در سال 1369 و تلفات و خرابیهای آن ، تغییرات قابل توجهی ایجاد شد و بعد از زلزله بم هم حساسیت آیین نامه ها و سازمان نظام مهندسی و دقت مهندسان ناظر بیشتر شد . درمجموع رشد و پیشرفت خوبی حاصل شد ولی هنوز آن چیزی که مورد انتظار ماست فراهم نشده است . اینکه چه کسانی باعث این امر میشوند هم باز خود ما هستیم و کس دیگری نیست . پس بخشی یا گروهی از ما کارش را درست انجام نمیدهد و ما راجع به آن باید صادق باشیم . پس قضیه چیز خیلی پیچیده ای نیست . البته در کنار عامل اصلی، پارامتر های دیگری هم مطرح میشود . پیام ساختمان : قبل از عوامل دیگر ، ابتدا عامل اصلی را بفرمایید . صنعت ساختمان ما در حال رشد و پیشرفت است و کیفیت ساخت وساز ما بهبود پیدا کرده و چون من خودم هم آدم مثبت نگر و رو به جلویی هستم نمیخواهم وضع موجود را مأیوسانه بیان کنم . ما در بخش محاسبات پیشرفت های خیلی خوبی داریم . یعنی ازنظر نرم افزاری و تحلیل سازه ها به صورت دقیق ، جزو کشور های پیشرو در جهان هستیم ولی در بخش اجرایی نسبت به متوسط جهانی عقب هستیم . از نظر مصالح و به کارگیری مصالح مناسب ، اجرا و مدیریت اجرا و نیز استفاده از نیروی متخصص مشکلات داریم . الآن تعداد فارغ التحصیلان ما در رشته های مهندسی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در مقایسه با بعضی از کشور ها پیشرفته به نسبت جمعیت فراتر میرود . مثلا به نسبت آلمان و چند کشور پیشرفته دیگر این نسبت چند برابر است؛ ولی ما داریم لایه ای میانی را از دست میدهیم . پیام ساختمان : منظور شما از لایه میانی چیست ؟ در صنعت ساختمان ما یک قشر بسیار تحصیل کرده از یک سو و یک قشر بسیار ساده و بیتخصص از سوی دیگر هستند و ما داریم قشر میانی اجراکننده که میتواند از کلاس 9 دبیرستان تا فوق دیپلم باشد را از دست میدهیم . اگر همه فوق لیسانس یا دکترا باشد چه کسانی باید اجرا کنند ؟ الآن قسمت انتقالی نداریم و مشخص نیست اجراکننده کار کیست . متأسفانه ما در این قسمت سرمایه گذاری نکرده ایم . اتفاقا شخصی که در سطح دیپلم یا فوق دیپلم است ولی به صورت تخصصی جوابگوی بخش ویژه ای از ساختمان است از بعد اقتصادی هم ممکن است درآمدش از شخص دکترا هم بالاتر باشد که هیچ اشکالی ندارد . چنین شخصی موقعیت اجتماعی اش هم باید بالاتر باشد چون دارد معضلی از جامعه را حل میکند ، پس یک فوق دپیلم باید 5 برابر من درآمد داشته باشد چون اگر او نباشد سیستم ما میخوابد و متأسفانه ما داریم آن لایه را از دست میدهیم . ما باید این موضوع را در کشور از بخش های بالای جامعه به بخش های پایین هدایت کنیم . الآن انگار هر شخصی اگر دکتر نباشد اصلا جایگاه ندارد درصورتی که چنین چیزی نیست ! مدرک برای برخی مشاغل و جایگاه ها نیاز است ولی کسی که مدرک دارد باید ذهنیت آن قسمت را هم داشته باشد . در سطح جهانی هم همین طور است و در دنیا هم کسانی که تغییرات بزرگ ایجاد کرده اند آن را موضعی و برای بخش کوچکی از جامعه ندیده اند . ما الآن سازمان نظام مهندسی، مرکز تحقیقات ، دانشگاه شریف ، انجمن بتن ، سایر دانشگاه ها و پژوهشگاه ها و را داریم ولی همه اینها که اهرم اجرایی ندارند . باید ببینیم به کسانی که کار ها را انجام دهند چه قدر در سیستم مان بها میدهیم و فوق دیپلمی که میتوانند روش اجرایی صحیحی را ارائه کند این سیستم چه نگاهی به او دارد . میگوید این شخص قابلیت دارد ولی هنوز دکتر نشده ! سازمان ها و ادارات و دانشگاه ها نمیتوانند درگیر اجرا شوند و ما باید دنبال مجریانی باشیم که خودشان کننده و درگیر کار باشند . افراد با تجربه ای که دوره های کاربردی گذرانده اند باید در این قسمت جایگاه پیدا کنند و باید بهای زیادی به آنها داده شود . ما باید پیشگیری کنیم و اگر این روند ادامه داشته باشد شاید مجبور شدیم آن لایه را از کشور های دیگر تأمین کنیم . پیام ساختمان : غیر از بخش اجراکننده ، چه عوامل دیگری در کیفیت ساخت مطرح میشوند ؟ در کنار عامل اصلی، پارامتر های اقتصادی هم مطرح میشود . ضرب المثلی میگوید من ترجیح میدهم جنس گران قیمت و پردوامی بخرم تا چند جنس ارزان قیمت ولی کم دوام . ما در صنعت ساختمان سرمایه گذاری میکنیم ولی بحث «ارزش مالی عمر سازه» ، هنوز آن طور که باید مطرح نشده است ، درصورتی که هر ساختمانی بتواند بیشتر عمر کند باید قیمت بیشتری داشته باشد؛ نه اینکه فقط هزینه اولیه در نظر گرفته شود بلکه در طولانی مدت هم هزینه ها باید جزو محاسبات باشد . موضوع دیگر اینکه ما باید به روش های نوین و کار های پیشرفته جهانی و صنعت سازی هم وارد شویم . صنعتیسازی، تولید انبوه یک محصول یا سازه یکسان و روش های جدید میتواند در بخش های مختلف در سقف ها ، سازه ها و روش های اجرایی مطرح باشد . ما هنوز به روش های سنتی خیلی بها میدهیم ، درصورتی که باید به جایی برسیم که بتوانیم خودمان را در سطح جهانی مطرح کنیم . الآن سازه های ما بالای 5 طبقه هستند و ما باید توجه داشته باشیم که جوش در ساز های فولادی بسیار مهم است و تا جایی که امکان دارد باید از ساز های جوشی پرهیز شود . دنیا سال هاست که از این نوع سازه دور شده و اگر هم هست باید کارخانه ای باشد نه در کارگاه . خوشبختانه در کشور ما سازه های پیچ و مهره ای مطرح شده که البته در آن هم برای سازه های بلند باید پارامتر های خاصی موردتوجه قرار گیرد . مثلا باید موضوع آتش سوزی در سازه های فلزی بلند را جدی بگیریم . الآن شاید مشکلی نداشته باشیم ولی چند سال دیگر که تمام سازه های ما بالای 10 طبقه خواهند بود در خیلی از شهرهایمان ، خواهیم دید که اطفای حریق بسیار مشکل خواهد بود . باید نرخ حرارت را محاسبه کنیم تا بدانیم آن سازه برای چند ساعت باید دوام بیاورد . اینها پارامتر هایی هستند که باید دیده شوند .