مقبره پیرپالان دوز

وارد حرم امام رضا(ع) که میشوی، در قسمت شمال شرقى حرم بنایى چهارگوش با گنبدى پیازی شکل و و زیبا بر فراز آن و ایوانی آجری روبه روی آن میبینی که شکوه وصف ناپذیری دارد. این آرامگاه مربوط به محمد عارف عباسی، از عرفای بزرگ قرن دهم هجری معروف به پیر پالان دوز است. میگویند وی از اقطاب مهم سلسله ذهبیه بوده است اما به خاطر عشق و ارادت به امام رضا (ع) همیشه روبه روی حرم و در همین مکانی که مقبره وی قرار دارد، ،به کار کفاشی و پالان دوزی مشغول بوده و پس از شتافتن به دیار باقی نیز همان جا دفن میشود. ابن بنا در سال 985 قمری توسط سلطان محمد خدابنده ساخته شده و بعد از انقلاب نیز توسط آستان قدس بازسازیشده است. نقل است روزی شیخ بهایی روزی از او می پرسید: ای پیرمرد! چرا جای دیگری نمیروی و در همین مکان زندگی میکنی؟ پاسخ می دهد: ای شیخ! من عاشق امام رضا هستم. قادر بر کیمیاگری هم هستم اما از امام جدا نمیشوم. برخی معتقدند قبل از اینکه پیر پالان دوز در این مکان دفن شود یکى از عرفاى مشهور توس به نام ابونصر سرّاج در اوایل سده پنجم در آنجا مدفون شده است. در داخل مقبره احساس خوبی به آدم دست می دهد.آرامش را از طریق نقاشیهایی که بر سقف ها شکل گرفته و از دوران صفوی به جای مانده اند میتوانی حس کنی. نمای بیرون و درون مقبره با لچکیهای کاشیکاری و زیبا زینت یافته است.سقف این بنا مثل تمام بناهای دیگر بسیار ساده است و فقط در وسط آن یک نقش به کار رفته که خیلی تیره است. داخل آرامگاه، شاه نشینى وجود دارد که یزدی بندیهایی نیز در بالاى آن اجرا شده و جلوه بسیار زیبایی دارد. بدنه هاى بنا، از دوران صفویه، داراى تزئینات نقاشى بوده که بر اثر گذشت زمان و نفوذ رطوبت، جز بخش کمى از آن، که مرمت و ثابت شده، بقیه از میان رفته است. در زیر کاسه گنبد نیز ترنج زیبایى با نگاره هاى گیاهى نقش اندازى شده است. نماى خارجى بنا به ایجاد تاق نماهاى تیزه دار آجرى و پشت بغل هاى کاشى و قاب هاى مستطیل تزئینى بر فراز آنها، در عین سادگى، منظره اى زیبا دارد. سطح گنبد پیازى شکل فراز بنا که بر روى گردنى استوانه اى شکل استوار شده، داراى پوشش ساده اى از کاشى فیروزه اى است. شکل کلى بنا و بازمانده هاى نقاشى هاى درون آن، بنا را اثرى از دوران صفوى معرفى مى کند که در سال 985 هـ.ق ساخته شده است. تاریخ مزبور، بر کتیبه سنگ سفید مربعى کنده شده است. مقبره پیر پالان دوز در مشهد، خیابان نواب صفوی، ضلع شرقی حرم امام رضا (ع) واقع شده و این اثر در تاریخ 5 اردیبهشت 1356 با شماره ثبت 1375 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.