معماری شهری دچار تهاجم غربی

مهران مطلق* رنگ باختن مفهوم و هویت معماری در ساختار شهری امروز دردی است که نسبت به درک و تشخیص بهینه آن هم ردیف با توسعه و پیشرفت ساختارهای زیست محیطی در فضاهای شهری امروز بدان گرفتارشده ایم و فرم هایش در پی تکرار و تقلید بدون درک زمان و مکان و ترکیب آن با علم و دانش از جهات مختلف جهان بینی و تکنولوژی شکل میگیرند و هویت بهسازی و نوسازی در فضاهای شهری را ازدست داده و معماری امروز ما را گرفتار دور باطل کرده که رهایی از آن نیازمند تفکری عمیق در عوامل اثرگذار جهت رسیدن به نقطه و کاوش برای یافتن راه حل هایی علمی و منطق گراست . بهسازی و نوسازی، فضاهای شهری نیازمند دستیابی به معماری معاصرِ با هویت است که تلاش در این راستا از نگاه هویت معماری و شهرسازی پاسخی است به نیازهای فطری انسان، در کنار تمامی نیازهای مادی که دارند. سرآغاز ورود به راه حل های بهسازی یا نوسازی در بافت های فرسوده یا جدید شهری، توجه به هویت و هویت بخشی در گرایش های معماری امروز به منظور رسیدن به درک و تشخیص ارزش آن از نگاه بهره وری بوده و از این طریق هویت بخشی معماری در مقوله زمینه گرای شهری افزایش مییابد. در معماری امروز شرایط متفاوتی در ساختار بافت های شهری احساس میشود که با سیر تحول گذشته خود متفاوت است. در آنها همچون گذشته تفکر فلسفی معینی حاکم نیست و در حوزه اندیشه و نظریه معماری همگون با فضاهای شهری نوعی بلاتکلیفی در هویت احساس میگردد. البته ذکر باید کرد که تقلید آیینه وار از آثار گذشته و بدون درک موقعیت و شرایط شهری نیز امری بیثمر و حتی گاهی مخرب خواهد بود. اساس شناخت بافت های شهری درک زمینه ساختار و بافت های آنهاست نه آنچه به منزله ازهم گسیختگی فرهنگی شهرنشینی در شهرهای امروز رؤیت میگردد و نه آنچه که درنهایت آشفتگی پیشرفت تکنولوژی در کلان شهرهای جهان اول میبینیم، بلکه با هم آوازی مطلوب بین زمینه و هویت شهرها با بافت های نوساز و فرسوده آنها میتوانیم به یک نوسازی در بعد اقتصادی و اجتماعی رسیده و از آشفتگی آنها که در طول نزدیک به نیم قرن اخیر با آنها به سختی مواجه بوده ایم پیشگیری نماییم و به یک راهکار مقابله به مثل با آنها رسیده و پایداری در توسعه و بهسازی شهرها را افزایش دهیم تا با مشکل امروز مسکن مهر روبه رو نشویم که پاسخ کوتاه در این مقوله از نگاه بیهویتی و ناپایداری است، هرچند در بعد سیاسی و اقتصادی در یک نگاه کوتاه مدت مؤثر بوده اما درنهایت، بیهویتی ساختار نوساز شهری آن را لمس میکنیم. معماری در ساختار شهری امروز دچار نوعی از تهاجم فرهنگ غرب شده که فاقد درک واقعیت های جامعه ماست و از سوی دیگر در شرایط اجتماعی و فرهنگی آشفته جامعه ای قرار گرفته که در طول کمتر از چهار دهه تغییر ساختار زیست محیطی صد در صد (مهاجرت از روستاها به شهرها) را در پی داشته است . لذا باید در جایگاه دیگری به دنبال مفهوم هویت در معماری همگون با ساختار شهری امروزمان گشت چراکه برخلاف گذشته از معنای قدیمی خود فاصله گرفته و با تحول و توسعه ساختار زیست محیطی آشفته شهری امروز نتوانسته است هم آغوش فکری قابل بیان و درک، به ویژه از نگاه توسعه در بهسازی و نوسازی بافت های نوساز و فرسوده شهری داشته باشد، بلکه گریبانگیر بیهویتی فرهنگ معماری در بافت شهری است. ارائه راه حل های یک طرفه در بعد تکنولوژی یا نوسازی و یا تعریف معابر شهری و مشوق های مالی و اضافه تراکم و یا تدوین ضوابط و مقررات شهرسازی و توسعه مسکن (همچون مسکن مهر) و یا حتی نگرش تک بعدی در نوسازی بافت های فرسوده شهری و یا قانون شهرداریها و مصوبات شوراهای شهری از نگاه تک بعدی اقتصادی نمیتواند پاسخگوی ما در هویت بخشی ساختار مطلوب شهری و شهرنشینی پایدار بدون درک و پذیرش انواع روش ها و چهارچوب های تصمیم گیری جمعی با بهره گیری از تکنیک های جدید باشند. *عضو سازمان نظام مهندسی استان تهران