پل سازی در ایران

واژه پُل در زبان فارسی برگرفته از پوهل پهلوی (پول) است. در عربی آن را «جسر» یا قنطره و در ترکی «کرپی» یا «کول پی» نامیده میشود. پل به معنای بسیار ساده آن تاق (قوس زده شده بین دو پایه) یا گذرگاه (محل عبور از دره ، خندق، رودخانه و سایر عوارض طبیعی) است که یک سازه معماری است. پل سازی ازنظر زمانی ، تاریخی به اندازه راه سازی دارد، بدین معنی که در ساخت راه و برقراری قطعه ها با موانع مختلف به یکدیگر، احتیاج مبرمی به پیونددهنده آنها یعنی (پل) است. کاوش های باستان شناسی و چگونگی تفسیر آنها گواهی میدهند که اولین پل های ساخته شده دست بشر ساده و کم دوام بودند.انداختن تنه درخت در دو طرف یک دره یا رودخانه جهت عبور، معنی پل را به خوبی تداعی میکند. راه سازی و به تبع آن پل سازی در اشاعه تمدن بشری نقش مهمی در دنیای کهن داشت. ردپای تاریخ پل سازی را باید در پل های قوسی شکل یک دهانه، جست وجو کرد. در کاوش های باستان شناسان تاق به عنوان یک سازه در 4000سال ق.م در خاورمیانه به کاررفته است و ایرانیان از پیشگامان ساخت اولیه این سازه بودند. کاربرد این تاق توسط رومیان در پل سازی به 700ق.م برمیگردد. در میان اقوام شرقی، ایرانیان، هندیها و چینیها را میتوان جزو برجسته ترین، معماران آن دوره تاریخی دانست، اما ایرانیان همچنان در هنر تاق زنی پیشتاز و پیشرو بودند. کندوکاو در مسائل اقلیمی نشان دهنده این موضوع است که اصولاً ایران سرزمینی کویری یا جلگه ای کم آب محسوب میشود، اما در دامنه های کوه های البرز و زاگرس به دلیل بارش برف و باران رودهای پرآبی جاری است و برای گذر از آنها ساخت پل ضروری به نظر میرسید. با توجه به مطلب ذکرشده بدیهی است که مطابق با شکوفایی تمدن، ایران در پل سازی پیشگام تر از اروپا باشد. در ایران باستان جهت برقراری ارتباط بین شهرها و حفظ امنیت آنها راه های شاهی و تجاری و فرهنگی احداث شد. راه ابریشم که شمال و جنوب و شرق و غرب را به هم پیوند میداد یکی از این راه ها بود و ساخت پل های متعدد در بین راه ها اجتناب ناپذیر به نظر میرسید. راه شاهی از لیدیه شروع و پس از طی 416 فرسخ معادل 2500 کیلومتر و گذر از روی پل دختر به شهر شوش میرسید. طول راه ابرشیم نیز 8000 کیلومتر بود. از بقایای پل های قبل از هخامنشی غیر از دو نمونه که در لوح های شوش و بابل مربوط به تمدن های عیلام و بین النهرین و نشانه ای هم از دوره مادهاست و توسط باستان شناسان کشف شده، اثری سالم وجود ندارد و تقریباً اکثریت آنها تخریب شده اند. پل های روی رودخانه های کرخه و دجله و فرات و کوه های زاگرس به ترتیب متعلق به تمدن های،عیلام و بین النهرین و سرزمین مادها میباشند. قابل ذکر است ساخت پل ها در دوره ساسانیان به اوج عظمت خود رسید، پل بابل متعلق به زمان 600 ق.م روی رودخانه فرات با طول زیاد و عرض 9 متر که بر الوارهای چوب و پایه سنگی استوار بود، زده شد. از این پل در متون کهن یاد شده است. برخی از باستان شناسان و پژوهشگران معتقدند : قدیمیترین پل، بر روی رودخانه ارس زده شده که متعلق به دوره اورارتوها میباشد. این پل در قرن هشتم ق.م تخریب شد. بنای تاق جهت ساخت پل، بر روی پایه های عظیم و ستبر را ایرانیان ابداع کردند. هرودت مورخ بزرگ یویانی در مورد دو نمونه کار فوق از بنای پلی بر روی رودخانه آراکس نزدیک تخت جمشید یاد میکند. ساده ترین نوع پل های معلق با استفاده از سازه های چوبی، سنگ و الیاف ساخته میشد. مهم ترین پل در دوران هخامنشی که آنتی گونوس سردار اسکندر در حمله به ایران از روی آن گذشت، پل تنگ روی رود صیمره(سیمره) در استان لرستان است. ادامه دارد...