برنامه های دولت برای کاهش اتلاف برق

فرشته توکلی طرح تحول بنیادی و جهادی به طورجدی به منظور جلوگیری از اتلاف برق در جریان تولید انتقال و توزیع آن آغاز شد . اهمیت این طرح به جهت میزان بالای اتلاف انرژی برق در کشورمان نسبت به استاندارد های جهانی است . طبق آمار های غیر رسمی میزان این اتلاف ، گاهی در حدود 30 درصد و طبق آمار وزارت نیرو در حدود 15 درصد برآورد میشود که در صورت تنها یک درصد کاهش اتلاف 2/6 میلیارد کیلووات معادل 2 هزار میلیارد تومان صرفه جویی خواهد شد . به طورکلی امکان صفر بودن میزان این اتلاف در حالت عادی غیرممکن است چراکه عوامل فنی و غیر فنی در ایجاد این اتلاف تأثیرگذارند ، اما نکته حائز اهمیت این است که ایران 8 درصد بیشتر از نرم جهانی اتلاف انرژی برق دارد . در همین راستا برنامه های مختلفی در وزارت نیرو در حال انجام است تا به هدف کاهش 10 درصدی تا پایان سال 1393 برسیم هرچند این درصد به نظر آرمانی و خوش بینانه میرسد زیرا کشوری همچون کره با داشتن 29 درصد اتلاف انرژی در مدت 25 سال آن را به 8 درصد کاهش داد ، یعنی سالی در حدود 1 درصد کاهش ، که البته این مقدار کاهش در برنامه وزارت نیرو نیز از سال آینده با تعیین اعتبار سالانه تدوین شده است . استراتژیهای کاهش تلفات سه استراتژی در این برنامه تعیین شده است؛ کاهش تلفات و بهبود راندمان تولید در شبکه ، مدیریت تلفات فنی و در آخر ارتقای تکنولوژی تجهیزات سه استراتژی کلان دولت در این راستا هستند . اقدامات دولت از سال 92 وارد حوزه عملی شده که در برخی موارد به سرعت و در برخی دیگر به دلیل کمبود اعتبار به کندی صورت میگیرد . حمید چیت چیان وزیر نیرو در آخرین مصاحبه خود چند راهکار عملی در حال اجرا را اعلام کرد و از پیشرفت و خوش بینی نسبت به رسیدن اهداف از پیش تعیین شده گفت . یکی از محور های مهم در کاهش تلفات برق بهینه سازی در نقطه آغازین تولید اولیه یعنی نیروگاه های کشورمان است . از سال 1392 موضوع تلفات انرژی در نیروگاه ها و راندمان تولید در اولویت کار دولت قرار گرفت و راهکار نخست دولت محسوب میشود . سهم اتلاف انرژی در روند تولید برق در نیروگاه ها حدود 60 میلیارد دلار برآورد میشود . به زعم برخی کارشناسان نیروگاه ها متهمین اصلی در حوزه اتلاف برق هستند چرا که میزان راندمان تولید برق در نیروگاه ( به طور مثال گازی) در بهترین حالت 40 درصد است و نسبت به متوسط 45 درصدی جهان که در برخی از کشور ها همچون ایتالیا به 80 درصد میرسد ، فاصله داریم . این بخش عظیم از انرژی در روند تولید بدون استفاده از بین میرود به همین دلیل در راستای بهره وری و کاهش اتلاف برق در نیروگاه ها ، طرح تبدیلی تمام نیروگاه های گازی به نیروگاه های سیکل ترکیبی از ابتدای سال 92 به طورجدی دنبال شده و در بودجه سال 94 نیز پیگیری و اجرای آن مدنظر قرار گرفته است . طبق برنامه تمام نیروگاه هایی که ظرفیت تبدیل شدن به نیروگاه سیکل ترکیبی را دارند در نوبت واگذاری به بخش خصوصی و غیردولتی به منظور تولید بهینه برق قرار میگیرند . در سال 93 بیشترین سهم تولید برق در نیروگاه ها ، 35 درصد به بخش نیروگاه گازی و 24 درصد به بخش نیروگاه سیکل ترکیبی قرارگرفته است . با اجرای این طرح سهم بیشتری به نیروگاه های سیکل ترکیبی داده میشود و این امیدواری وجود دارد که تلفات انرژی در نیروگاه های کشور کاهش یابد . نیروگاه های سیکل ترکیبی در حقیقت نیروگاه هایی هستند شامل توربین های گازی و توربین بخار که با استفاده از حرارت موجود در گاز های خروجی توربین های گازی برای تولید بخار آب موردنیاز توربین های بخاری استفاده میشود . دمای بالای این گاز های خروجی گاهی به 600 درجه سانتی گراد میرسد و این میزان دما برای به چرخش در آوردن توربین های بخاری کافی است . در حقیقت در روند تولید در توربین های گازی نیمی از انرژی هدر میرود که در صورت استفاده از گاز های خروجی و بازگشت آن به سیکل تولید تا 50 درصد به راندمان تولید برق افزوده خواهد شد . میکرو نیروگاه ها راهکار دیگر وزارت نیرو ساخت و توزیع میکرو نیروگاه های آبی است . ازآنجاکه تولید در نقطه مصرف هزینه ها را کاهش میدهد و از اتلاف برق در طول مسیر انتقال خواهد کاست ، میکرونیروگاه های آبی موردتوجه وزارت نیرو قرار گرفته است . این نیروگاه ها در مزارع ، شیلات ، کارخانه ها و نقاط دور دست بیبهره از برق و یا در نقاط انت هایی شبکه برق قابل اجرا است . به طوری که هر مالک صنعتی میتواند با داشتن هر کانال آبی در حیطه خود نیروگاه برق کوچکی را با ظرفیت 8 ، 22 و 50 کیلووات نصب کند . هزینه این نیروگاه ها هم در حدود60 میلیون تومان برآورد شده و امکان فروش برق تولیدی به شبکه توزیع نیز از طریق تسهیلات جدید وزارت نیرو مهیاست . راندمان بالای 60 تا 70 درصدی در این میکرونیروگاه های آبی توجیه اقتصادی بالایی دارد چراکه بدون در بر داشتن هزینه سوخت تنها با نصب یک حوضچه جریان آب میتوان انرژی برق تولید کرد . نیروگاه های CHP راهکار سوم وزارت نیرو نیروگاه های ‍CHP است که به نیروگاه های تولید همزمان برق و گرما در محل تولید معروف هستند . تولید همزمان موجب کاهش آلایندگی و راندمان بالای مصرف سوخت و کاهش اتلاف برق میشود ، اما در این نیروگاه های کوچک نیز مانند نیروگاه سیکل ترکیبی از سوخت برای تولید برق استفاده شده و گرمای حاصل از سوخت نیروگاه به مصارف گرمایشی و سیستم های تهویه و دیگر موارد میرسد . نیروگاه های CHP در حقیقت خودگردان بوده و در مراکز صنعتی قابل اجر هستند . دولت در پی آن است که با پراکنده کردن انواع نیروگاه ها در کشور بخشی زیاد از هزینه های انتقال و اتلاف برق در طول پروسه انتقال کاهش پیدا کرده و شیوه تولید در محل به هدف خود برسد . البته جای این نکته خالی است که جز به کمک بخش خصوصی و حمایت این بخش پروژه های این چنینی قابل اجرا نخواهد بود پس موانع برای ورود این بخش باید برداشته شود تا منتظر نتیجه مدنظر دولت باشیم . راهکار های دیگر حمید چیت چیان راهکار چهارم را حذف شبکه های فشار ضعیف برق میداند که در سالیان گذشته بسیار گسترده شده اند و سهم بالایی از اتلاف برق در مسیر انتقال به این شبکه مربوط است . دولت به دنبال جایگزینی شبکه فشار ضعیف با شبکه های فشار متوسط و کوتاه سازی مسیر انتقال از طریق حذف شبکه های ضعیف است . راهکار پنجم جداسازی کنتور ها از محل مصرف به کنار ترانس ها و در کنار آن تعویض سیم کشیها با انواع استانداردی است که قابل سرقت و یا دستکاری نباشند تا از این طریق 15 درصد از اتلاف برق ناشی از سرقت ها کاسته شود . در آخر دولت از طریق تولید و توزیع لامپ های LED و ارتقای سطح استاندارد مصرف تجهیزات خانگی و صنعتی به دنبال کاهش اتلاف از درون خانه ها است . راهکار های دولت به نظر جامع و کامل میآید ، باید دید در عمل این برنامه ها تا چه حد به هدف آرمانی کاهش 10 درصد آن هم در یک سال دست مییابد . گرچه مدیریت مصرف و تبلیغات ستون فقرات سیاست های وزارت نیرو به شمار میآید اما در عمل جای پژوهش ها میدانی و اجتماعی و همچنین سیاست های کاهش موانع ورود بخش خصوصی در این میان خالی است . همچنین در این مقاله بر راهکار های اجتماعی و نقشی که اصلاح فرهنگ مصرف میتواند در کاهش تلفات داشته باشد ، اشاره ای نشده است.