بازی تاج و تخت و قیمت نفت

خبر درگذشت ملک عبدالله 90 ساله موجب تلاطم موقتی در بازار نفت جهان شد ، به گونه ای که بهنگام تهیه این گزارش قیمت نفت «وست تگزاس اینترمدیت» با افزایشی 2 درصدی به 47 دلار به ازای هر بشکه رسید و محموله های نفت برنت نیز به قیمت 30/49 دلار مبادله شد که نسبت به روز پیش از آن 78 سنت افزایش داشته است . بااین همه کارشناسان پیش بینی میکنند در سیاست های نفتی کشور سلطنتی عربستان تغییری رخ ندهد ، به ویژه اینکه سلمان بن عبدالعزیز پادشاه جدید عربستان شخصی محافظه کار شناخته میشود که پیش ازاین هم در سیاست های این کشور دخالت داشته است . از سویی استاندار سابق ریاض خود از اعضای پیر خانواده سلطنتی کهنسال سعودی است که از آلزایمر هم رنج میبرد . این موارد باعث شده تا کارشناسان سعودی آینده پرتلاطمی را برای عربستان پیش بینی کنند . علی النعیمی، وزیر نفت 79 ساله این کشور که از سال 1995 عهده دار این وزارتخانه مهم بوده است در جایگاه خود ابقا شده اما معلوم نیست که در سال های آینده نیز در این سمت باقی خواهد ماند یا خیر . از پادشاهی تکنوکرات به پادشاهی محافظه کار شاید عنوان کلماتی چون تکنوکرات و محافظه کار برای اتلاق به پادشاهان عربستان دقیق نباشد اما در تحلیل سیاسی این کشور بسته ، ملک عبدالله شخصیتی مترقی به حساب میآمد؛پادشاهی که خود در پیری به سلطنت رسید و در هنگام ولیعهدی از یک سکته مغزی جان سالم به در برد . مهم ترین چالش او در دوران سلطنت را میتوان «بهار عربی» دانست که پس از آن رویکرد سختگیرانه به جای سیاست سنتی دیپلماسی پولی در دستور کار دیپلماسی عربستان قرار گرفت . پشتیبانی سخاوتمندانه عربستان در قبال متحدانی چون حسنی مبارک و مخالفت با بشار اسد و اخوان المسلمین و رقابت منطقه ای با ایران در راستای همین سیاست بودند . ملک عبدالله با انتقاد از سیاست های اوباما در منطقه دموکراسی را تهدیدی خطرناک برای منطقه دانست . او همین واکنش را در مقابل چالش های داخلی نیز به پیش برد و نیروی نظامی خود را به بحرین که آن را «خارج نزدیک» میدانست گسیل کرد تا اعتراضات را سرکوب نموده و امنیت کشور را تضمین کند . همین واکنش در منطقه شیعه نشین عربستان نیز تکرار شد . بااین همه ملک عبدالله با اولین تصمیم خود پس از به تخت نشستن خانواده سلطنتی را شوکه کرد . وی کمک های مالی به 7 هزار شاهزاده سعودی را قطع کرد و 130 میلیارد دلار صرف ساخت 500 هزار واحد مسکونی ارزان قیمت و افزایش حقوق کارمندان دولت کرد تا بتواند وفاداری شهروندان را به پادشاهی سعود بخرد و رضایت آنها را کسب کند . برخی از رسانه های غربی از وی با عنوان «پادشاه مصلح» یاد کردند که سعی دارد سنت های بدوی و صحرایی را با جهان مدرن سازگار کند . او حتی صفحه فیس بوکی راه اندازی کرد تا مردم به طور مستقیم بتوانند با وی در ارتباط باشند . سلمان بن عبدالعزیز اما چنین جهت گیری ندارد؛ پادشاه 80 ساله کنونی عربستان سعودی که با درگذشت دو ولیعهد سابق ( امیر سلطان در سال 2011 و امیرنایف ) به ولیعهدی و سلطنت رسید ، به محافظه کاری شهره است و دموکراسی را سمی برای عربستان میداند . آخرین پادشاهی که قبل از کشف نفت در عربستان متولدشده است از اعضای جناحی از قدرت است که به پسران «سدیری» معروفند . او یکی از هفت پسر ملک عبدالعزیز بنیان گذار پادشاهی سعودی از یکی از همسرانش به نام حصه بنت احمد السدیری است که چند تن از آنها هنوز زنده هستند . بر اساس گزارش ها انتظار میرود که سلمان تأکید بیشتری بر اجرای قوانین مذهبی داشته باشد . سرنوشت نفت افزایش قیمت نفت بعد از خبر درگذشت پادشاه عربستان سعودی در حالی اتفاق افتاد که در ماه های اخیر با تصمیم نشست صد و شصت و ششم اوپک مبنی عدم تغییر در سقف تولید اعضا ، قیمت نفت به شدت کاسته شد . برخی تحلیلگران پیش بینی میکنند که سیاست نفتی عربستان تغییر کند اما عده بیشتری بر این باورند که سیاست عربستان تغییری نخواهد کرد . سؤال اینجاست که در شرایطی که بازار ها اشباع هستند این کشور به حفظ سطح تولید ادامه خواهد داد و یا ریسک کاهش تولید و از دست دادن سهم جهانی خود را میپذیرد . بر اساس گزارش های بین المللی کاهش قیمت نفت به بودجه عربستان هم فشار آورده که با انتقاد هایی از سوی اعضای خانواده سلطنتی همراه بوده است . تحلیلگران شبکه بلومبرگ در این مورد اعتقاد دارند که در کوتاه مدت تغییر زیادی در سیاست های نفتی عربستان به وجود نخواهد آمد . این گفته با تصمیم سلمان عبدالعزیز در مورد ابقای علی النعیمی وزیر نفت عربستان همخوانی دارد . این نظر را «باب مک نالی» مدیر یکی از گروه های مشاور واشنگتن به نام «رپیدا گروپ» و از مقامات اسبق کاخ سفید نیز تأیید میکند : «به نظرم در دوره پادشاهی سلمان هم تغییر چندانی در سیاست های نفتی اتفاق نخواهد افتاد . پادشاه سلمان قبل از درگذشتن ملک عبدالله در امر سیاست گذاری دخیل بود . بنابراین او تغییری در اوضاع نخواهد داد اما پیش بینی میکنم عدم قطعیت و گمانه زنی درباره جانشین سلمان تغییراتی در بازار ایجاد کند» . طبق برآورد ها ، عربستان خود از کاهش قیمت نفت متضرر شده است چون این کشور به نفت بشکه ای 80 دلار نیاز داشت تا بودجه خود را تأمین کند . اگرچه این کشور ذخیره ارزی معادل 750 میلیارد دلار در اختیار دارد و دچار کسری بودجه نیست بااین حال احتمالا از بودجه دولتی خود خواهد کاست . پیش ازاین علی النعیمی به خبرگزاریهای بین المللی گفته بود که اهمیتی نمیدهد قیمت نفت به 20 تا 40 دلار به ازای هر بشکه برسد ، او در هر حال موضعش را تغییر نخواهد داد . بر اساس برآورد ها ضرر عربستان از کاهش قیمت نفت ، سالانه بیش از 120 میلیارد دلار است که از زیان دیگر کشور های عضو اوپک بیشتر است ، اما در واقع عربستان گزینه های زیادی پیش رو ندارد و حتی در صورت کاهش تولید نیز با توجه به تغییرات جهانی در مصرف سوخت بعید به نظر میرسد که قیمت ها افزایش چشمگیری پیدا کند . تنها این احتمال عنوان شده که عربستان سهم بازار خود را به رقبایی چون ایران و عراق ببازد ( اتفاقی مانند آنچه در اوایل دهه 1980 روی داد ) و از ذخایر مالی این کشور نیز کاسته شود . پادشاه جدید و مسئله نفت در این شرایط دو سناریو در بازار نفت قابل بررسی است؛ از یک طرف با توجه به اظهارات پیشین پادشاه جدید عربستان که تصمیم اخیر مسئولان نفتی را مبنی بر عدم کاهش سطح تولید منطقی اعلام کرده است ، ممکن است شاهد تصمیمی متفاوت در حوزه نفتی نباشیم . اما از طرفی اگر بنا به سنت خانوادگی سعودیها مبنی بر روی کار آمدن جناحی متفاوت از قدرت باشیم و مقامات سیاسی و نفتی عربستان تغییر کنند شاهد سناریوی دوم خواهیم بود یعنی قیمت نفت افزایش پیدا خواهد کرد . اخیرا در بین مسئولان نفتی عربستان از جمله وزیر نفت هرگونه نیاز به کاهش سطح تولید و زمینه سازی برای بهبود قیمت رد شده است . علاوه بر این ، عوامل خارج از اوپک مانند توسعه میادین شیل در سال های اخیر با قیمت بالای 100 دلاری نفت توجیه پیدا کرد و آمریکا توانست با استفاده از این فرصت تولید خود را به شکل قابل توجهی افزایش دهد به گونه ای که تنها در سال 2014 تولید روزانه نفت این کشور توانست بیش از 6/1 میلیون بشکه افزایش یابد . هرگونه افزایش در قیمت میتواند در رونق گیری این صنعت در آمریکا اثر بگذارد که با توجه به شرایط رکود اقتصادی در آسیا چندان محتمل نمیرسد . بانک مرکزی اروپا اعلام کرده که سیاست های انبساطی خود را تشدید خواهد کرد و در این راستا تا 19 ماه 60 میلیارد یورو به بازار پول تزریق میکند . این موضوع در راستای خروج اتحادیه اروپا از رکود عنوان شده و بر روی قیمت نفت نیز تأثیر خواهد گذاشت . بر همین اساس با توجه به کاهش شدید سرمایه گذاری در شیل یکی از فرصت های شغلی بزرگ آمریکا به افزایش نرخ بیکاری کمک خواهد کرد و در این راستا آمریکا احتمالا سیاست های انقباضی خود را تا سال 2016 به تعویق خواهد انداخت که این مورد نیز بر روی افزایش قیمت نفت مؤثر خواهد بود . به این ترتیب در آینده شاهد افزایش قیمت نفت خواهیم بود . حال مسئله این است که چرخش جهانی در استفاده از انرژیهای نو در کشور های اروپایی، ژاپن و آمریکا میتواند جلوی این افزایش را بگیرد یا خیر؟!