بزرگ ترین کاروانسرای سرپوشیده جه ان

کاروانسرای سعدالسلطنه به دستور «سعدالسلطنه» حاکم وقت قاجاریه قزوین ساخته شد. ارزشمندترین قسمت این بنا، چهار سوق آن است که از تقاطع قائم دو راسته ایجاد شده و بر فراز آن گنبد بزرگ کاشیکاری شده ای قرار دارد.کاروانسرای سعدالسلطنه بزرگ ترین کاروانسرای سرپوشیده جهان است. دوم اینکه کاروانسرای سعدالسلطنه بزرگ ترین کاروانسرای درون شهری ایران نیز هست. سوم اینکه این کاروانسرا یکی از معدود کاروانسراهای ایران است که دارای چندین حمام ، سرا ، تیمچه ، شترخان ، راسته ، چهارسوق ، مسجد ، و چایخانه است . شهرام شهریار پژوهشگر و تهران شناس درباره کاروانسرای سعدالسلطنه می گوید:برخی می گویند چون مجموعه کاروانسرا در محل میدان چوگان دوران صفویه (کاخ باغ سعادت ، میدان سعادت) بنا شده بود به آن سرای سعادت می گفتند. محمد باقرخان سعدالسلطنه اصفهانی حاکم وقت شهر قزوین در اواخر دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار (سال 1310 ه ق) با توجه به مراودات اقتصادی فراوان ایران با روسیه و ترکیه ، دستور داد کاروانسرایی در زمینی به مساحت 2٫7 هکتار با حدود 400 حجره در شهر قزوین بنا کنند و لقب خویش را بر روی آن نهاد و کاروانسرای سعدالسلطنه بعد از حدود دو سال با همت دو معمار اصفهانی و دو معمار قزوینی یعنی در سال 1312 ه ق به بهره برداری رسید. شهریار درباره مشخصات این کاروانسرا گفت:ورودی اصلی کاروانسرای سعدالسلطنه از خیابان امام خمینی (رشت سابق) است که 4 طاق نما در طرفین داشته و سقف آن نورگیر ندارد و به صورت عرقچین ساخته شده است و خیابان را به حیاط اصلی سرای سعدالسلطنه متصل می سازد . وی ادامه داد:حیاط سعدالسلطنه 4 ایوانی است و آجرکاری آن به شیوه خفته راسته بوده و سقف ایوان ها دارای تزئین رسمی بندی است. درهای حجره های حیاط کاروانسرا برخی ارسی است و برخی شرقی و غربی از جنس چوب و تزئینات آجر کاری ساده ای در رو بنا داشته و در داخل نیز دارای سقف های گنبدی و گاه طاق نما های به صورت طاقچه در طرفین و نورگیرهایی در سقف بوده و دیوارها روکش گچ داشته و کف حیاط بدون پوشش و خاکی است. شهریار درباره حیاط نگارالسلطنه که در غرب کاروانسرا وجود دارد، گفت:این حیاط 1492 مترمربع مساحت دارد که 244 مترمربع آن فضای حیاط و باقی فضای بسته و نیمه باز می باشد که دارای دو حجره و دو انبار بسیار بزرگ است و در آن از سمت غرب به راسته وزیر باز می شود. وی گفت:شرق حیاط سعدالسلطنه حیاطی است موسوم به سعدیه ، با مساحت 3195 مترمربع که 800 متر مربع آن حیاط است . دو ایوان در شمال و جنوب حیاط با تزئین آجرکاری و کاشیکاری دیده می شود در ضلع شمال شرقی حیاط سعدیه کاروانسرای سعدالسلطنه راهرویی با سقف گنبد دار که یکی بزرگ در وسط و دو سقف عرقچین کوچکتر قرار دارد که دارای ارسی های زیبایی بوده و سقف این بخش ترکیب آجر و کاشی به اشکال هندسی است که با چند پله راه به خیابان اصلی یعنی همان خیابان رشت دارد. درب این حیاط چوبی با روکش فلزی و گل میخ های تزئینی است (که هم اکنون بسته است). شایان ذکر است یک در دیگر حجره های حیاط سعدالسلطنه ، به این حیاط باز می شود. در پشت حجره های شرقی انبار بزرگ ستون داری نیز قرار دارد. در مجموع این حیاط 10 حجره دارد. این پژوهشگر به قسمت دیگری از بنا اشاره کرد و افزود:در جنوب حیاط اصلی به زیبا ترین جای کاروانسرا می رسید؛ چهارسوق کاروانسرا در چهار طرف آن چهارنیم گنبد قرار دارد که همگی دارای کاربندی و در کمال زیبایی می باشند و متراژ کلی آن 3600 متر مربع است. کاشی های سقف چهارسوق کاروانسرای سعدالسلطنه را در نقش های هندسی به رنگ های گوناگون چون زرد ، فیروزه ای و … می بینیم. 4 طاق نما و مجموع سقف های گنبدی که یکی بسیار بزرگ و رفیع است ترکیب هشتی به وجود آورده . راهرو ضلع غرب هشتی ، ترکیب طاق و تویزه است و کلاف کشی شده و نورگیرهایی با شبکه آهنی داشته به بازار وزیر راه می یابد در ضلع جنوب راهرو دربی با گل میخ های تزئینی و سقف شبیه به دیگر بخش های کاروانسرا دارد یک حیاط در ضلع شرق راهرو دارای طاق نمای آجری است.