تاثیر سودجویی بر معماری شهری

پژوهشکده معماری و شهرسازی از واحدهای زیرمجموعه مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی است که به تازگی راه اندازی شده است. در این باره با دکتر ناصر بنیادی رئیس پژوهشکده معماری و شهرسازی گفتگویی انجام داده ایم تا از فعالیت ها و اقدامات این مرکز آگاهی یابیم. توجه شما را به متن این گفتگو جلب می کنیم. چه موضوعاتی در این پژوهشکده در حال بررسی هستند؟ پژوهشکده شهرسازی و معماری مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازی حاصل تجمیع و اقدام مراکز تحقیقاتی مختلفی است که در وزارت مسکن سابق بوده و با هم ادغام شده اند، یعنی مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری و مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن با هم ادغام شده و سه پژوهشکده راه و ساختمان و معماری را به وجود آورده اند. اقداماتی که در این پژوهشکده انجام میشود این است که سعی میکند به مسائل روز و مسائلی که مرتبط با جامعه است و به خصوص در وزارت راه و شهرسازی مورد بررسی قرار میگیرد، توجه ویژه ای داشته باشد و به آن بپردازد و تمام تلاش ما این است که راه حل هایی برای آنها ارائه شود.از جمله مسائلی که به آنها پرداخته میشود انرژی و تغییرات آب وهوایی اقلیم، کمبود انرژیهای فسیلی و لزوم صرفه جویی در آنها است. موضوع عدم وجود کنترل و نظارت در ساخت وساز های شهری و مشکلاتی که در شهرها به وجود میآید نیز از جمله مسائلی است که بررسی میشود. همچنین بلندمرتبه سازی، توسعه های بیرویه در اطراف روستاها و چگونگی نظم و انسجام دادن به این موارد نیز در این مرکز مورد بررسی قرار میگیرد. در باره وضعیت حال و حاضر توسعه شهری و ساخت و ساز در کشور به چه نتایجی رسیده اید؟ متأسفانه در حال حاضر طرح های توسعه شهری که امروزه در جامعه ما در حال اجراست جای بحث و نقد فراوان دارد چراکه شرح خدمات آنها درست نیست و بازدهی موردنظر را برای ما ندارد و حتماً باید بازنگری شود .در رابطه با اینکه چطور بتوانیم این وضعیت را ساماندهی کنیم در حال بررسی و تحقیق هستیم. این بررسی ها و تحقیقات تا مرحله اجرا و ارزیابی دنبال میشود تا در قالب آیین نامه نظارت و اجرای طرح های توسعه عمران دربیاید. درواقع مقولاتی به این شکل که جنبه کلی و جنبه کلان سرزمینی دارد و میتواند به موضوع توسعه ساخت وساز بیانجامد و آن را ساماندهی کند، در پژوهشکده معماری مورد بررسی قرار میگیرد .البته پژوهشکده چند ماهی است که تأسیس شده و دستاوردهای خوبی داشته که برای ما امیدوارکننده است. در همین ارتباط وقتی که با برخی کارشناسان و مسئولان که گفتگو میکنیم میگویند به تعریف مشخصی از معماری ایرانی اسلامی نرسیده اند ،آیا در پژوهشکده به تعریفی از این موضوع رسیده اید؟ یکی از موضوعاتی که بنده میخواهم به آن اشاره کنم استفاده از ارزش های فرهنگی معماری و شهرسازی در ساخت وسازها و توسعه های کالبدی است که موضوع مهمی است .این موضوع یکی از شاخه هایی است که روی آن کار میشود و در این رابطه مطالعاتی انجام گرفته یا در حال انجام است. مقوله معماری ایرانی- اسلامی موضوعی چالشی است که افراد از دیدگاه مختلف آن را تعریف میکنند و به آن میپردازند . اگر بخواهم تعریف خودم را ارائه کنم شاید جامع نباشد.باید تعریفی جامع مورداستفاده قرار گیرد. وقتی میگوییم معماری ایرانی- اسلامی،آیا هدفمان این است که جامعه را از طریق معماری اسلامی که دارای هویت است،مسلمان کنیم؟طبیعی است مسائلی که خودش زاییده فرهنگ است خودش نمیتواند شکل دهنده فرهنگ باشد .یعنی نمیتوانیم از طریق معماری ایرانی و اسلامی جامعه مان را مسلمان کنیم .در جامعه مسلمانی که زندگی میکنیم، خیلی خوب است که نمودهای فرهنگی جامعه مان را نشان بدهیم که این هم فقط اسلامی نیست. کشورهای دیگر هم مانند اروپا روی نمادهای معماری مسیحی کار میکنند و چقدر هم خوب به آن پرداخته میشود. اگر بخواهم تعریفی از معماری اسلامی ایرانی ارائه دهم، تعریفی است که اخیر ارائه شده و میتواند مورداستفاده قرار گیرد. مقام معظم رهبری تکلیف را روشن کردند و گفتند ما میخواهیم از عناصر فرهنگی ایرانی- اسلامی برای بالا بردن و ارتقای فرهنگی جامعه استفاده کنیم . دیدگاهی افراطی بین صاحب نظران و متخصصین معماری وجود دارد که میخواهند جامعه را از طریق معماری، اسلامی و متحول سازند. درحالیکه دیدگاه رهبری بسیار روشن و معقول است و به این موضوع اشاره میکند که در جامعه مدرنی که داریم زندگی میکنیم، باید از ابزارهای فرهنگی استفاده کنیم .یکی از این ابزارهای فرهنگی ارزش هایی است که در معماری و شهرسازی ما نهفته است و میتوانیم از آنها استفاده کنیم.اگر به دنبال تعریف واحدی از معماری ایرانی- اسلامی باشید، میتوانید از فرمایشات رهبری کمک بگیرید و به آن تکیه کنید . دیدگاه شما درباره تأثیر اقتصاد بر معماری و شهرسازی ما چیست؟ به نظرم اقتصاد بر مسائل علمی و توسعه معماری و شهرسازی تأثیر بسیار زیادی داشته است. همه مسائل شهری، استفاده از پهنه های سرزمینی و ارائه تراکم بر مبنای سودجویی شکل گرفته است. در محله های پرجمعیت که کاربری مسکونی دارد ،مجوز ساخت مرکز تجاری داده میشود و یا پهنه هایی که جزو ریه های تنفسی شهر هستند،تغییر کاربری میدهند و برای کسب درآمد فروخته میشوند که این امر مخالف توسعه و اصول شهرسازی است. ویلاسازی هایی که در مناطق خوش آب وهوا یا در نواحی ساحلی دریای خزر، صورت میگیرد درست نیست و باید جلوی این اقدامات گرفته شود. شما چه اقداماتی برای جلوگیری از این روند انجام داده اید؟ تلاش مجموعه وزارت راه و شهرسازی، به خصوص مرکز تحقیقات و پژوهشکده معماری و شهرسازی این است که به حل معضلات اساسی که وجود دارد، بپردازیم .اما تا هنگامیکه مدیریت شهری به دنبال کسب درآمد از شهر بدون برنامه ریزی و فقط بر مبنای کسب سود باشد هر راهکاری که اندیشیده شود کارایی مناسبی نخواهد داشت.