تاریخچه پل سازی در ایران

آنچه بر استحکام سازه پل ها تأثیر فراوان گذاشته، استفاده از ملات آهک به ویژه در پایه های پل بود. ایرانیان ملات شفته آهک را از 1000 ق.م میشناختند. درصورتیکه چینیها از 200 ق.م از این ملات استفاده میکردند. قابل ذکر است یونانیها و اروپائیان این کار را از رومیان یاد گرفتند، بنابراین ایرانیان را باید پیشگام، مصرف آهک در سازه های معماری دانست. قدیمیترین ملات آهک در جنوب کردان در آبادی اسمعیل آباد در یک گورستان پیدا شد که قدمت آن به 300 ق.م میرسید. از تجزیه شفته آهک معلوم شد که 38 درصد وزن این ملات را شفته و آهک تشکیل میدهد. گچ بری و گچ کاری نیز از ابداعات ایرانیان است، گچ بری در زمان اشکانیان گویای این مدعاست.استفاده از ملات ساروج در پی و دیوارهای پل و ساخت ملاتی از سفیده تخم مرغ و گرد آهک زنده که هم زودگیر بود و هم مقاوم از دیگر کارهای ایرانیان بود. یادمان های مانده از پل های دوران ساسانی در عین شکستگی و تخریب، هنوز هم استواری و عظمت و شکوه خاص خود را حفظ کرده اند و بدون اغراق باید اذعان نمود که از زیباترین سازه های معماری دوران خود میباشند. « رومن گیرشمن» باستان شناس و ایران شناس بزرگ فرانسوی معتقد است : هنر ساسانی آخرین جلوه گاه هنر شرقی قدیم است که قدمتی چند هزارساله را یدک میکشد و آمیزه ای است از هنر ایرانی که هزاران سال بر آن گذشته و در ضمن درهای آن به روی جریانات خارجی باز بوده است. رشته پل سازی ریشه در روزگار گذشته خود دارد. در 230م که اردشیر بابکان شهر گور فیروزآباد را بنا نهاد قدیمیترین پل این دوره روی رودخانه گودـ فیروزآباد فارس در تنگ تنگاب زده شد که امروزه فقط چندپایه شکسته از آن باقیمانده است. پراکندگی پل ها در دوران ساسانیان به ویژه، در غرب و جنوب غرب، قابل توجه بود. ساخت پل در زمان شاپور اول جانشین اردشیر بابکان به سرعت به اوج عظمت و شکوفایی رسید. ویرانه های باقیمانده از پل« برین» در فارس و پل «مورد» در ممسنی و پل «کوار» در قرا آقاچ که از سه دهانه آن فقط دهانه میانی ریخته است، نمونه بارز پل های دوره ساسانی میباشد. باید گفت که بدون تردید پل «شادروان» شوشتر و پل «شهرستان» اصفهان با پایه های قدیمی و پل «کر» و «دختر» لرستان سرآمد معماری پل سازی در دوران خود بودند. پل های مطرح دیگر عبارتند از: پل بند بریده هراز، قلاین در مازندران،کوار پل ساسانی در فارس، پل شهرستان اصفهان، دوپلان بختیاری، کشکان شاپور خواست،پل کر و دختر در کوهدشت ،پل چالان چولان لرستان،گرگر(نفس کش) و شادروان در شوشتر، پل گاومیشان در شوشتر و بسیاری دیگر که در اقصی نقاط ایران قرار دارند. شمارش پل ها و محل های استقرار آنها نشان میدهد که بیشترین پل های دوران ساسانی در استان فارس، خوزستان، لرستان کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه و ایلام زده شده است. این تقسیمات بیانگر دو نکته میباشد : 1ـ وجود رودخانه های خروشان، پر آب و صعب العبور منطقه جبال زاگرس 2ـ قرار گرفتن شاهراه های تجاری، سیاسی و نظامی که فارس مرکز ساسانیان و کرمانشاه، اصفهان، همدان و دیگر شهرهای داخلی را به شوشتر، دزفول در جنوب غرب و تیسفون در غرب (به عنوان پایتخت) پیوند میداده است.