مدیریت شهری در انتظار بازنگری

پیام ساختمان:از دید شما در یک الگوی مناسب شهرسازی چه ویژگی هایی را باید مدنظر قرار داد؟ نمی توان از یک الگوی مناسب شهرسازی نام برد. بالاخره شهرهای ما دارای یک تاریخ و سابقه برنامه ریزی و سیستم مدیریت شهری، حدود زیرساختی و ظرفیت منابع طبیعی و محیطی مختص به خود هستند. پس نمی توان هر الگوی دلخواهی را در آن اجرایی کرد، اما می توان از الگوی مدیریت شهری صحبت کرد. پیام ساختمان:نگاه طراحان، مدیران و برنامه ریزان شهری باید به کدام سمت و سو باشد؟ می توان از زوایای مختلف به جایگاه برنامه ریزان و برنامه ریزی شهری پرداخت. مهم ترین موضوع این است که جهت گیری اساسی برنامه ریزی شهری باید انسان و شهروند با محوریت تحقق بخشی به فضای شهری و در نظر گرفتن حقوق شهروندان در ابعاد و اشکال، شبکه ها، محیط زیست و... باشد. یعنی مبنای این برنامه ریزی زیست پذیری، ارتقای حیات شهری و حقوق شهروندی است. . پیام ساختمان: به نظر شما قوانین معماری و شهرسازی فعلی از جایگاه قانونی در نظام حقوقی برخوردار است؟ ما معضلات بسیاری در حوزه قوانین شهری داریم. به عنوان نمونه در قانون زمین شهری آیا «حقوق مالکیت» زمین شهری تعیین کننده ارزش آن است یا «حقوق شهر» تعیین کننده ارزش ها بر زمین. بر مبنای توافق عمومی، حق مالکیت هر فرد نه فقط بر زمین موردنظر بلکه با توجه به مالکیت در آن بر توسعه، آزادی و... است ولی احقاق تمامی این حقوق در شهر بدون لحاظ کردن ضوابط شهری تبدیل به عارضه هایی می شوند، مثلاً تبدیل به تراکم و ساختمان از احداث برج تا سایر فعالیت ها که فقط تابع تصمیمات شخص مالک نیست. پیام ساختمان: اما در حال حاضر بسیاری از فعالیت های توسعه شهری فارغ از قوانین و اصول تعیین شده انجام می شود؟ بله، برای اینکه باید میثاقی مشترک میان تصمیم گیران شهری و سیاست های ملی و خواست های شهروندان در برنامه ریزی شهری دیده شود. حال اگر این برنامه به خوبی تدوین نشده باشد، تابع سیاست های خاص دولت ها یا تصمیمات برخی افراد بانفوذ در تصمیم گیری های محلی قرار می گیرد، در نتیجه منجر به بروز اختلالات در برنامه می شود. پس مسئله این است که برای تأمین منابع شهری ساختار و چارچوب های قانونی روشنی تعریف نشده است. مثلاً شهرداری باید به هر دری بزند تا منابع توسعه زیرساخت را ایجاد کند. از دیگر معضلات اساسی، مهندسان مشاور شهرداری هستند که خیلی به برنامه های مصوب پایبندی ندارند. بسیاری از شهروندان نیز حداکثر بهره برداری را نموده و تا نهایت امکان از مرز عبور کرده و پا بر روی حقوق دیگران می گذارند. به طور کلی شکاف های قانونی امکان تخطی از آن را فراهم می کند. پیام ساختمان: شما چه راهکاری برای حل این معضلات پیشنهاد می کنید؟ باید چارچوب حقوقی شهری بازبینی شود. بعضاً برخی قوانین طی مصوباتی در شورای شهر، در قانون اساسی یا در سیاست های عالی نظام آمده، یعنی به صورت پراکنده و موردی نکات برجسته ای برای توسعه شهری مصوب شده است.قوانین شهرداری بخشی از قوانین شهرسازی کشور است ولی قوانین شهرداری ها نیازمند اصلاحات است. به عنوان مثال مراکزی مثل وزارتخانه که سطحی از شهر را اشغال کرده است، به دلیل وابستگی به دولت و انجام مسئولیت ملی، به اماکن شهرداری هزینه ای نمی پردازد، در حالی که شهرداری بابت تأمین آب، گاز و فاضلاب و سایر خدمات تأسیساتی این نوع مراکز هزینه صرف می کند. پیام ساختمان: ماهیت و نقش شورای عالی شهرسازی و معماری در این مقوله چیست؟ وظایف این شورا در حوزه تصمیم گیری استراتژیک در توسعه شهری و در واقع اعمال سیاست های ملی و منطقه ای برای شهرهاست و جزئیات محلی و حتی کاربری های قطعه، یعنی کنترل و بهنگام سازی استراتژی های توسعه شهری را تعیین کند. ترجمان فضایی در مقیاس های خرد تر، مصادیق طرح ها و سایر برنامه ها مثل کاربری زمین، تفکیک و قطعه بندی، جواز ها، موارد تراکم و تعداد طبقات نیز باید به عهده مسئولان محلی باشد. ولی متأسفانه شورای عالی شهرسازی اینگونه عمل نمی کند و از صفر تا صد کار را خودش انجام می دهد، این دخالت ها ناشی از یکسری نگرانی ها و کم بها دادن به تصمیم گیران محلی است. چنانچه در کمیسیون ماده 5 همه نمایندگان دولتی هستند و حضور شهردار نیز به عنوان نماینده استاندار است، شوراهای شهر و مهندسان مشاور (تهیه کننده طرح ها) نیز یا عضو نیستند یا حق رأی ندارند. در واقع در عرصه شهر فقط سیاست های دولت حاکم شده که این موارد خود معضل تصمیم سازی های محلی است، پس شورای شهرسازی باید جایگاه واقعی خود را بیابد. پیام ساختمان: کدام یک از شهرهای کشور به معیارهای شهرسازی جهانی نزدیک است؟ معیار متناسب با توان اقتصادی، ملی و فرهنگ آن کشور است. مثلاً شهر تهران با جمعیت تقریبی 14 میلیونی قادر به احیای خود از لحاظ آلودگی، تأمین آب، اشتغال و مسکن نیست، پس مطابق با معیارهای جهانی به طور کلی مردود است. بسیاری از کلان شهرهای دیگر کشور نیز مثل شهرهای دوقلو یا چندقلو با توجه به جمعیتی فرا تر از ظرفیت محیطی این چنین هستند. این شرایط لازمه سیاست های جدیدی است که این روند را کند تر کند. به اعتقاد من شهر ها باید مثل هر موجود زنده ای زیست پذیر باشند و بتوانند حیات خود را تجدید کنند چه از نظر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی... درحالی که هیچ کدام از شهرهای ما تابع استانداردهای بین المللی نیستند و دچار مشکلات زیادی در زمینه توسعه شهری هستیم. پیام ساختمان: به نظر شما چه باید کرد؟ لازمه آن تبعیت از استراتژی های مشترکی است که از طریق یک اراده ملی از سوی دولت، سازمان های محلی و مردم امکان پذیر است تا برای مشارکت در ساخت کشور، الگوی توزیع جمعیت به وجود بیاید تا بر اساس آن منافع افراد تأمین شود. پیام ساختمان: سهم مهندسان مشاور معمار و شهر ساز از فعالیت های امور زیربنایی و شهرسازی در پایتخت و سایر استان ها چقدر است؟ نظام برنامه ریزی شهری ما در چارچوب های نظری مدیون تلاش مهندسان مشاور، اساتید و کار شناسان است. اگرچه به نظر من هم از نظر تصمیم سازی و هم تأمین منابع مالی نقش و جایگاه آنها ضعیف شده است. تمام طرح های شهری از سوی مهندسان مشاور در مؤسسات دولتی و خصوصی تدوین شده است. مهندسان مشاور طرح و برنامه های زیادی تولید می کنند که باید از بعد ملی و فراملی و سازوکارهای اجرایی آن تبدیل به برنامه های توسعه ای شود. با وجود ارائه طرح های متعدد نظیر طرح هادی، طرح توسعه عمران، طرح جامع شهری، این طرح ها کمتر تبدیل به یک برنامه توسعه ای جهت اجرا شده اند و می توان گفت هیچ کدام از شهرهای ما برنامه توسعه مدونی ندارند. پیام ساختمان:سخن پایانی؟ تبدیل سیاست های ملی محلی و منطقه ای به صورت اسناد مدون، یکی از درخواست های ما از وزیر راه و شهرسازی بوده است، که خطوط جدی وظایف و مسئولیت های ملی و محلی را تعیین و به تصویب مراجع ذی ربط برسانند تا مسئولان محلی و ملی بدانند جایگاه آنها در این مقوله کجاست