سهم مهندسان از چرخه تصمیمات دولتی

اختلاف نظر میان صاحب نظران در هر حوزه ای پدیده ای طبیعی است که شاید هرچند وقت یک بار نظر رسانه ها و افکار عمومی را نیز به خود معطوف کند اما گاهی مشاهده میشود این اختلاف نظر ها رنگ و بوی تفکر مهندس زدایی به خود میگیرد تا جایی که برخی کارشناسان با انتقاد از جایگاه مهندسی در امور اجرایی کشور ، حضور اقتصاددانان و سیاستمداران را پراهمیت تر از حضور مهندسان دانسته و بسیاری از مشکلات فعلی کشور را به مدیریت مهندسان نسبت میدهند . . به این بهانه و به مناسبت در پیش بودن روز مهندس بر آن شدیم تا فارغ از هر گونه سمت و سو گیری نظر کارشناسان را نسبت به این سئوالات جویا شویم که : سهم مهندسان در چرخه تصمیمات دولتی چقدر است ؟ مهندسان چقدر در امور مدیریتی و سیاست گذاریها تأثیرگذار بوده اند ؟ سهم مدیران مهندس در توسعه و رشد کشور چقدر است ؟ برای برون رفت از تنگنا های کنونی حضور مهندسان چقدر ضرورت دارد ؟. رهبر؛ به کسانی نیاز داریم که مسلط باشند ایرج رهبر ، عضو انجمن انبوه سازان در رابطه با ضرورت حضور مهندسان در مصدر امور تصمیم گیری کشور گفت : من فکر میکنم ، لازم است در امور اجرایی همه متخصصان اعم از مهندسان ، اقتصاددانان و سیاستمداران حضورداشته باشند و نباید از حضور مهندسان در تصمیم گیری مدیریتی غافل شد به دلیل اینکه مدیریت کشور در بسیاری از حوزه های اقتصادی به نظرات فنی و کارشناسی مهندسان بازوی توانمند اجرایی آنها نیازمند است . همانطور که بسیاری از حوزه های خرد و کلان اقتصادی با مباحث تأمین مالی مرتبط هستند درنتیجه به فعالان اقتصادی هم نیاز داریم . از بعد اجتماعی و سیاسی هم به روند ارتباط مردم با امور مرتبط نیاز به کسانی داریم که در این حیطه مسلط باشند . بنابراین نظام نیازمند داشتن همه اینها در کنار یکدیگر است . به عنوان مثال در حیطه بازار مسکن در صورت عدم کنترل و تنظیم بازار هرگونه ضرری که متوجه مردم شود طبیعتا نظام از آن ضربه میبیند . حال این موضوع را باید به تمام حوزه ها تعمیم بدهید ، چراکه تمام ابعاد مختلف جامعه را در بر میگیرد . پژمان : چالش از رشته و تخصص نیست پژمان ، رئیس سازمان ملی زمین و مسکن نیز نسبت به وارد کردن اتهام چالش های کشور به تفکر مهندسی چنین عکس العمل نشان داد : به عقیده من ، این ادعا که چالش های موجود در کشور به دلیل تفکر مهندسی و حضور مهندسان در مدیریت اجرایی کشور است ، ادعای مطالعه شده و دقیقی نیست . نه تنها حساسیت نسبت به جامعه مهندسی، بلکه در دیگر رشته ها هم این حساسیت نابه جاست . مهم کفایت افراد در دوره تصدی گری و مسئولیت یا داشتن ظرفیت مدیریتی است ، اگر نظام اجرایی کشور را به هرمی تشبیه کنیم ، طبیعتا لازم نیست به لحاظ تخصصی در رأس هرم به اندازه قاعده یا میانه آن متخصصان حضورداشته باشند . یعنی شما نمیتوانید از رئیس جمهوری یک کشور انتظار داشته باشید در تمامی رشته های فنی و در همه موضوعات متخصص باشد . در دنیای پیچیده امروز که علم تخصصی و شاخه شاخه شده است نمیتوان توقع داشت یک نفر آن قدر تخصصی باشد ، ولی اینکه مدیران قابلیت این را داشته باشند که هر کاری را به کاردان آن بسپارند ، روش انجام کار و شیوه تصمیم گیری مهم است و هیچ الزامی به اینکه فرد دارای چه رشته ای باشد ، نمیبینم . ولی عموما مهندسان ، به دلیل اینکه در امور فنی و مهندسی از یک توسعه یافتگی ذهنی برخوردارند غالبا موفقیت های آنها بهتر است ، اگرچه این به معنای پر کردن جایگاه سایرین نیست . ما اگر آسیب میبینیم یا دچار چالش میشویم از رشته و تخصص نیست بلکه به این دلیل است که روش های مدیریت مناسبی نداریم وگرنه گفته میشود در رأس هرم نسبت حضور متخصص در مدیران عالی 20 درصد و 80 درصد هم باید ظرفیت های مدیریتی باشند . در بسیاری از موارد میبینید فردی در تخصص موردنظر سرآمد نیست ، ولی چون روش انجام کار ، اعتماد به روش های کارشناسی و برنامه ریزی دارد ، موفق تر عمل کرده است . غرضی: کار های عمده را نباید به تخصص های پایین سپرد سید محمد غرضی، رئیس اسبق سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور نیز نظرش را نسبت به تفاوت نگاه ها اینگونه بیان میکند : این تفاوت نگاه ها یا به مسائل علمی باز میگردد یا به تفکر سیاست دانان و اقتصاددانان کشور ، بخش گسترده ای از اقدامات در کشور تابع تصمیماتی است که سیاستمداران میگیرند . اگر این تصمیمات درست باشد ، حرکت روبه جلو بوده است . به عقیده من اگر تکیه گاه اجتماعی، سیاست مداران و اقتصاددانان مهندسی باشد مهم است . ولی درصورتی که تکیه گاه اجتماعی آنها فرهنگی باشد وضعیت مطلوبی نخواهد بود . کار های عمده را به دست تخصص های پایین نباید سپرد . حناچی: همه در جایگاه خود تأثیرگذارند حناچی؛ معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی نیز معتقد است : من فکر میکنم ما اگر مدیرانمان را متناسب با پست ها انتخاب کنیم ، یعنی در جایی که بناشده کار اقتصادی انجام شود مهندسان را به کار نگماریم و آنجا که قرار است امور فنی و مهندسی انجام دهیم ، اقتصاددان نداشته باشیم و همین طور در اداره شهر ها افرادی را انتخاب کنیم که متناسب با حیطه تخصصی آنها باشند ، قطعا دقت در انتخاب خیلی در تصمیم گیریها و امور اجرایی تأثیرگذار است ولی این به معنای حذف هیچ دیسیپلینی نیست ، همه دیسیپلین ها میتوانند در جایگاه خود تأثیرگذار باشند . مگر میشود یک پروژه عظیم توسعه اقتصادی را بدون نظرات مهندسان عمران اجرا کرد ، ولی اگر همه امور با محوریت مهندسی باشد و همه چیز تحت شعاع آن قرار بگیرد معلوم است که نتیجه کار نیز مناسب نخواهد بود . میرزایی: ایدئولوژی مهندسی مشکل آفرین بوده است حجت الله میرزایی، اقتصاددان اما مشکل را در مهندسان نمیبیند و میگوید : آنچه در سه دهه گذشته مشکل آفرین بوده ، نه مهندسان بلکه ایدئولوژی مهندسی بوده است ، یعنی رویکرد هایی کاملا ابزاری و یک وجهی از پدیده های پیچیده اقتصادی و اجتماعی که این ساده انگاری در مقام شناخت به ساده انگاری در تصمیم گیری و سیاست گذاری هم منجر شده است . بهتر بگوییم که ساده سازی و برخورد های ابزاری در مقام سیاست گذاری و کاملا ساده تلقی کردن بسیاری از پدیده های پیچیده و چندوجهی اجتماعی آسیب های زیادی به ما تحمیل کرد که بارزترین آنها به نظرم پدیده مسکن مهر بود . مسئله نیاز به مسکن را صرفا در ساخت وساز با ایجاد بلوک های آهن و سیمان یا جعبه های اسکان خلاصه کردند و تصور کردند با ایجاد 2 میلیون واحد میتوان مشکل مسکن را حل کرد . به نظر میرسد این رویکرد تا حدی در دولت فعلی بهبودیافته و کنترل شده ، منتها آنچه مهم است و مانع از این رویکرد ها و تلقیهای ساده انگارانه مهندسی میشود ، در سایر حوزه های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی تحت عنوان مهندسی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هم وجود دارد . اما دو راهکار میتواند مانع از این تفکر شود؛ یکی شفافیت جدی و حداکثری در سیاست های دولت است که به صورت گسترده ای در معرض نقد مردم باشد و دیگری آنکه فضای گفتگوی همگانی برای نقد و ارزیابی سیاست هایی که معرفی یا اجرا میشود ، وجود داشته باشد . بااین حال در یک جمع بندی میتوان گفت؛ قطعا در شرایطی که کشور به شدت نیازمند بهبود رونق اقتصادی و رشد تولید است ، لازم است دولت ، اقتصاددانان ، سیاست گذاران و مهندسان دست به دست هم دهند و یک برنامه اجرایی کارشناسی شده برای بهبود محیط کسب وکار و اشتغال زایی بیندیشند ، چراکه تجربه کشور های موفق نشان داده ، همواره ارتباط نزدیک و مؤثری میان اقتصاددانان ، سیاست گذاران ، صنعتگران ، دانشگاهیان و مهندسان وجود دارد.