سیستم مرکزی انتقال آب گرم و سرد

استفاده درست بشر از طبیعت پیرامونش در طول تاریخ همواره یکی از نشانه های تمدن به شمار میرفته است . سابقه استفاده از آب به عنوان یک منبع انرژی طبیعی به هزاران سال پیش بازمی گردد؛ زمانی که انسان گرما و سرمای آب را به خدمت خود گرفت . سابقه تاریخی انتقال گرما به محل زندگی انسان ها به دوران امپراتوری یونان و روم باستان برمی گردد . در آن دوران آب های گرم را از لایه های آهکی با حفر کانال به حمام ها و قصر ها انتقال میدادند . حتی استفاده از جریان های آب سرد به عنوان عامل تهویه هوای خانه در خانه های قدیمی ایران از دوره باستان تا همین دو دهه گذشته مرسوم بوده است . سیستم مرکزی در جهان شکل مدرنیزه شده این سیستم های تاریخی را به عنوان سیستم های مرکزی ساختمان میشناسیم و امروزه در اکثر ساختمان ها استفاده از آن رایج است . از انواع دیگر این سیستم ها نوع منطقه ای و محلی آن است؛ در این نوع سیستم ها شبکه ای گسترده ، انتقال آب گرم و یا آب سرد جهت تهویه از طریق لوله های مخصوص از محل تولید در خارج از ساختمان که عمدتا نیروگاه ها و کارگاه های تأسیساتی غول پیکر هستند را به ساختمان های مسکونی و تجاری منتقل میکنند . استفاده از این شیوه به دلیل آلایندگی بسیار پایین جهت حفظ محیط زیست ، هزینه تمام شده ارزان جهت مصرف کننده و راندمان بالا در کشور ها آمریکایی و اروپایی از نیمه قرن نوزدهم رایج بوده است . کارآیی بالای این سامانه باعث شده تا استفاده از آن در کشور های آسیایی مانند ژاپن و چین و در نوع خنک کننده آن در کشور های عربی حوزه خلیج فارس سیر صعودی پیدا کند . در کشور روسیه نیز نیروگاه های هسته ای وجود دارد که با داشتن 200 مجتمع تأسیساتی در این حوزه توانسته انرژی حرارتی شهر 13 میلیونی مسکو را تأمین نماید . انتقال این حرارت به منازل در این سیستم از طریق پمپ های گرمایی است . مزایا ، معایب استفاده از این سامانه انتقال حرارت مزایا و معایبی نیز نسبت به سیستم های مستقل گرمایی مرکزی داخل ساختمان ها دارد . استفاده از آن در مناطقی توجیه دارد که دارای ساختمان های بلوکی و مرتفع و به طور کلی آپارتمانی، متراکم و کوچک است و در مورد مناطقی که خانه ها منفرد باشند ، مقرون به صرفه نیست . هزینه بالای راه اندازی این سامانه نیز قابل توجه است چرا که بازده سرمایه گذاری آن در کوتاه مدت ضعیف بوده و راندمان بالای انرژی در درازمدت سبب برگشت سرمایه خواهد شد اما مدیریت مصرف توسط دولت ها و یارانه ای بودن این خدمات برای مردم و از طرفی موضوع کم بودن آلایندگی تمامی این معایب را پوشش میدهد . ابعاد این مجموعه های تأسیساتی و لوله های انتقال گرمایی بر اساس منطقه و تراکم جمعیتی از شهر تا روستا متفاوت است و میتواند لوله های 200 میلی لیتری یا 20 تا 50 میلی لیتری باشند . ضریب نفوذ و استفاده از این سامانه در کشور های اروپایی در جدول زیر نشان دهنده استفاده گسترده از آن و عقب افتادگی کشورمان از این سیستم مدیریت مصرف است. در قاره امریکا ایالات متحده و کانادا، و در آسیا کشور روسیه با داشتن این سامانه پیشتاز و سرآمد هستند. بیش از نیمی از مردم روسیه در این کشور از این سامانه استفاده میکنند . کشورهای آسیایی مانند چین و ژاپن نیز سال های اخیر به استفاده از این سیستم رویآورده اند. به طوریکه در ژاپن 80 نیروگاه و 87 شرکت گرمایشی و سرمایشی در 148 منطقه فعال هستند. در کشور چین نیز عمدتاً در نواحی شمالی سردسیر سامانه انتقال گرمایشی فعال است. استفاده از این سامانه صرفاً جهت انتقال گرما نبوده و در کنار آن با تغییر فصل انتقال آب سرد در ابعاد منطقه ای به منازل صورت میگیرد . در مناطقی که به آب دریا دسترسی دارند این سامانه برای ارسال آب سرد برای سیستم خنک کننده مرکزی ساختمان ها استفاده میشود. این سیستم های خنک کننده در کشورهای امریکایی و از جمله حوزه خلیج فارس بیشترین کاربرد را داشته و شرکت های بزرگ تأسیساتی در کویت و قطر و امارات با راه اندازی این سامانه بزرگ ترین سامانه خنک کنندگی جهان را تاسیس کرده اند؛ به گونه ای که کشورهای عربی با اهداف بلند پروازانه خود به خنک کردن کل فضای شهر میاندیشند. این در حالی است که متاسفانه مدیریت موثر و اندیشه خلاقی درکشور برای مصرف انرژی وجود ندارد و تنها راهکار مدیریت ، همان شیوه مرسوم و قدیمی افزایش تعرفه مصرف است و سامانه ای که مدت های مدیدی در کشورهای پیشرفته به عنوان یک ابزار مفید جهت کنترل و مدیریت مصرف بوده را نادیده گرفته و از سیستمی در خانه ها استفاده می کنیم که در کشورهای پیشرفته فقط افراد مرفه جامعه توانایی پرداخت هزینه های آن را دارند . در پایان باید پرسید آیا با شیوه ساخت و سازی که در کشور ما مرسوم است می توان به این نوع سیستم روی آورد و از مزایای آن بهره برد و معایب آن را تا حد مقدور مرتفع نمود؟ پاسخ این پرسش را به تهیه یک گزارش دیگر و مصاحبه با تنی چند از کارشناسان حوزه تاسیسات و سیستم های سرمایشی و گرمایشی موکول می کنیم.