آرامگاه قطب الدین حیدر

قطب الدین حیدر (عارف مشهور متوفی بسال 618 ه.ق.) را مردی صاحب باطن، مجذوب مطلق و اهل ریاضت و کرامت توصیف کرده اند. مقبره قطب الدین حیدر مشتمل بر ایوانی مرتفع, ورودی و محوطه زیر گنبد است این مزار که در اصل از بناهای دوره تیموری است با گنبد دو جداره استقرار بر طاق نماهای شانزده گانه ایجاد شده است. در دوره صفویه در زمان شاه عباسی در سال 1023 هجری به همت خواجه سلطان محمود تربتی حاکم تربت با مصالح سنگ و گچ و بسیار مستحکم مرمت و بازسازی شده است. پوشش زیرین سقف در فضای داخلی مزین به تقوشی هندسی بسیار ممتاز دارد به خط کوفی لا اله الا الله و محمد رسول الله و اسامی تعدادی از عرفا حکاکی گردیده است. ضریح چوبی شیخ در میان محوطه زیر گنبد قرار گرفته و دارای تاریخ 987 هجری قمری است در امتداد فضای ورودی نیز محرابی از گچ بری های زیبا تعبیه شده است. صحن کوچک مجموعه دارای چند حجره دو طبقه است تاریخ بنای مجموعه به ویژه گنبدخانه آن را دست کم باید به قرن نهم هجری عقب برد در قسمت دیگر این مجموعه کاروانسرایی است متعلق به دوره قاجار که هر دوی بناهای ذکر شده (مسجد و کاروانسرا) سالها بعد از ساخت مزار قطب الدین حیدر ساخته شده و دلیل این توسعه میدانی ، خیل زائران ومشتاقان این عارف بوده است. در حال حاضر هم اداره میراث فرهنگی شهرستان تربت حیدریه با استقرار خود در این مکان، از آن به عنوان ساختمان اداری بهره می گیرد و با انجام یک سری اقدامات امنیتی، کاروانسرای موجود را به موزه ای کوچک برای گردآوری گنجینه های فرهنگی، تاریخی و باستانی تبدیل کرده است. بنایی معمارانه با تخیل مینیاتوری تیموریان، دقت و ظرافت و بلند پروازی هنر مرمت صفویه ودر نهایت مورد توجه حاکمان قاجار در حفظ، احیا وتوسعه این مکان ورود و گردش در این مجموعه به هم پیوسته بسیار ساده، جذاب است. مزار و مسجد قطب الدین حیدر مربوط به دوره تیموریان- دوره صفوی است و در تربت حیدریه، مرکز شهر ،خیابان قائم واقع شده و این اثر در تاریخ 15 دی 1310 با شماره-ثبت 175 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.