مسائل مالی به جای حساسیت فنی

گروه تأسیسات : شبکه فاضلاب شهری یکی از زیرساخت های اساسی شهری است که در برخی کشور ها از قدمت بسیار بالایی برخوردار است . در مورد ساخت این زیرساخت اساسی در شهرسازی شهری کشور غفلت شده است به گونه ای که مهم ترین شهر ایران ، تهران تنها 55 درصد از سطح شهر به سیستم فاضلاب مجهز شده است . نتیجه آن ورود فاضلاب به رودخانه ، دریا و آب های زیرزمینی است که مشکلات بهداشتی و محیط زیستی برای شهروندان ایجاد کرده است که نمونه ای از آن افزایش نیترات آب های آشامیدنی است . گرچه مدتی است تکمیل شبکه فاضلابی در دستور کار قرارگرفته است اما در مورد کارآمدی این سیستم هم شائبه هایی وجود دارد ، ازجمله آن میتوان به عدم محاسبه دقیق لوله ها و مجرا های فاضلاب و همچنین تراکم بسیار بالای شهری و افزایش جمعیت مناطق شهری و درنتیجه افزایش حجم فاضلاب اشاره کرد .با آیدین روشن کارشناس تأسیسات شهری و محیط زیست در مورد مشکلات اجرای فاضلاب گفتگویی داشته ایم که در پی میآید . وی که ساکن شمال کشوراست بیشتر مشکلات سیستم فاضلاب در این مناطق را موردتوجه قرار میدهد :پیام ساختمان : مشکلات اجرای طرح کلان فاضلاب را چگونه تقسیم بندی میکنید ؟ایران ازنظر اقلیمی متفاوت است و بر این اساس میباید طرح های فاضلاب را تفکیک کرد . مثلا سطح آب های زیرزمینی در مناطق شمال کشور بالا است و فاضلاب شهری به دریا ، رودخانه ها و جنگل وارد شده و آلودگی ایجاد میکند . راهکار های مختلفی توسط سازمان محیط زیست برای این معضل پیشنهادشده که اجرایی شدن آنها ازیک طرف نیاز به تعریف ردیف بودجه دارد و از طرف دیگر به تعامل وزارت نیرو و سازمان شهرداری با سازمان محیط زیست نیازمند است . سازمان محیط زیست از ابتدا نسبت به جداسازی فاضلاب ها ، ایجاد تصفیه خانه های فاضلاب و نظام نامه های فاضلابی جدیت داشته است اما برای عملی کردن آنها باید با دیگر سازمان ها و وزارتخانه ها تعامل وجود داشته باشد . مثلا در ساخت وساز های شهری از چاه های جذبی استفاده میشود که به دلیل بالا بودن سطح آب زیرزمینی جوابگوی شرایط شمال کشور نیستند . همچنین سیستم فاضلاب باید به صورت یکپارچه و کلان دیده شود که با این حجم بالای تراکم شهری و ساخت وساز بالا سیستمی که اجرا میشود جوابگوی این حجم بالای فاضلاب نیست .پیام ساختمان : شما مشکل را در نبود تعامل و بودجه میبینید ؟ازیک طرف نبود بودجه مناسب ، نبود نیروی انسانی و از طرف دیگر مشکل تعامل دستگاه ها با یکدیگر شرایط را به جایی رسانده که در شهر های شمالی به معضلی برای سازمان محیط زیست تبدیل شده است . آنگونه که میباید نظارتی دقیق بر روند اجرای فاضلاب صورت نمیگیرد . در تهران بخش عظیم مشکل نبود ردیف بودجه برای سیستم های فاضلاب است که این مشکل در جمع آوری و بازیافت زباله شهری نیز وجود دارد . من این دو مسئله را به یکدیگر مرتبط میدانم و میگویم بایستی به صورت یکپارچه سازمان یابند . البته شهر های حاشیه کویر مانند اصفهان ، قم و تهران این شدت آلایندگی را در مقایسه با شهر های شمالی ندارند چون در شهر های شمالی بستر آب های زیرزمینی بالا است و دریا و جنگل داریم که ورود فاضلاب به آنها به معضلی تبدیل شده است .پیام ساختمان : به راهکار های سازمان محیط زیست اشاره کردید . این راهکار ها چیست ؟جداسازی زباله هایتر از خشک ، آموزش همگانی در مورد استفاده از سیستم های کمپوست در خانه و بازیافت زباله هایتر در خانه و استفاده به عنوان کمپوست یکی از این راهکار هاست . نبود پایه فرهنگ بازیافت و مشکلات نبود تعامل در سطح بالا منجر به این شده که چنین مشکلاتی ایجاد شود . گرچه هم اکنون نیروگاه های تبدیل زباله به برق در شهر های کشور مانند اراک ، تهران و چند شهر شمالی تأسیس شده اند ، در این زمینه 50 تا 60 درصد موفق بوده ایم اما نیاز به بودجه کلان کشوری داریم تا حمایت بخش خصوصی و دولتی را به دست آوریم .پیام ساختمان : شما به نوعی معتقدید که تفکیک زباله و فاضلاب باید با یکدیگر دیده شوند ؟کاملا . اگر مانند کشور هایی کاستاریکا ، بلژیک و نروژ سیستم ها زباله جداسازی شود و سازمان نظام مهندسی این موضوع را به صورت قانونی برای ساختمان ها تدوین کند تا هر واحد و آپارتمان پکیجی برای تفکیک زباله دیده شود آنگاه میتوان از سیستم فاضلاب سازماندهی شده و یکپارچه سخن گفت . در این مسیر سازمان نظام مهندسی نیز وظیفه ای بر عهده دارد . متأسفانه این تعامل در سیستم دولتی میان این سازمان ها کمرنگ است گرچه سازمان محیط زیست برای آن تلاش های زیادی کرده و الآن در بهشهر و قائم شهر زباله ها جدا میشود و کارخانه کمپوست ایجادشده است . سازمان محیط زیست وظیفه نظارتی بر عهده دارد و به تنهایی در این زمینه نمیتواند کاری از پیش ببرد .پیام ساختمان : ازنظر فنی در فاضلاب ها لوله هایی دیده میشود که قطر کمی دارند و این شائبه را ایجاد کرده است که ظرفیت جمع آوری فاضلاب با آن حجم تراکم جمعیتی را نداشته باشند . به نظر شما نظارت مناسبی روی این طرح صورت گرفته است ؟متأسفانه در بحث ساخت وساز دیده میشود که اشتباهات به سادگی انجام میگیرد . این موضوع باید فرهنگ سازی شود و سازمان های نظارتی با قدرت در برابر این مسئله ظاهر شوند . خود سازمان نظام مهندسی ضابط قضاست و میتواند با تعامل با دیگر سازمان ها وظیفه خود را انجام دهد . مهندسی که برای نظارت آمده باید سیستم تأسیسات ( از ساختمان تا تأسیسات زیربنایی) را به گونه ای نظارت کند که بعدا مشکل ساز نشود زیرا در این زمینه مسئولیت اخلاقی دارد . در زمینه پیمانکاری بحث نظارتی و اجرا به عقیده من به خوبی دیده نشده است . بعضا صلاحیت کافی پیمانکار برای اجرای پروژه ای با این سطح سنجش نشده و مسائل مالی جای حساسیت های فنی و صلاحیتی را گرفته است .پیام ساختمان : قبلا به بودجه اشاره کردید . آیا تعرفه ای که از مردم گرفته میشود ، جوابگو نیست ؟در میان برخی از پیمانکاران دیده ایم که این بودجه دریافت میشود ولی آن کاری که بایستی صورت بگیرد را انجام نمیدهند . چند دلیل برای آن وجود دارد؛ یکی اینکه صاحب کار باید اطلاع و علم کافی برای آن کاری که مهندس دارد انجام میدهد را داشته باشد . دیگر اینکه مهندس ناظر کار را انجام میدهد و میرود و دست کارفرما به جایی بند نیست و ازنظر قضایی نمیتواند پیگیری کند . عدم اطلاعات کافی از جانب صاحب کار ، نبود دانش در میان پیمانکاران ، آسان گیری مهندسان ناظر و همچنین مشکل بودجه موردنیاز که هزینه سرسام آوری است باعث میگردد سیستم پایداری که باید ساخته شود ، به صورت نامناسب اجرا می شود.