شناسنامه ملکی در دوره آزمایشی

گروه گزارش: در فرهنگ رسانه ای ما موضوعی به نام «صدور پیام های مناسبتی» وجود دارد که بر اساس آن، مقامات، مسئولان و مدیران حوزه های مختلف، به اقتضای هر یک از مناسبت های سال، دیدگاه های خود را در قالب پیامی سرگشاده خطاب به افراد شاغل در آن حوزه، رسانه ای میکنند. اما متأسفانه این پیام ها عموماً به شکل نمادین بوده و در حد شعار، تعارف و طرح مسائل کلی میمانند و استفاده و کاربرد خاصی ندارند. با این همه، پیام حامد مظاهریان، معاون وزیر راه و شهرسازی که به مناسبت روز مهندسی در اسفندماه سال گذشته منتشر شد حاوی دو نکته تازه بود: یکی «آیین نامه اجرایی قانون اصلاح الگوی مسکن» بود که در پیام دکتر مظاهریان به این صورت آمده بود: «به منظور جلوگیری از اتلاف انرژی در حوزه ساختمان اعم از حین ساخت و نیز در زمان بهره برداری، ضروری است فاصله ساخت وسازهای ما با صنعتی سازی کشورهای پیشرفته کاهش یابد. به این منظور باید با تغییر در متریال و شیوه ساخت و صنعتی سازی هر چه بیشتر، به سمت ساخت و سازی برویم که به نظام مصرف انرژی کشور کمک کند. در این خصوص خوشبختانه بهار آینده (بهار 94) شاهد تصویب و ابلاغ آیین نامه اجرایی قانون اصلاح الگوی مسکن خواهیم بود. آیین نامه مذکور که با عنوان «معیارها و مشخصات فنی مصرف انرژی در ساختمان سبز» شناخته خواهد شد کمک بزرگی به ساماندهی مصرف انرژی خواهد نمود». موضوع مهم دیگری که در پیام دکتر مظاهریان مطرح شده بود «وفاداری به هدف اصلی تهیه شناسنامه فنی» بود: «صدور شناسنامه فنی ملکی ساختمان ازجمله دیگر اقداماتی است که میبایست هم موردتوجه و هم مورد بازبینی قرار گیرد. مستند نمودن آنچه درواقع اجراشده است هدف اصلی شناسنامه فنی ملکی است. وفاداری به هدف اصلی تهیه شناسنامه بدون شک کمک شایانی به هویت بخشی ساخت وساز در کشور نموده و باعث خروج کارگران غیر ماهر، تعطیلی کارخانه های تولیدکننده مصالح غیراستاندارد و نیز به کارگیری مجریان باصلاحیت میشود. درحالیکه اجرای دقیق طرح شناسنامه فنی ساختمان میتواند به ارتقای ساخت وساز در کشور کمک کند، اجرای صوری آن به مصیبتی فنی، حقوقی و اخلاقی منجر خواهد شد. برای تحقق این مهم باید مصرانه و با اراده جدی پیگیر واقعی شدن شناسنامه باشیم». در ادامه گفتگوی پیام ساختمان با دکتر مظاهریان را در خصوص دو نکته مذکور میخوانید. پیام ساختمان: آیین نامه مصرف انرژی چیست و چه کمکی به صنعت ساختمان خواهد کرد؟ در ماده 18 مقررات ملی ساختمان پیش بینیشده که آیین نامه ای را وزارت راه و شهرسازی درباره مسکن و رابطه آن با انرژی و مسکن سبز تهیه کند. این آئین نامه که مفصل هم هست الآن تهیه شده و به کمیسیون زیربنایی دولت رفته و بعد از تصویب لازم الاجرا خواهد شد. روح آن آئین نامه هم این است که ساختمان ها باید دارای برچسب انرژی شوند، مثل همین برچسبی که برای وسایل برقی استفاده میشود و آنها را ازنظر میزان مصرف طبقه بندی میکند و اتفاقاً خیلی هم موفق بوده است؛ چون ما مشاهده میکنیم که الآن اگر کسی میخواهد وسیله ای برقی بخرد، حاضر است پول بیشتری برای خرید وسایلی که مصرف کمتری دارند، بدهد. فقط به دلیل اینکه نشانگر نشان میدهد آن وسیله در مصرف انرژی گرید بالاتری دارد، پس معلوم است که مردم باور دارند این برچسب میتواند نشان دهد کدام دستگاه مصرف بهینه تری دارد. هدف آئین نامه «معیارها و مشخصات فنی مصرف انرژی در ساختمان سبز» که درکشورهای دیگر دنیا هم به شکل های مختلف وجود دارد هم این است تا به کمک برچسب انرژی، به خریدار نشان بدهد که هر ساختمان چگونه درباره مبحث 18 مقررات ملی عمل میکند. پیام ساختمان: مکانیزم اجرایی تعیین نشانگر انرژی برای ساختمان ها چگونه خواهد بود؟ در آیین نامه مذکور پیش بینیشده شرکت هایی در بخش خصوصی تشکیل شوند و عمل بررسی انرژی در ساختمان ها و طبقه بندی آنها را انجام دهند. این بررسی هم میتواند برای ساختمان های در حال ساخت باشد و هم برای ساختمان های ساخته شده؛ یعنی مالک ساختمان ساخته شده هم میتواند به آن شرکت ها مراجعه و برای ساختمانش درخواست ارزیابی مصرف انرژی کند. برای استقبال بهره برداران از بررسی وضعیت مصرف انرژی در ساختمان، مثل بقیه مسائل باید تبلیغ کنیم و فرهنگ این کار را ترویج بدهیم و نتیجه را هم از الآن میتوان حدس زد: اگر این کار به شکل واقعی و دور از فساد انجام شود حتماً ملاکی خواهد شد تا مصرف کنندگان و بهره برداران در خرید ساختمان آن را مبنا قرار دهند و اگر توجه به نشانگر مصرف انرژی ساختمان بین بهره برداران ساختمان ها جا بیفتد میتواند به کاهش مصرف انرژی در ساختمان ها و نزدیک شدن به ساختمان های سبز کمک کند. پیام ساختمان: به دوری از فساد اشاره کردید؛ اتفاقاً در پیام شما به واقعی کردن شناسنامه فنی و ملکی ساختمان هم اشاره شده است. فکر میکنید روند «افزودن نظارت بر نظارت، برای افزایش کیفیت» چه زمانی در صنعت ساختمان به انتها میرسد؟ واقعیت این است که مسائلی این چنینی تحت تأثیر فرهنگ عمومیتری قرار دارند و تجربه های ما هم نشان میدهد که مسائل مختلف، به هم مرتبط هستند؛ مثل نوع رانندگی، فرهنگ اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و ... اینها همه از هم و از فرهنگ عمومی تأثیرپذیرند. فرهنگ ما هم جنبه های خیلی مثبتی دارد که میتوان آنها را در بسیاری از امور دید. در جاهایی هم مشکلاتی وجود دارد، مثل اینکه با هر چیزی طوری برخورد میشود که انگار احتمال دارد بتوان با آن معامله کرد. در قضیه شناسنامه فنی و ملکی هم هدف همین است که در فرایند ساخت، شناسنامه واقعی باشد. اگر به شکل صوری صرفاً برگه هایی باشد که افراد پر کنند و نظام مهندسی هم مهر کند نه تنها کمکی نمیکند بلکه به ضد خودش هم بدل میشود. ولی اگر شناسنامه فنی و ملکی صادره واقعاً آن چیزی باشد که ساخته میشود و اصطلاحاً «چون ساخت یا As Built» باشد و واقعاً مشخصاتی را ذکر کند که آن ساختمان داراست، میتواند این اطمینان خاطر را به ما بدهد که آن ساختمان چگونه ساخته شده است. برآورد ما این است که شناسنامه فنی و ملکی فعلی، هنوز گویای تمام عیار آن چیزی که ساخته شده، نیست. بنابراین ضمن اینکه فکر میکنیم لازم است ولی به هیچ وجه از شرایطی که الآن وجود دارد راضی نیستیم. حتی متراژهایی که در اولین شناسنامه فنی و ملکی که صادر و رونمایی بزرگی از آن شد ذکرشده بود، درست نبود! چون آن اعداد از روی پروانه ساخت نقل و درج شده بود درصورتیکه باید بر مبنای پایان کار بنای واقعی خود ساختمان باشد. اینها نشان میدهد که در بخش هایی، پر کردن جاهای خالی در شناسنامه برای ما اهمیت بیشتری پیدا کرده تا قابل اطمینان بودن آنها. پیام ساختمان: ظاهراً بسیاری از جاهای خالی در شناسنامه فنی همچنان خالی میماند، مثل بخش های مربوط به کاردان ها و کارگران دارای کارت مهارت. وزارتخانه چه برنامه ای برای پر شدن تمامی خاهای خالی و واقعی کردن شناسنامه فنی و ملکی دارد؟ این موضوع به عوامل خیلی متفاوت و مختلفی بستگی دارد مثل نظام مهندسی، نهادهای متولی آموزش به کارگران، شهرداری و ... بنابراین همه این عوامل باید سهمشان را در این شناسنامه بپذیرند و کمک کنند تا واقعی شود. مثلاً بخش مهمی که ارتقای اساسی را در کیفیت ساخت وساز ایجاد میکند وجود کارگران ماهر است که مربوط میشود به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. جایی که کارگران باید صلاحیت های لازم را کسب کنند و بسیار مؤثر است که ما بتوانیم کارگران را به شکل طبقه بندیشده داشته باشیم. درهرحال ما وضعیت فعلی صدور شناسنامه فنی و ملکی را مثل دوره ای آزمایشی میبینیم که در حال ارزیابی آن هستیم و الآن بخش هایی وجود دارد که هنوز ارزیابی آنها صورت نگرفته است. این شناسنامه اگر در این حد باقی بماند هیچ کمکی نمیکند ولی اگر بپذیریم که دوره ای آزمایشی است و باید متحول و واقعی شود آن وقت میتواند در مسیر درستی حرکت کند.