همزیستی سنت و مدرنیته

محبوبه قرمز چشمه آشتیان با ارتفاع 2100 متری یکی از مرتفع ترین نقاط شهری استان مرکزی در منطقه ای سردسیر در حاشیه کوه های تفرش و مشرف به ارتفاعات زاگرس از طرف غرب واقع گردیده و به همین خاطر دارای آب وهوای نسبتاً سرد و کوهستانی در زمستان و در تابستان ییلاق معتدل و مطبوعی برای گردشگران است. ایام نوروز آشتیان حجم بسیار زیادی از مسافران نوروزی را در خود جای می دهد؛ چه به صورت گردشگرانی که برای دیدن از تپه کوزه گری بازمانده از دوره اشکانیان، خانه دکتر غریب، آتشکده فراجان، آب انبار آشتیان، قلعه نقی بیگ، امام زاده عبدالله، پارک کوهستانی تپه پشته و برای گذراندن تعطیلات در طبیعت بکر و سرد راهی این خطه از ایران زمین شده اند، چه کسانی که بومی این شهر هستند و در کلان شهرهای ایران و جهان زندگی میکنند و تعطیلات نوروز را به عنوان فرصتی مناسب برای بازگشتن به دنیایی که درآن پرورشیافته اند، غنیمت شمرده اند. در این میان بازار سنتی آشتیان تأسیس شده در دوره قاجارها به دلیل نمود معماری سنت و مدرنیته در کنار هم و حفظ اهمیت آن در اقتصاد امروز این شهرستان مورد واکاوی خبرنگار پیام ساختمان قرار گرفته است. بافت سنتی و مدرن در بازار این شهرستان به شکل کاملی نمود پیداکرده است، وجود مغازه های کفاشی مسگری و قهوه خانه هایی به شکل سنتی، مغازه های لحاف دوزی و کارگاه های صابون سازی(بدون دست زدن به ترکیب آن که نسل اندرنسل شغل خانوادگی تعدادی از اهالی این شهرستان میباشد) در کنار مغازه هایی که اجناس لوکس و مدرن(از لباس های مجلسی گرفته تا کیف و کفش و سماورهای گازسوز و برقی) نشان از تأثیر خواسته ها و نیازهای مردمان این شهر بر شمای کلی شکل بازار سنتی بازمانده از دوره قاجاریه دارد، نشان از همزیستی بین سنت و مدرنیته در این شهرستان است . نقشه منطقه و اطلاعات اولیه ای را که از خبرگزاریها، گردشگران و دیگر سایت های خبری در مورد بناهای تاریخی آشتیان جمع کرده ای ورق میزنی ، ایام عید است ماشینت را در میدان اصلی پارک میکنی، در کنار خیل کثیر ماشین هایی که صاحبان آنها یا گردشگرانی هستند که برای چاق کردن نفسی و خرید و گشت و گذار در بازار سنتی و معروف آشتیان، توقف کرده اند و یا بومیهای منطقه هستند که به حسب نیازهای روزمره برای خرید عید و سایر ملزومات راهی میدان اصلی و بازار سنتی شهر شده اند. میدان اصلی این شهرستان را محل تجمع قدیمیها و به قول معروف ریش سفیدان میبینی که از کل پوشش محلی که سرپوش (کلاه نمدی، کلاه گوشی، کلاه پهلوی، کلاه شاپو)، تن پوش (قبا، پیرهن، جلیقه، پوستین، کپنک و تمان) و پاپوش (شال پا، کلش، اوزی چپ، کفش ملکی، پوتون، گالش و اک شسته) است، تنها کلاه نمدی و تمان و جلیقه بر تن و از پوشش امروزی کت به تن دارند. میدان و سبزه کاری و شکل و نمای آن با بوستان های میادین اصلی تهران کاملاً همخوانی دارد . از داخل میدان اصلی با شیب نسبتاً تندی به سمت بالا وارد بازار سنتی آشتیانی میشوی که با دو مغازه قصابی و بستنیفروشی به بدنه اصلی مغازه های میدان اصلی متصل شده اند. بازار نه چندان بزرگ اما حیاتی این شهرستان حدود سه متر عرض و 5/4 متر ارتفاع با یک ورودی و خروجی اصلی در مرکز این شهرستان واقع شده است. مغازه ها از داخل دالان سرپوشیده و آفتاب گیر بازار اصلی به سمت میدان بزرگ این شهرستان با پیوستگی خاصی کشیده شده است. عمارت مستوفیالممالک در محله حسن آباد که روزی صاحبش سفارش ساخت آن را از روی کارت پستالی که از فرنگ آورده بود ،میدهد از دهانه بازار قابل دیدن است چراکه بازار در ارتفاع بالاتری نسبت به این عمارت قرار دارد. بافت بازار سنتی آشتیان وارد بازار اصلی میشویم. شیب تند به سمت بالا در ابتدای ورودی این بازار ناخودآگاه چشم را به سقف آن میدوزد، آسمان این بازار با آلومینیوم به صورتی که مسیرهای جریان هوا و نور وجود داشته باشد مسقف شده است چراکه این شهرستان زمستان هایی سرد و تابستان هایی با آفتاب سوزان دارد. با ورود به درون بازار ناخودآگاه سرمای جان سوز این شهر در دهانه اصلی باقی میماند و آرامش پدید آمده موجب میشود که فضا را بهتر ببینی و در ذهنت معماران قدیمی و هنر آنان را تحسین کنی. نور فضا بسیار عالی است، چایخانه سنتی با صندلیها و پیشخوانی که هنوز هم قدیمیهای این دیار مهمان آن هستند جزو بناهای قدیمی آجری و خشتی است که در ابتدای بازار میبینی. بناها معمولاً در یک طبقه و به شکل مستطیل هایی در عمق ساخته شده اند که گاه به سختی انتهای مغازه قابل مشاهده است. اجناس مغازه های سنتی بالأخص خشکبار و ادویه جات در جلوی مغازه ها با ترتیب خاصی چیده شده است. با عبور از جلوی مغازه ها انحنای بازار را که به سمت راست و سپس به سمت چپ کشیده شده را حس میکنی. مغازه هایی به شکل دکان با درهای چوبی و کلون تداعیکننده معماری سنتی زمان قاجار میباشد، رنگ غالب مورداستفاده در رنگ آمیزی درهای قدیمی آبی است، رنگ در و پنجره های دیگر بناهای مدرن تر برعکس بناهای مغازه های تهران که اغلب در یک طیف رنگ هستند، تنوع خاصی دارد، رنگ ها که به سلیقه صاحبان مغازه از طیف بنفش و سبز و آبی و سفید انتخاب شده و ذهن را به سمت ظرف های کابینت مادربزرگ ها که از هر رنگی و مدلی یکی مانده است، میبرد. یک نگاه کلی به کل شکل و شمایل بناها و مغازه ها آخرین تغییر در بناها را به سال های 1320 تا 1340 میرساند. نبودن تدابیر امنیتی در قفل ها و جنس درهای مغازه ها نشان از امنیتی است که در بین صاحبان مغازه ها در این بازار از گذشته ها وجود داشته است. کف پوش این بازار سنگ های مربعی کوچک در ابعاد 20 در 20 سانتیمتر مربع میباشد که با جوی آب کوچک و باریکی در وسط این سنگ فرش به دو قسمت تقسیم شده است. این جوی کوچک به شکلی تعبیه شده که مانع تردد و عبور گاریها نمیشود. معماری صابون فروشیهایی که همزمان در آن صابون به شکل سنتی تولید میشود و به صابون آشتیان معروف است در کنار کفاشیهایی که کلش، اوزی چپ، کفش ملکی، پوتون، گالش و اک شسته میدوزند از صنایع بکر و دست نخورده ای میباشد که با گذشت سال ها هنوز بازار فروش خود را در میان بومیان و گردشگران این دیار دارند.