جمع آوری آب باران از نظر تا عمل

گروه تأسیسات: فروردین ماه سال 1394 ماه نزول برف و باران به زمین خشک فلات ایران بود. گویی آسمان تمام سال را برای رسیدن نوروز ایرانیان صبر کرده بود تا هم مردم را و هم مسئولان را هم غافلگیر و هم خوشحال کند. پیش از آن مسئولان آبی کشور بسیار نسبت به وضعیت هشداردهنده سدهای کشور اخطار داده بودند و از مردم درخواست صرفه جویی در آب را داشتند، گفته هایی که بعد از عیدی آسمان نیز نتوانست از حجم هشدارها کم کند؛ به گونه ای که حمیدرضا تشیعی از کسری 3 برابری آب شرب کشور در سال 94 خبر داد. سؤال مهم اینجا است که راهکارهای دولت برای بهبود زیرساخت های صنعت آب در این 14 سالی که از خشکسالی کشور میگذرد چه بوده است و آیا تنها آب سدها میتواند منبع استفاده شرب و کشاورزی قرار گیرد؟! چرا از سال 92 که صحبت از طرح جمع آوری آب باران در مصارف خانگی و کشاورزی شده است در این زمینه فعالیت چشمگیری دیده نمیشود و آب باران مستقیم به لوله های فاضلاب راه پیدا میکند؟ طرح جمع آوری آب باران در همان زمان مطرح شدن طرح ملی جمع آوری آب باران بسیاری از کارشناسان از نبود توجیه فنی و اقتصادی آن صحبت کردند. توجیه این بود که در اقلیم عموماً خشک ایران میانگین باران حدود 250 میلیمتر و کمتر از یک سوم متوسط جهانی است و نمیتواند برای جمعیت فزاینده شهری و مصارف کشاورزی و صنعتی مورداستفاده قرار گیرد. گرچه بر اساس نظر کارشناسی مجلس شورای اسلامی در بسیاری از مناطق کشور توجیهی برای نصب این سیستم ها نیست اما نصب این سیستم ها در مناطق پرباران گیلان، مازندران و گلستان این مزیت را به همراه خواهد داشت که در زیر بارش باران در نوروز 94 شهر بابلسر با قطعی آب مواجه نشود. البته این نکته را باید افزود که جمع آوری آب باران در همه نقاط دنیا بیشتر برای مصارف غیرشرب استفاده میشود گرچه آب باران نسبت به سایر منابع دارای مزایایی است؛ ازجمله اینکه در مواقع بحرانی میتواند به مدد سایر منابع بیاید و یا اینکه با این طرح از جریان های سیلابی میتوان جلوگیری کرد. طرحی که در استرالیا و کشورهای شرق آسیا با هدف مصرف در بخش غیرش رب خانگی، آبیاری فضای سبز، آبیاری گیاهانی که نیاز آبی کمی دارند و در کشت های گلخانه ای اجرا میشود. جمع آوری آب در مناطق شهری و روستایی سطوح آبگیر باران در سیستم های جمع آوری آب در مناطق شهری و روستایی بیشتر در پشت بام منازل و ساختمان های شهری و روستایی و همچنین حیاط منازل صورت میگیرد. همچنین در خیابان ها، زمین های بازی، پارک ها و دیگر نقاط سطوح غیرقابل نفوذ و ضدآب نظیر مواد پلاستیکی، مالچ های نفتی، سیمان، مواد افزودنی شیمیایی کاهش دهنده نفوذپذیری خاک و استفاده از خاک رس و آهک و دیگر موارد مشابه و همچنین بهره از شیوه های انتقال آب از سطح آبگیر به محل ذخیره عمل جمع آوری آب را به انجام میرسانند. به این ترتیب ضروری است در طراحی و احداث چنین سامانه هایی بعد از اطمینان از کفایت بارندگی، سامانه جمع آوری باران همزمان با ساخت بنا و ساختمان ایجاد شود. مشخصات فیزیکی سامانه مشخصات فیزیکی سامانه جمع آوری آب باران باید به گونه ای باشد که امکان استحصال هر چه بیشتر نزولات جوی و انتقال سریع آنها به مخازن ذخیره میسر شود. تجزیه وتحلیل اقلیم، ضرایب امکان جمع آوری آب از پشت بام و حیاط و سطوح آبگیر روزمینی باید به نحوی باشد که هرچقدر بارش بیشتر و پراکنش آن مناسب تر باشد به همان میزان سطح آبگیر زیرزمینی امکان پذیرتر و اقتصادیتر باشد. در این زمینه مسائل هیدرولیکی از اهمیت برخوردار است، مسائلی مانند وسعت آبگیر، تناسب مخزن با آب موردنیاز و اقتصادی بودن بهره برداری به ویژه هزینه های احداث و ساخت مخازن ذخیره آب. یکی از نکات مهم در این سامانه کیفیت آب استحصالی است. به دلیل اینکه همواره احتمال آلودگی آب جمع آوریشده وجود دارد (فضولات جانوران و گردوخاک) باید جوانب مصالح لازم برای پوشش بام و حیاط و سطوح آبگیر و حصارکشی در اطراف آن دیده شود. برای اطمینان از کاهش خطرات آلودگی، آزمایش های فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیک در تعیین موارد مهم و فراگیر منطقه و ناحیه ضرورت دارد. با توجه به این نکات موارد پنج گانه در طراحی سامانه جمع آوری آب باید منظور شود: 1. مشخصات فیزیکی مکان 2. نوع مصالح آبگیر 3. مخزن ذخیره کننده آب 4. نوع مصالح برای انتقال آب 5. مشخصات فیزیکی آب جمع آوریشده 6. اقدامت حفاظتی برای جلوگیری از آلودگی آبگیر 7. اقداماتی برای جلوگیری از کاهش کیفیت آب های ذخیره شده8. پیش بینی الگوی بهینه مصرف آب.