فقرزایی با محیط زیست زدایی

گفته ایم و گفته اند که مفهوم سنتی و قدیمی صرفه جویی که توسط علما و ادیبان، در ادب و اخلاق بسیار به آن تأکید و سفارش شده است؛ فرسنگ ها با مفهوم مدرن بهینه سازی تفاوت دارد. صرفه جویی اگر به معنای مهار نفس از وسوسه مصرف باشد، همان چیزی است که شیخ عطار و ابوسعید ابوالخیر بدان تمسک ورزیده و در متن زندگی آن بزرگواران معتبر بود، خاصه که جور طبیعت عرصه را بر طمع بنیآدم تنگ کرده و طبیعتا در آن زمان «لنگه کفش هم غنیمتی بود در بیابان». اما امروز که دیگرکسی کوزه آب را نزد خلیفه بغداد به سوغات نمیبرد و به لطف انسان مدرن قرن بیست ویکمی، بسیاری در همین جهان نابرابر ،از هر نوع امکاناتی برخوردار میشوند که شاید برای دو نسل پیش تر آرزویی محال بود در این شرایط ، دیگر واژه صرفه جویی برای انسان بهره مند کارایی ندارد و واژه ایجابی بهره وری با متد بهینه سازی جای آن را گرفته است؛ مفهومی اساسی که از زبان بسیاری از دلسوزان و متخصصان همچون نوشدارویی است تا گردونه مصرف و تخریب محیط زیست و آلودگی را به چرخه بهینه سازی، انرژی سبز و بازیافت تبدیل کند. چرخه ای که نیازمند تغییر پایه های اقتصاد از مصرف برای مصرف، به مصرف در عین توجه به محیط زیست است. به معنی دقیق تر در این تعبیر جدید اقتصاد برای سود، به اقتصاد برای انسان تبدیل شده است؛ مفهومی که البته در بسیاری از کشورهای صنعتی در مراحل آغازین قرار دارد و هزینه ها و کوشش بسیاری را میطلبد تا کشورهایی مانند ایالات متحده و چین که بیشترین گازهای گلخانه ای را تولید میکنند به کشورهایی مانند اسکاندیناوی و آلمان بپیوندند که گام های اولیه را برداشته اند. در این میان ، ناآگاهانه نگاه سودمحور مدیریت صنعتی و اقتصادی از سال ها پیش نه در راستای بهینه سازی و احترام به طبیعت-که در آن سال ها گفتمان اقشار مرفه بیدرد برج عاج نشین خوانده میشد!!!- بلکه در راستای تخریب محیط زیستی پیریزی شد که در همان زمان نیز سرانه کمی نسبت به استاندارد جهانی داشت. در این میان سخنان عیسی کلانتری،وزیر اسبق کشاورزی در مورد بحران محیط زیست و آینده ایران هرچند دیر اما زنگ های هشدار را به صدا درآورده چراکه هیچ چیز دهشتناک تر از مهاجرت کثیری از مردم نیست که نه به دلایل اقتصادی و زندگی بهتر که به دلایل اقلیمی ترک وطن کنند. اینجاست که به سال 70 شمسی بازمیگردیم؛ زمانی که یکی از نخستین سازمان های مردم نهاد محیط زیستی و شاید اولین آن ها، اولین پیام هشدارآمیز خود را اینگونه اعلام کرد: «کشورهایی که محیط زیست خود را تخریب کرده اند، زودتر نیز به فقر میرسند».